abaev-xml/entries/abaev_7rǧævyn.xml

522 lines
41 KiB
XML
Raw Normal View History

2025-03-21 13:42:40 +03:00
<TEI xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" xmlns:abv="http://ossetic-studies.org/ns/abaevdict" xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude">
<teiHeader>
<fileDesc>
<titleStmt>
<title>Abaev Dictionary: entry <hi rendition="#rend_italic">ᵆrǧævyn</hi></title>
</titleStmt>
<publicationStmt xml:base="../pubstmt.xml"><p>Translated from Russian in 2020 by Oleg Belyaev (ed.), Irina Khomchenkova, Julia
Sinitsyna and Vadim Dyachkov.</p></publicationStmt>
<sourceDesc>
<bibl xml:lang="ru"><author>Абаев, Василий Иванович</author>.
<title>Историко-этимологический словарь осетинского языка</title>. Т. <biblScope unit="volume">I</biblScope>. AKʼ. <pubPlace>М.–Л.</pubPlace>:
<publisher>Наука</publisher>, <date>1958</date>. С. <biblScope unit="page">????</biblScope>.</bibl>
</sourceDesc>
</fileDesc>
<encodingDesc xml:base="../encodingdesc.xml">
<tagsDecl>
<rendition xml:id="rend_italic" scheme="css">font-variant: italic;</rendition>
<rendition xml:id="rend_smallcaps" scheme="css">font-variant: small-caps;</rendition>
<rendition xml:id="rend_singlequotes" scheme="css" scope="q">quotes: "" "";</rendition>
<rendition xml:id="rend_doublequotes" scheme="css" scope="q">quotes: "«" "»";</rendition>
</tagsDecl>
</encodingDesc>
</teiHeader>
<text>
<body>
<entry xml:id="entry_7rǧævyn" xml:lang="os" abv:completeness="english-questions">
<form xml:id="form_d4094e66" type="lemma" xml:lang="os-x-iron"><orth><?oxy_comment_start author="Irene" timestamp="20220610T115931+0300" comment="нерешенное issue: https://github.com/abaevdict/abaevdict-tei/issues/46"?>ᵆrǧævyn<?oxy_comment_end ?></orth><form xml:id="form_d4094e71" type="participle"><orth>ᵆrǧævd</orth></form></form>
<form xml:id="form_d4094e74" xml:lang="os-x-digor" type="dialectal"><orth>ærǧuvun</orth><form xml:id="form_d4094e76" type="participle"><orth>ærǧuvd</orth></form></form>
<sense xml:id="sense_d4094e79" n="1"><sense xml:id="sense_d4094e80"><abv:tr xml:lang="ru">
<q>схватив, поднять (<w>særǧævyn</w>), опустить (<w>ærærǧævyn</w>), переместить
(<w>arǧævyn</w>, <w>barǧævyn</w>)</q>
</abv:tr><abv:tr xml:lang="en">
<q>grab and lift (<w>særǧævyn</w>), put down (<w>ærærǧævyn</w>), move (<w>arǧævyn</w>,
<w>barǧævyn</w>)</q>
</abv:tr></sense><sense xml:id="sense_d4094e107"><abv:tr xml:lang="ru">
<q>подсаживать</q>
</abv:tr><abv:tr xml:lang="en">
<q>help sb into/on(to)
<?oxy_comment_start author="Irene" timestamp="20220610T120224+0300" comment="как по-другому?"?>sth<?oxy_comment_end ?></q>
</abv:tr></sense><sense xml:id="sense_d4094e120"><abv:tr xml:lang="ru">
<q>поднимать</q>
</abv:tr><abv:tr xml:lang="en">
<q>lift</q>
</abv:tr></sense><sense xml:id="sense_d4094e129"><abv:tr xml:lang="ru">
<q>взваливать</q>
</abv:tr><abv:tr xml:lang="en">
<q>load</q>
</abv:tr></sense><sense xml:id="sense_d4094e138"><abv:tr xml:lang="ru">
<q>взводить курок</q>
</abv:tr><abv:tr xml:lang="en">
<q>cock (a gun)</q>
</abv:tr></sense></sense>
<sense xml:id="sense_d4094e148" n="2" xml:lang="os-x-digor"><usg><lang/></usg>
<?oxy_comment_start author="Irene" timestamp="20220413T174545+0300" comment="так норм?.."?><note xml:lang="ru" type="comment"><oRef>ærǧævun</oRef>: <w>ærǧavd</w></note><note xml:lang="en" type="comment"><oRef>ærǧævun</oRef>:
<w>ærǧavd</w></note><?oxy_comment_end ?><sense xml:id="sense_d4094e162"><abv:tr xml:lang="ru">
<q>попадать в цель</q>
</abv:tr><abv:tr xml:lang="en">
<q>hit the target</q>
</abv:tr></sense><sense xml:id="sense_d4094e171"><abv:tr xml:lang="ru">
<q>схватывать</q>
</abv:tr><abv:tr xml:lang="en">
<q>grasp</q>
</abv:tr></sense><sense xml:id="sense_d4094e180"><abv:tr xml:lang="ru">
<q>захватывать</q>
</abv:tr><abv:tr xml:lang="en">
<q>grab</q>
</abv:tr></sense></sense>
