262 lines
17 KiB
XML
262 lines
17 KiB
XML
|
<TEI xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" xmlns:abv="http://ossetic-studies.org/ns/abaevdict" xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude">
|
|||
|
<teiHeader>
|
|||
|
<fileDesc>
|
|||
|
<titleStmt>
|
|||
|
<title>Abaev Dictionary: entry <hi rendition="#rend_italic">læbūryn</hi></title>
|
|||
|
</titleStmt>
|
|||
|
<publicationStmt xml:base="../pubstmt.xml">
|
|||
|
<p>Translated from Russian in 2020 by Oleg Belyaev (ed.), Irina Khomchenkova, Julia
|
|||
|
Sinitsyna and Vadim Dyachkov.</p>
|
|||
|
</publicationStmt>
|
|||
|
<sourceDesc>
|
|||
|
<bibl xml:lang="ru"><author>Абаев, Василий Иванович</author>.
|
|||
|
<title>Историко-этимологический словарь осетинского языка</title>. Т. <biblScope unit="volume">I</biblScope>. A–Kʼ. <pubPlace>М.–Л.</pubPlace>:
|
|||
|
<publisher>Наука</publisher>, <date>1958</date>. С. <biblScope unit="page">??–??</biblScope>.</bibl>
|
|||
|
</sourceDesc>
|
|||
|
</fileDesc>
|
|||
|
<encodingDesc xml:base="../encodingdesc.xml">
|
|||
|
<tagsDecl>
|
|||
|
<rendition xml:id="rend_italic" scheme="css">font-variant: italic;</rendition>
|
|||
|
<rendition xml:id="rend_smallcaps" scheme="css">font-variant: small-caps;</rendition>
|
|||
|
<rendition xml:id="rend_singlequotes" scheme="css" scope="q">quotes: "‘" "’";</rendition>
|
|||
|
<rendition xml:id="rend_doublequotes" scheme="css" scope="q">quotes: "«" "»";</rendition>
|
|||
|
</tagsDecl>
|
|||
|
</encodingDesc>
|
|||
|
</teiHeader>
|
|||
|
<text>
|
|||
|
<body>
|
|||
|
<entry xml:id="entry_læbūryn" xml:lang="os" abv:completeness="complete">
|
|||
|
<form xml:id="form_d4730e68" type="lemma" xml:lang="os-x-iron"><orth>læbūryn</orth><form xml:id="form_d4730e70" type="participle"><orth>læbūrd</orth></form></form>
|
|||
|
<form xml:id="form_d4730e73" xml:lang="os-x-digor" type="dialectal"><orth>læborun</orth><form xml:id="form_d4730e75" type="participle"><orth>læburd</orth></form></form>
|
|||
|
<sense xml:id="sense_d4730e78"><sense xml:id="sense_d4730e79"><abv:tr xml:lang="ru">
|
|||
|
<q>нападать</q>
|
|||
|
</abv:tr><abv:tr xml:lang="en">
|
|||
|
<q>attack</q>
|
|||
|
</abv:tr></sense><sense xml:id="sense_d4730e88"><abv:tr xml:lang="ru">
|
|||
|
<q>бросаться на кого-либо</q>
|
|||
|
</abv:tr><abv:tr xml:lang="en">
|
|||
|
<q>charge at smb.</q>
|
|||
|
</abv:tr></sense><sense xml:id="sense_d4730e97"><abv:tr xml:lang="ru">
|
|||
|
<q>хватать</q>
|
|||
|
</abv:tr><abv:tr xml:lang="en">
|
|||
|
<q>grasp</q>
|
|||
|
</abv:tr></sense></sense>
|
|||
|
<exampleGrp xmlns="http://ossetic-studies.org/ns/abaevdict" xml:id="exampleGrp_d4730e107">
|
|||
|
<example xml:id="example_d4730e109">
|
|||
|
<quote xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">gaʒa bīræǧ æfsæstæj dær næ awærdy
|
|||
|
læbūrynyl</quote>
|
|||
|
<tr xml:lang="ru">
|
|||
|
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">волчица даже сытая не перестает нападать</q>
|
|||
|
</tr>
|
|||
|
<tr xml:lang="en">
|
|||
|
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">the she-wolf, even satiated, does not cease to
|
|||
|
attack</q>
|
|||
|
</tr>
|
|||
|
<bibl xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0"><ref type="bibl" target="#src_Коста"/>
|
|||
|
<biblScope>41</biblScope></bibl>
|
|||
|
</example>
|
|||
|
<example xml:id="example_d4730e132">