<exampleGrp xmlns="http://ossetic-studies.org/ns/abaevdict" xml:id="exampleGrp_d4094e190" n="1">
<example xml:id="example_d4094e192">
<quote xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0"><oRef>særǧæv</oRef> mæ dæ wæxskmæ</quote>
<tr xml:lang="ru">
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">подыми (подсади) меня на твое плечо</q>
</tr>
<tr xml:lang="en">
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">put me on your shoulder</q>
</tr>
<bibl xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0"><author>Gaǵity G.</author>
<title>Æxsærʒæn</title>. <pubPlace>Ordzhonikidze</pubPlace>, <date>1956</date>,
<biblScope>p. 34</biblScope></bibl>
</example>
<example xml:id="example_d4094e222">
<quote xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">bæxyl ysbadt, ḱyzǵy jæ fæsarcmæ
<oRef>særǧævta</oRef></quote>
<tr xml:lang="ru">
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">он сел на коня, подсадил девушку к себе за
седло</q>
</tr>
<tr xml:lang="en">
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">he got on the horse, lifted the girl to his
saddle</q>
</tr>
<bibl xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0"><ref type="bibl" target="#src_ИАА"/>
<biblScope>II 105</biblScope></bibl>
</example>
<example xml:id="example_d4094e246">
<quote xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">īw bon naw babastoj, <oRef>arǧævtoj</oRef>
bælæǧæj, yzmīsmæ næ akaldtoj</quote>
<tr xml:lang="ru">
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">однажды корабль остановили (<q>привязали</q>),
высадили нас на лодке, выбросили нас на (береговой) песок</q>
</tr>
<tr xml:lang="en">
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">one day the ship was stopped (<q>tied up</q>),
they landed us on a boat, threw us on the (coastal) sand</q>
</tr>
<bibl xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0"><ref type="bibl" target="#src_Темыр."/>
<biblScope>24</biblScope></bibl>
</example>
<example xml:id="example_d4094e275">
<quote xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">wyngæg rætty dæ warǧ
<oRef>ærærǧæv</oRef></quote>
<tr xml:lang="ru">
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">в узких местах (дороги) снимай с себя ношу</q>
</tr>
<tr xml:lang="en">
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">in the narrow places (of the road), take off
your
<?oxy_comment_start author="Irene" timestamp="20220610T120514+0300" comment="ok?"?>burden<?oxy_comment_end ?></q>
</tr>
<bibl xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0"><ref type="bibl" target="#src_MD"/>
<biblScope>1956 XII 13</biblScope></bibl>
</example>
<example xml:id="example_d4094e302">
<quote xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">sylgojmag don k˳yd <oRef>ærǧævta</oRef>
mæsygmæ…</quote>
<tr xml:lang="ru">
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">когда женщина поднимала воду на башню…</q>
</tr>
<tr xml:lang="en">
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">when the woman was
<?oxy_comment_start author="Irene" timestamp="20220610T120618+0300" comment="?? raise как-то хуже"?>taking<?oxy_comment_end ?>
the water up to the tower…</q>
</tr>
<bibl xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0"><ref type="bibl" target="#src_Čerm."/>
<biblScope>166</biblScope></bibl>
</example>
<example xml:id="example_d4094e332">
<quote xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">Sawk˳yg topp <oRef>ærǧævdæj</oRef>
dary</quote>
<tr xml:lang="ru">
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">Саукудз держит ружье на взводе (со взведенным
курком)</q>
</tr>
<tr xml:lang="en">
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">Saukudz keeps his gun cocked</q>
</tr>
<bibl xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0"><ref type="bibl" target="#src_Arsen"/>
<biblScope>163</biblScope></bibl>
</example>
<example xml:id="example_d4094e357">
<quote xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">Sawk˳yʒ ta <oRef>arǧævta</oRef> topp</quote>
<tr xml:lang="ru">
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">Саукудз вновь зарядил ружье</q>
</tr>
<tr xml:lang="en">
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">Saukudz loaded the gun again</q>
</tr>
<bibl xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0"><ref type="bibl" target="#src_Arsen"/>
<biblScope>163</biblScope></bibl>
</example>
<example xml:id="example_d4094e382">
<quote xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0"><?oxy_comment_start author="Irene" timestamp="20220413T181152+0300" comment="как оформить?"?>zærdærǧævd<?oxy_comment_end ?></quote>
<tr xml:lang="ru">
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">сметливый, способный (<q>имеющий сердце на
взводе</q>)</q>
</tr>
<tr xml:lang="en">
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">sharp-witted, talented (<q>having a heart on
the
<?oxy_comment_start author="Irene" timestamp="20220610T120759+0300" comment="???"?>trigger<?oxy_comment_end ?></q>)</q>
</tr>
</example>
<example xml:id="example_d4094e410">
<quote xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">ærtyskæn felvæsta æmæ jyn ʒy caldær
<oRef>særǧævta</oRef> jæ ḱʼyldymyl</quote>
<tr xml:lang="ru">
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">она схватила щипцы и огрела его ими
(<q>взвалила ему</q>) несколько раз по спине</q>
</tr>
<tr xml:lang="en">
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">she grabbed the tongs and hit him several times
on the back with them</q>
</tr>
<bibl xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0"><ref type="bibl" target="#src_ИАА"/>
<biblScope>II 239</biblScope></bibl>
</example>
<example xml:id="example_d4094e437" xml:lang="os-x-digor">
<usg xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0"><lang/></usg>
<quote xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">Qaraʒaw æxsargard felvasta æma læqwæni
niccævon, zæǧgæ, <oRef>ferǧuvta</oRef></quote>
<tr xml:lang="ru">
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">Карадзау выхватил шашку и, «ударю юношу», —
говоря, поднял (ее)</q>
</tr>
<tr xml:lang="en">
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">Karadzau snatched out a saber and, saying
<q>Ill hit the young man</q>, raised (it)</q>
</tr>
<bibl xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0"><ref type="bibl" target="#src_DZ"/>
<biblScope>233</biblScope></bibl>
</example>
<example xml:id="example_d4094e466" xml:lang="os-x-digor">
<usg xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0"><lang/></usg>
<quote xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">ci læg æ kʼox <oRef>isirǧuvʒænæj</oRef>
silgojmagmæ?</quote>
<tr xml:lang="ru">
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">какой мужчина поднимет руку на женщину?</q>
</tr>
<tr xml:lang="en">
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">what kind of man would lift his hand against a
woman?</q>
</tr>
<bibl xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0"><ref type="bibl" target="#src_MD"/>
<biblScope>1940 III 59</biblScope></bibl>
</example>
<example xml:id="example_d4094e495" xml:lang="os-x-digor">
<usg xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0"><lang/></usg>
<quote xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">Zimajxwæ… æ kʼax kud <oRef>ferǧuvta</oRef>,
otæ i fat je ʽskʼeli isæmbaldæj</quote>
<tr xml:lang="ru">
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">Когда Зимайхуа поднял ногу, стрела попала ему в
пятку</q>
</tr>
<tr xml:lang="en">
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">When Zimaihua raised his foot, an arrow hit his
heel</q>
</tr>
<bibl xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0"><ref type="bibl" target="#src_СОПам."/>