|
|||
|
<quote xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">alkæmæ læbūrys</quote>
|
|||
|
<tr xml:lang="ru">
|
|||
|
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">ты на всех нападаешь</q>
|
|||
|
</tr>
|
|||
|
<tr xml:lang="en">
|
|||
|
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">you attack everyone</q>
|
|||
|
</tr>
|
|||
|
<bibl xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0"><ref type="bibl" target="#src_Коста"/>
|
|||
|
<biblScope>94</biblScope></bibl>
|
|||
|
</example>
|
|||
|
<example xml:id="example_d4730e155">
|
|||
|
<quote xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">færankaw zydæj læbūry</quote>
|
|||
|
<tr xml:lang="ru">
|
|||
|
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">жадно бросается, как барс</q>
|
|||
|
</tr>
|
|||
|
<tr xml:lang="en">
|
|||
|
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">charges avidly, like a leopard</q>
|
|||
|
</tr>
|
|||
|
<bibl xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0"><ref type="bibl" target="#src_F."/>
|
|||
|
<biblScope>1957 III 30</biblScope></bibl>
|
|||
|
</example>
|
|||
|
<example xml:id="example_d4730e178">
|
|||
|
<quote xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">īw xæʒaræj sæm ralæbūrdta kʼannæggomaw
|
|||
|
k˳yʒ</quote>
|
|||
|
<tr xml:lang="ru">
|
|||
|
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">из одного дома на них бросилась небольшая
|
|||
|
собака</q>
|
|||
|
</tr>
|
|||
|
<tr xml:lang="en">
|
|||
|
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">from one house a smallish dog charged at
|
|||
|
them</q>
|
|||
|
</tr>
|
|||
|
<bibl xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0"><ref type="bibl" target="#src_F."/>
|
|||
|
<biblScope>1957 III 41</biblScope></bibl>
|
|||
|
</example>
|
|||
|
<example xml:id="example_d4730e201">
|
|||
|
<quote xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">abyrǵytæ Taǵīmæ fælæbūrdtoj æmæ jyn jæ kʼuxtæ
|
|||
|
sīnagæj abastoj</quote>
|
|||
|
<tr xml:lang="ru">
|
|||
|
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">абреки бросились на Таджи и связали ему руки
|
|||
|
веревкой</q>
|
|||
|
</tr>
|
|||
|
<tr xml:lang="en">
|
|||
|
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">the bandits charged at Tadzhi and bound his
|
|||
|
hands with a rope</q>
|
|||
|
</tr>
|
|||
|
<bibl xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0"><ref type="bibl" target="#src_Сека"/>
|
|||
|
<biblScope>29</biblScope></bibl>
|
|||
|
</example>
|
|||
|
<example xml:id="example_d4730e225">
|
|||
|
<quote xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">ralæbūrdtoj Koʒyrtæ, sæ razæj Toxtæ</quote>
|
|||
|
<tr xml:lang="ru">
|
|||
|
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">кинулись Кодзыровы во главе с Тохта</q>
|
|||
|
</tr>
|
|||
|
<tr xml:lang="en">
|
|||
|
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">charged the Kodzyrtæ led by Tokhta</q>
|
|||
|
</tr>
|
|||
|
<bibl xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0"><ref type="bibl" target="#src_Čerm."/>
|
|||
|
<biblScope>55</biblScope></bibl>
|
|||
|
</example>
|
|||
|
<example xml:id="example_d4730e248">
|
|||
|
<quote xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">sæ kærdty særtæm fælæbūrdtoj</quote>
|
|||
|
<tr xml:lang="ru">
|
|||
|