<biblScope>II 49</biblScope></bibl>
</example>
<example xml:id="example_d4094e523" xml:lang="os-x-digor">
<usg xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0"><lang/></usg>
<quote xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">(i xætæl) <oRef>isærǧuvuj</oRef> æ cʼuxmæ,
nærton cæǧdæ nikkænuj</quote>
<tr xml:lang="ru">
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">(свирель) он поднимает ко рту, как заиграет
нартовский наигрыш</q>
</tr>
<tr xml:lang="en">
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">he raises (the pipe) to his mouth, as the Nart
game begins to play</q>
</tr>
<bibl xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0"><ref type="bibl" target="#src_Iræf"/>
<biblScope>51</biblScope></bibl>
</example>
<example xml:id="example_d4094e551" xml:lang="os-x-digor">
<usg xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0"><lang/></usg>
<quote xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">æ sær <oRef>sirǧuvgæj</oRef> fur bærzond,
zæǧuj ældaræn i zærond</quote>
<tr xml:lang="ru">
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">подняв высоко голову, говорит князю старик</q>
</tr>
<tr xml:lang="en">
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">raising his head high, the old man says to the
prince</q>
</tr>
<bibl xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0"><ref type="bibl" target="#src_Iræf"/>
<biblScope>65</biblScope></bibl>
</example>
<example xml:id="example_d4094e579" xml:lang="os-x-digor">
<usg xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0"><lang/></usg>
<quote xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">ældar <oRef>sirǧuvuj</oRef>ʽxsæ</quote>
<tr xml:lang="ru">
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">князь подымает плетку</q>
</tr>
<tr xml:lang="en">
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">the prince raises the whip</q>
</tr>
<bibl xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0"><ref type="bibl" target="#src_Iræf"/>
<biblScope>65</biblScope></bibl>
</example>
<example xml:id="example_d4094e607" xml:lang="os-x-digor">
<usg xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0"><lang/></usg>
<quote xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0"><oRef>ferǧuvd</oRef> æj topp</quote>
<tr xml:lang="ru">
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">ружье взведено</q>
</tr>
<tr xml:lang="en">
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">the gun is cocked</q>
</tr>
<bibl xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0"><ref type="bibl" target="#src_Iræf"/>
<biblScope>68</biblScope></bibl>
</example>
</exampleGrp>
<exampleGrp xmlns="http://ossetic-studies.org/ns/abaevdict" xml:id="exampleGrp_d4094e636">
<example xml:id="example_d4094e638" xml:lang="os-x-digor">
<usg xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0"><lang/></usg>
<quote xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">mæ quvǧan min ka <oRef>rarǧavta</oRef>, e min
mæxe dær otæ næbal rawaʒʒænæj ardigæj</quote>
<tr xml:lang="ru">
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">тот, кто попал (пулей) в мой кумган (кувшин для
омовения), тот и меня самого не выпустит так (живым) отсюда</q>
</tr>
<tr xml:lang="en">
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">the one who hit my
<?oxy_comment_start author="Irene" timestamp="20220610T121434+0300" comment="надо пояснить? washing jug?"?>kumgan<?oxy_comment_end ?>
(with a bullet) will not let me out of here (alive) like that</q>
</tr>
<bibl xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0"><ref type="bibl" target="#src_Диг._сказ."/>
<biblScope>2</biblScope></bibl>
</example>
<example xml:id="example_d4094e670" xml:lang="os-x-digor">
<usg xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0"><lang/></usg>
<quote xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">(beræǧæn) æ tærnixi ors ærdo, ma in oj
<oRef>ferǧævæ</oRef></quote>
<tr xml:lang="ru">
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">(у волка) на лбу белая шерстинка, и ты попади в
нее</q>
</tr>
<tr xml:lang="en">
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">(the wolf) has a white hair on its forehead,
and you should hit it</q>
</tr>
<bibl xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0"><ref type="bibl" target="#src_СОПам."/>
<biblScope>II 71</biblScope></bibl>
</example>
<example xml:id="example_d4094e697">
<quote xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">mæ bolat qæma ninsadton, æ cirǧ finʒæj ænæ
xatir æz tækkæ zærdæ <oRef>nirǧavton</oRef></quote>
<tr xml:lang="ru">
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">я отточил свой булатный кинжал, его острым
концом я безжалостно поразил ее в самое сердце</q>
</tr>
<tr xml:lang="en">
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">I sharpened my damask dagger, with its sharp
end I mercilessly struck her in the heart</q>
</tr>
<bibl xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0"><ref type="bibl" target="#src_Iræf"/>
<biblScope>43</biblScope></bibl>
</example>
<example xml:id="example_d4094e721" xml:lang="os-x-digor">
<usg xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0"><lang/></usg>
<quote xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">cærgæs zaǧta: xwarz læg mæ næ fexsʒænæj,
læǧuz ba mæ næ <oRef>rarǧævʒænæj</oRef></quote>
<tr xml:lang="ru">
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">орел сказал: хороший человек в меня не
выстрелит, а дрянной в меня не попадет</q>
</tr>
<tr xml:lang="en">
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">the eagle said: a good man wont shoot me, and
a bad man wont hit me</q>
</tr>
<bibl xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0"><ref type="bibl" target="#src_MD"/>
<biblScope>1956 VII 56</biblScope></bibl>
</example>
<example xml:id="example_d4094e748" xml:lang="os-x-digor">
<usg xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0"><lang/></usg>
<quote xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">i bæx zaǧta… duwwæ xonxi furaw toxuj…, ew
xatt min mæ dumæg <oRef>ærbarǧavtoncæ</oRef>, wædæj ardæmæ fækʼkʼoda dæn</quote>
<tr xml:lang="ru">
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">конь сказал: …две горы бьются (сшибаются), как
бараны; однажды они захватили (защемили) мне хвост; с тех пор я кургузый</q>
</tr>
<tr xml:lang="en">
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">the horse said: …two mountains collide like
sheep; once they pinched my tail; since then I have been dock-tailed</q>
</tr>
<bibl xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0"><ref type="bibl" target="#src_СОПам."/>
<biblScope>II 29</biblScope></bibl>
</example>
</exampleGrp>
<etym xml:lang="ru">Восходит к <mentioned corresp="#mentioned_d4094e1198" xml:id="mentioned_d4094e779" xml:lang="ira"><lang/>
<w type="rec">grab-</w>
<note xml:lang="ru" type="comment">(<w>gṛb-</w>, <w>garb-</w>)</note>
<gloss><q>хватать</q></gloss>, <gloss><q>захватывать</q></gloss></mentioned> с
закономерным развитием <c>gr</c><c></c>, как в <ref type="xr" target="#entry_7rǧiw"><w>ᵆrǧīv</w></ref> из
<?oxy_comment_start author="Irene" timestamp="20220413T184121+0300" comment="поставила везде иран"?><mentioned corresp="#mentioned_d4094e1225" xml:id="mentioned_d4094e806" xml:lang="ira"><w type="rec">graiva-</w></mentioned><?oxy_comment_end ?>, <ref type="xr" target="#entry_7rǧom"/> из <mentioned corresp="#mentioned_d4094e1233" xml:id="mentioned_d4094e814" xml:lang="ira"><w type="rec">grāma-</w></mentioned>, <ref type="xr" target="#entry_cyrǧ"/> из <mentioned corresp="#mentioned_d4094e1239" xml:id="mentioned_d4094e820" xml:lang="ira"><w type="rec">tigra-</w></mentioned>, <ref type="xr" target="#entry_alǧ"/> из <mentioned corresp="#mentioned_d4094e1245" xml:id="mentioned_d4094e826" xml:lang="ira"><w type="rec">agrya-</w></mentioned>, <ref type="xr" target="#entry_ærǧæ"/> из <mentioned corresp="#mentioned_d4094e1252" xml:id="mentioned_d4094e833" xml:lang="ira"><w type="rec">graya-</w></mentioned>