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">они схватились за рукоятки своих шашек</q>
|
|||
|
</tr>
|
|||
|
<tr xml:lang="en">
|
|||
|
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">they grasped the handles of their sabres</q>
|
|||
|
</tr>
|
|||
|
<bibl xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0"><ref type="bibl" target="#src_Čerm."/>
|
|||
|
<biblScope>63</biblScope></bibl>
|
|||
|
</example>
|
|||
|
<example xml:id="example_d4730e271" xml:lang="os-x-digor">
|
|||
|
<usg xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0"><lang/></usg>
|
|||
|
<quote xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">Bega fællæburdta æ fætæn qæmamæ</quote>
|
|||
|
<tr xml:lang="ru">
|
|||
|
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">Бега схватился за свой широкий кинжал</q>
|
|||
|
</tr>
|
|||
|
<tr xml:lang="en">
|
|||
|
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">Bega grasped his wide dagger</q>
|
|||
|
</tr>
|
|||
|
<bibl xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0"><ref type="bibl" target="#src_MD"/>
|
|||
|
<biblScope>1949 II 46</biblScope></bibl>
|
|||
|
</example>
|
|||
|
<example xml:id="example_d4730e297" xml:lang="os-x-digor">
|
|||
|
<usg xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0"><lang/></usg>
|
|||
|
<quote xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">fæffædes kænæ, dæ fonsmæ cuma sird
|
|||
|
læboræg</quote>
|
|||
|
<tr xml:lang="ru">
|
|||
|
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">ты кликни тревогу, как будто на твой скот напал
|
|||
|
зверь</q>
|
|||
|
</tr>
|
|||
|
<tr xml:lang="en">
|
|||
|
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">shout an alarm, as if a wild beast attacked
|
|||
|
your cattle</q>
|
|||
|
</tr>
|
|||
|
<bibl xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0"><ref type="bibl" target="#src_Iræf"/>
|
|||
|
<biblScope>82</biblScope></bibl>
|
|||
|
</example>
|
|||
|
<example xml:id="example_d4730e323" xml:lang="os-x-digor">
|
|||
|
<usg xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0"><lang/></usg>
|
|||
|
<quote xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">bafærsæ’j, sont sirdaw sont læboræ ci
|
|||
|
kænuj?</quote>
|
|||
|
<tr xml:lang="ru">
|
|||
|
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">спроси его, почему он бросается, как бешеный
|
|||
|
зверь?</q>
|
|||
|
</tr>
|
|||
|
<tr xml:lang="en">
|
|||
|
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">ask him why he charges like a rabid beast</q>
|
|||
|
</tr>
|
|||
|
<bibl xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0"><ref type="bibl" target="#src_Iræf"/>
|
|||
|
<biblScope>108</biblScope></bibl>
|
|||
|
</example>
|
|||
|
<example xml:id="example_d4730e349" xml:lang="os-x-digor">
|
|||
|
<usg xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0"><lang/></usg>
|
|||
|
<quote xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">fæ-imæ-læburdta (mistæmæ) ma ‘j
|
|||
|
raniqwardta</quote>
|
|||
|
<tr xml:lang="ru">
|
|||
|
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">схватила ее (мышку) и проглотила ее</q>
|
|||
|
</tr>
|
|||
|
<tr xml:lang="en">
|
|||
|
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">grasped it (the mouse) and swallowed it</q>
|
|||
|
</tr>
|
|||
|