(<bibl><ref type="bibl" target="#ref_Miller._Gr."/>
<biblScope>§ 43b</biblScope></bibl>). Имеет многочисленные соответствия в индоиранских
языках, а из других индоевропейских языков в славянских, балтийских, германских:
<mentioned corresp="#mentioned_d4094e1261" xml:id="mentioned_d4094e842" xml:lang="fa"><lang/>
<w>giriftan</w>
<gloss><q>брать</q></gloss>, <gloss><q>хватать</q></gloss>,
<gloss><q>ловить</q></gloss></mentioned>, <mentioned xml:id="mentioned_d4094e856"><mentioned corresp="#mentioned_d4094e1276" xml:id="mentioned_d4094e857" xml:lang="pal"><lang/>
<w>graftan</w></mentioned>, <mentioned corresp="#mentioned_d4094e1281" xml:id="mentioned_d4094e862" xml:lang="ku"><lang/>
<w>girtin</w></mentioned>, <mentioned corresp="#mentioned_d4094e1286" xml:id="mentioned_d4094e867" xml:lang="x-balochi"><lang/>
<w>girag</w> : <w>gipt</w></mentioned>
<gloss><q>брать</q></gloss>, <gloss><q>хватать</q></gloss></mentioned>,
<mentioned xml:id="mentioned_d4094e880"><mentioned corresp="#mentioned_d4094e1300" xml:id="mentioned_d4094e881" xml:lang="mnj"><lang/>
<w>ɣərv-</w> : <w>ɣərivd</w></mentioned>, <mentioned corresp="#mentioned_d4094e1307" xml:id="mentioned_d4094e888" xml:lang="ydg"><lang/>
<w>ɣurv-</w> : <w>ɣurd</w>, <w>ɣurīvd</w></mentioned>
<gloss><q>брать</q></gloss>
<note type="bibl">(<bibl><ref type="bibl" target="#ref_Morgenstierne._IIFL"/>
<biblScope>II 213</biblScope></bibl>)</note></mentioned>, <mentioned corresp="#mentioned_d4094e1328" xml:id="mentioned_d4094e909" xml:lang="yai"><lang/>
<w>ɣəriv</w> : <w>ɣərift</w>
<gloss><q>знать</q></gloss>, <gloss><q>понимать</q></gloss>
<note xml:lang="ru" type="comment">(= <q rendition="#rend_doublequotes">схватывать</q>)</note></mentioned>, <mentioned corresp="#mentioned_d4094e1347" xml:id="mentioned_d4094e928" xml:lang="sog"><lang/>
<w>ɣrβ-</w> : <w>ɣrβt</w>
<gloss><q>схватывать</q></gloss>, <gloss><q>понимать</q></gloss></mentioned>, <mentioned corresp="#mentioned_d4094e1360" xml:id="mentioned_d4094e941" xml:lang="kho"><lang/>
<w>grauna</w>
<note xml:lang="ru" type="comment">(← <mentioned corresp="#mentioned_d4094e1367" xml:id="mentioned_d4094e948" xml:lang="ira"><w type="rec">grabana-</w></mentioned>)</note>
<gloss><q>венок</q></gloss>
<note xml:lang="ru" type="comment">(<q rendition="#rend_doublequotes">охватывающий
голову</q>) (<bibl><ref type="bibl" target="#ref_Bailey._KhT"/>
<biblScope>VI 77</biblScope></bibl>)</note></mentioned>,<note xml:lang="ru" type="footnote"><bibl><author>Konow</author> (<ref type="bibl" target="#ref_Konow._Gramm."/>
<biblScope>109</biblScope>)</bibl> предположительно возводил <mentioned corresp="#mentioned_d4094e1360" xml:id="mentioned_d4094e976" xml:lang="kho"><lang/>
<w>grauna</w></mentioned> к <mentioned corresp="#mentioned_d4094e1400" xml:id="mentioned_d4094e981" xml:lang="ira"><w type="rec">grapana-</w></mentioned>.</note>
<mentioned corresp="#mentioned_d4094e1405" xml:id="mentioned_d4094e986" xml:lang="ae"><lang/>
<w>grab-</w>, <w>gərəwnaiti</w>
<gloss><q>хватать</q></gloss>, <gloss><q>схватывать</q></gloss></mentioned>, <mentioned corresp="#mentioned_d4094e1418" xml:id="mentioned_d4094e999" xml:lang="ae"><w>uz-grab-</w>
<gloss><q>поднимать</q></gloss></mentioned>, <mentioned corresp="#mentioned_d4094e1425" xml:id="mentioned_d4094e1006" xml:lang="peo"><lang/>
<w>garb-</w>
<gloss><q>захватывать</q></gloss>
<note xml:lang="ru" type="comment">(<s>xša<?oxy_comment_start author="Irene" timestamp="20220413T185823+0300" comment="там какая-то дужка, я не знаю как ее сделать"?>ss<?oxy_comment_end ?>am
hawu agarbāyatā</s>
<gloss><q>царство он захватил</q></gloss>)</note></mentioned>, <mentioned corresp="#mentioned_d4094e1447" xml:id="mentioned_d4094e1027" xml:lang="inc-x-old"><lang/>
<w>grabh-</w>, <w>gṛbhṇāti</w>
<gloss><q>схватывать</q></gloss></mentioned>, <mentioned corresp="#mentioned_d4094e1457" xml:id="mentioned_d4094e1037" xml:lang="cu"><lang/>
<w>grebǫ</w></mentioned>, <mentioned corresp="#mentioned_d4094e1462" xml:id="mentioned_d4094e1042" xml:lang="ru"><lang/>
<w>гребу</w>, <w>сгребаю</w></mentioned>, <mentioned corresp="#mentioned_d4094e1475" xml:id="mentioned_d4094e1049" xml:lang="cu"><lang/>
<w>grabiti</w></mentioned>, <mentioned corresp="#mentioned_d4094e1480" xml:id="mentioned_d4094e1054" xml:lang="ru"><lang/>
<w>грабить</w></mentioned>, <mentioned corresp="#mentioned_d4094e1488" xml:id="mentioned_d4094e1060" xml:lang="lt"><lang/>
<w>grěbiu</w>, <w>grěbti</w>
<gloss><q>сгребать</q></gloss>, <gloss><q>хватать</q></gloss></mentioned>,
<mentioned xml:id="mentioned_d4094e1073"><mentioned corresp="#mentioned_d4094e1502" xml:id="mentioned_d4094e1074" xml:lang="lv"><lang/>
<w>grebju</w>, <w>grebt</w></mentioned>, <mentioned corresp="#mentioned_d4094e1509" xml:id="mentioned_d4094e1081" xml:lang="non"><lang/>
<w>grāpa</w></mentioned>
<gloss><q>хватать</q></gloss></mentioned>, <mentioned corresp="#mentioned_d4094e1517" xml:id="mentioned_d4094e1089" xml:lang="gml"><lang/>
<w>grabben</w>
<gloss><q>схватывать</q></gloss></mentioned> и пр. (<bibl><ref type="bibl" target="#ref_Pokorny"/>
<biblScope>455</biblScope></bibl>). Эта же основа налична в ос. <ref type="xr" target="#entry_7rǧævæg"><w>ᵆrǧævæg</w>
<note xml:lang="ru" type="comment">(<mentioned corresp="#mentioned_d4094e1536" xml:id="mentioned_d4094e1107" xml:lang="ira"><w type="rec">grabaka-</w></mentioned>)</note>
<gloss><q>пряжка</q></gloss></ref>, <ref type="xr" target="#entry_arǧævnæ"><w>arǧævnæ</w>
<note xml:lang="ru" type="comment">(<mentioned corresp="#mentioned_d4094e1549" xml:id="mentioned_d4094e1120" xml:lang="ira"><w type="rec">agrabana-</w></mentioned>)</note>
<gloss><q>клещи</q></gloss></ref>, <ref type="xr" target="#entry_īrǧævyn"><w>īrǧævyn</w>
<note xml:lang="ru" type="comment">(<mentioned corresp="#mentioned_d4094e1562" xml:id="mentioned_d4094e1134" xml:lang="ira"><w type="rec">aibi-grab-</w></mentioned>)</note>
<gloss><q>разнимать</q></gloss></ref>; см. эти слова. Наряду с <mentioned corresp="#mentioned_d4094e1570" xml:id="mentioned_d4094e1142" xml:lang="ine"><w>ghrebh-</w></mentioned> в индоевропейском распознается вариант с дифтонгной
огласовкой <mentioned corresp="#mentioned_d4094e1573" xml:id="mentioned_d4094e1145" xml:lang="ine"><w>ghreib-</w></mentioned> (<bibl><ref type="bibl" target="#ref_Pokorny"/>
<biblScope>457458</biblScope></bibl>). Этот вариант также представлен в осетинском в
закономерной форме <ref type="xr" target="#entry_7lǧīvyn"><w>ᵆlǧīvyn</w>
<note xml:lang="ru" type="comment">(<w>ᵆlqīvyn</w>)</note>
<gloss><q>сжимать</q></gloss></ref> (<bibl><ref type="bibl" target="#ref_ЯМ"/>
<biblScope>1934 II 172173</biblScope></bibl>). — В дигорском глагол дал два варианта:
<oRef>ærǧævun</oRef>
<q>попадать в цель</q>, <q>захватывать</q> и <oRef>ærǧuvun</oRef>
<q>поднимать</q> и пр. (<bibl><ref type="bibl" target="#ref_ОЯФ_I"/>
<biblScope>368, 480</biblScope></bibl>).<lb/><bibl><ref type="bibl" target="#ref_ИЭС_I"/>
<biblScope>66 s.v. <hi rendition="#rend_italic">arǧævnæ</hi></biblScope></bibl>.</etym>
<etym xml:lang="en">Traces back to <mentioned corresp="#mentioned_d4094e779" xml:id="mentioned_d4094e1198" xml:lang="ira"><lang/>
<w type="rec">grab-</w>
<note xml:lang="en" type="comment">(<w>gṛb-</w>, <w>garb-</w>)</note>
<gloss><q>grab</q></gloss>, <gloss><q>seize</q></gloss></mentioned> with the regular
development <c>gr</c><c></c>, as in <ref type="xr" target="#entry_7rǧiw"><w>ᵆrǧīv</w></ref> from