<bibl xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0"><ref type="bibl" target="#src_MSt."/>
|
|||
|
<biblScope>17<hi rendition="#rend_subscript">13</hi></biblScope></bibl>
|
|||
|
</example>
|
|||
|
<example xml:id="example_d4730e379" xml:lang="os-x-digor">
|
|||
|
<usg xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0"><lang/></usg>
|
|||
|
<quote xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">æ kustmæ fevnald — beræǧi læburd</quote>
|
|||
|
<tr xml:lang="ru">
|
|||
|
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">она берется за работу с волчьей хваткой</q>
|
|||
|
</tr>
|
|||
|
<tr xml:lang="en">
|
|||
|
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">she sets upon a job with a wolf’s grasp</q>
|
|||
|
</tr>
|
|||
|
<bibl xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0"><ref type="bibl" target="#src_ОЭп."/>
|
|||
|
<biblScope>54<hi rendition="#rend_subscript">7</hi></biblScope></bibl>
|
|||
|
</example>
|
|||
|
<example xml:id="example_d4730e408" xml:lang="os-x-digor">
|
|||
|
<usg xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0"><lang/></usg>
|
|||
|
<quote xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">Astarxani cælxnædtæ ba — dæ
|
|||
|
<?oxy_comment_start author="oleg" timestamp="20211016T223907+0300" comment="NB: locative function of -æn?"?>læboræntæ<?oxy_comment_end ?></quote>
|
|||
|
<tr xml:lang="ru">
|
|||
|
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">астраханские колесные дороги — место твоих
|
|||
|
нападений</q>
|
|||
|
</tr>
|
|||
|
<tr xml:lang="en">
|
|||
|
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">the carriageways of Astrakhan are the place of
|
|||
|
your attacks</q>
|
|||
|
</tr>
|
|||
|
<bibl xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0"><ref type="bibl" target="#src_DZ"/>
|
|||
|
<biblScope>107</biblScope></bibl>
|
|||
|
</example>
|
|||
|
</exampleGrp>
|
|||
|
<etym xml:lang="ru"> Возводится к иран. <mentioned corresp="#mentioned_d4730e548" xml:id="mentioned_d4730e440" xml:lang="ira"><lang/>
|
|||
|
<w type="rec">fra-bur (baur-)</w></mentioned>, где <m>bur-</m> сопоставимо с <mentioned corresp="#mentioned_d4730e556" xml:id="mentioned_d4730e448" xml:lang="bqi"><lang/>
|
|||
|
<w>bur</w><gloss><q>нападение</q></gloss>
|
|||
|
<note type="bibl">(<bibl><ref type="bibl" target="#ref_KPF"/>, <biblScope>Abt. II, стр.
|
|||
|
184</biblScope></bibl>)</note></mentioned>, <mentioned corresp="#mentioned_d4730e572" xml:id="mentioned_d4730e463" xml:lang="cu"><lang/>
|
|||
|
<w>burja</w></mentioned>, <mentioned corresp="#mentioned_d4730e577" xml:id="mentioned_d4730e468" xml:lang="ru"><lang/>
|
|||
|
<w>буря</w></mentioned>, <mentioned corresp="#mentioned_d4730e585" xml:id="mentioned_d4730e474" xml:lang="xcl"><lang/>
|
|||
|
<w>bur̄n</w>
|
|||
|
<gloss><q>бурный</q></gloss></mentioned>. Сюда же <mentioned corresp="#mentioned_d4730e594" xml:id="mentioned_d4730e482" xml:lang="inc-x-old"><lang/>
|
|||
|
<m>bhur-</m>, <w>bhurati</w>
|
|||
|
<gloss><q>быть в сильном движении</q></gloss></mentioned>, если возводить его не к
|
|||
|
<mentioned corresp="#mentioned_d4730e604" xml:id="mentioned_d4730e492" xml:lang="ine"><lang/>
|
|||
|
<m>bher-</m></mentioned>, а к <mentioned corresp="#mentioned_d4730e609" xml:id="mentioned_d4730e497" xml:lang="ine"><lang/>
|
|||
|
<m>bhur-</m></mentioned>. Трудно отделить отсюда и <mentioned corresp="#mentioned_d4730e614" xml:id="mentioned_d4730e502" xml:lang="ae"><lang/>
|
|||
|
<m>bar-</m>
|
|||
|
<gloss><q>быть в сильном движении</q> (о ветре, воде)</gloss></mentioned>; может быть,
|
|||
|
форма <m>bar-</m> (вместо <m>bur-</m>) основана на ошибочной графической традиции. — С
|
|||
|
инхоативным <m>s</m> на слабой ступени огласовки мы имеем этот же корень в <ref type="xr" target="#entry_byrsyn"><w>byrsyn</w> | <w>bursun</w>
|
|||
|
<gloss><q>ломиться куда-либо</q>, <q>вторгаться</q>, <q>напирать</q></gloss></ref>. —
|
|||
|
<ref type="xr" target="#entry_byryn"><w>byryn</w>
|
|||
|
<gloss><q>ползти</q>, <q>скользить</q></gloss></ref> и <ref type="xr" target="#entry_læbyryn"><w>læbyryn</w>
|
|||
|
<gloss><q>оползать</q></gloss></ref> формально могли бы относиться сюда же, но по
|
|||
|
значению стоят дальше.</etym>
|
|||
|
<etym xml:lang="en">Derived from <mentioned corresp="#mentioned_d4730e440" xml:id="mentioned_d4730e548" xml:lang="ira"><lang/>
|
|||
|
<w type="rec">fra-bur (baur-)</w></mentioned>, where <m>bur-</m> is comparable to
|
|||
|
<mentioned corresp="#mentioned_d4730e448" xml:id="mentioned_d4730e556" xml:lang="bqi"><lang/>
|
|||
|
<w>bur</w><gloss><q>attack</q></gloss>
|
|||
|
<note type="bibl">(<bibl><ref type="bibl" target="#ref_KPF"/>, <biblScope>Abt. II, p.
|
|||
|
184</biblScope></bibl>)</note></mentioned>, <mentioned xml:id="mentioned_d4730e571"><mentioned corresp="#mentioned_d4730e463" xml:id="mentioned_d4730e572" xml:lang="cu"><lang/>
|
|||
|
<w>burja</w></mentioned>, <mentioned corresp="#mentioned_d4730e468" xml:id="mentioned_d4730e577" xml:lang="ru"><lang/>
|
|||
|
<w>burja</w></mentioned>
|
|||
|
<gloss><q>tempest</q></gloss></mentioned>, <mentioned corresp="#mentioned_d4730e474" xml:id="mentioned_d4730e585" xml:lang="xcl"><lang/>
|
|||
|
<w>bur̄n</w>
|
|||
|
<gloss><q>vigorous, violent</q></gloss></mentioned>. Here belongs also <mentioned corresp="#mentioned_d4730e482" xml:id="mentioned_d4730e594" xml:lang="inc-x-old"><lang/>
|
|||
|
<m>bhur-</m>, <w>bhurati</w>
|
|||
|
<gloss><q>be in active movement</q></gloss></mentioned>, if it is not derived from
|
|||
|
<mentioned corresp="#mentioned_d4730e492" xml:id="mentioned_d4730e604" xml:lang="ine"><lang/>
|
|||
|
<m>bher-</m></mentioned>, but from <mentioned corresp="#mentioned_d4730e497" xml:id="mentioned_d4730e609" xml:lang="ine"><lang/>
|
|||
|
<m>bhur-</m></mentioned>. It is hard to separate from <mentioned corresp="#mentioned_d4730e502" xml:id="mentioned_d4730e614" xml:lang="ae"><lang/>
|
|||
|
<m>bar-</m>
|
|||
|
<gloss><q>be in active movement</q> (of wind, water)</gloss></mentioned>; perhaps the
|
|||
|
form <m>bar-</m> (instead of <m>bur-</m>) is based on an erroneous writing tradition. —
|
|||
|
The same root, with inchoative <m>s</m> in weak ablaut grade, is found in <ref type="xr" target="#entry_byrsyn"><w>byrsyn</w> | <w>bursun</w>
|
|||
|
<gloss><q>break in</q>, <q>intrude</q>, <q>press hard</q></gloss></ref>. — <ref type="xr" target="#entry_byryn"><w>byryn</w>
|
|||
|
<gloss><q>crawl</q>, <q>slide</q></gloss></ref> and <ref type="xr" target="#entry_læbyryn"><w>læbyryn</w>
|
|||
|
<gloss><q>landslide</q></gloss></ref> could formally also belong here, but are more
|
|||
|
divergent in meaning.</etym>
|
|||
|
</entry>
|
|||
|
</body>
|
|||
|
</text>
|
|||
|
</TEI>
|