<?oxy_comment_start author="Irene" timestamp="20220413T184121+0300" comment="поставила везде иран"?><mentioned corresp="#mentioned_d4094e806" xml:id="mentioned_d4094e1225" xml:lang="ira"><w type="rec">graiva-</w></mentioned><?oxy_comment_end ?>, <ref type="xr" target="#entry_7rǧom"/> from <mentioned corresp="#mentioned_d4094e814" xml:id="mentioned_d4094e1233" xml:lang="ira"><w type="rec">grāma-</w></mentioned>, <ref type="xr" target="#entry_cyrǧ"/> from <mentioned corresp="#mentioned_d4094e820" xml:id="mentioned_d4094e1239" xml:lang="ira"><w type="rec">tigra-</w></mentioned>, <ref type="xr" target="#entry_alǧ"/> from <mentioned corresp="#mentioned_d4094e826" xml:id="mentioned_d4094e1245" xml:lang="ira"><w type="rec">agrya-</w></mentioned>, <ref type="xr" target="#entry_ærǧæ"/> from <mentioned corresp="#mentioned_d4094e833" xml:id="mentioned_d4094e1252" xml:lang="ira"><w type="rec">graya-</w></mentioned> (<bibl><ref type="bibl" target="#ref_Miller._Gr."/>
<biblScope>§ 43b</biblScope></bibl>). It has numerous correspondences in Indo-Iranian
languages, and from other Indo-European languages also in Slavic, Baltic, Germanic
languages: <mentioned corresp="#mentioned_d4094e842" xml:id="mentioned_d4094e1261" xml:lang="fa"><lang/>
<w>giriftan</w>
<gloss><q>take</q></gloss>, <gloss><q>grab</q></gloss>,
<gloss><q>catch</q></gloss></mentioned>, <mentioned xml:id="mentioned_d4094e1275"><mentioned corresp="#mentioned_d4094e857" xml:id="mentioned_d4094e1276" xml:lang="pal"><lang/>
<w>graftan</w></mentioned>, <mentioned corresp="#mentioned_d4094e862" xml:id="mentioned_d4094e1281" xml:lang="ku"><lang/>
<w>girtin</w></mentioned>, <mentioned corresp="#mentioned_d4094e867" xml:id="mentioned_d4094e1286" xml:lang="x-balochi"><lang/>
<w>girag</w> : <w>gipt</w></mentioned>
<gloss><q>take</q></gloss>, <gloss><q>grab</q></gloss></mentioned>,
<mentioned xml:id="mentioned_d4094e1299"><mentioned corresp="#mentioned_d4094e881" xml:id="mentioned_d4094e1300" xml:lang="mnj"><lang/>
<w>ɣərv-</w> : <w>ɣərivd</w></mentioned>, <mentioned corresp="#mentioned_d4094e888" xml:id="mentioned_d4094e1307" xml:lang="ydg"><lang/>
<w>ɣurv-</w> : <w>ɣurd</w>, <w>ɣurīvd</w></mentioned>
<gloss><q>take</q></gloss>
<note type="bibl">(<bibl><ref type="bibl" target="#ref_Morgenstierne._IIFL"/>
<biblScope>II 213</biblScope></bibl>)</note></mentioned>, <mentioned corresp="#mentioned_d4094e909" xml:id="mentioned_d4094e1328" xml:lang="yai"><lang/>
<w>ɣəriv</w> : <w>ɣərift</w>
<gloss><q>know</q></gloss>, <gloss><q>understand</q></gloss>
<note xml:lang="en" type="comment">(= <q rendition="#rend_doublequotes">grasp</q>)</note></mentioned>, <mentioned corresp="#mentioned_d4094e928" xml:id="mentioned_d4094e1347" xml:lang="sog"><lang/>
<w>ɣrβ-</w> : <w>ɣrβt</w>
<gloss><q>grasp</q></gloss>, <gloss><q>understand</q></gloss></mentioned>, <mentioned corresp="#mentioned_d4094e941" xml:id="mentioned_d4094e1360" xml:lang="kho"><lang/>
<w>grauna</w>
<note xml:lang="en" type="comment">(← <mentioned corresp="#mentioned_d4094e948" xml:id="mentioned_d4094e1367" xml:lang="ira"><w type="rec">grabana-</w></mentioned>)</note>
<gloss><q>wreath</q></gloss>
<note xml:lang="en" type="comment">(<q rendition="#rend_doublequotes">covering the
head</q>) (<bibl><ref type="bibl" target="#ref_Bailey._KhT"/>
<biblScope>VI 77</biblScope></bibl>)</note></mentioned>,<note type="footnote"><bibl><author>Konow</author> (<ref type="bibl" target="#ref_Konow._Gramm."/>
<biblScope>109</biblScope>)</bibl> supposedly traces <mentioned corresp="#mentioned_d4094e941" xml:id="mentioned_d4094e1395" xml:lang="kho"><lang/>
<w>grauna</w></mentioned> back to <mentioned corresp="#mentioned_d4094e981" xml:id="mentioned_d4094e1400" xml:lang="ira"><w type="rec">grapana-</w></mentioned>.</note>
<mentioned corresp="#mentioned_d4094e986" xml:id="mentioned_d4094e1405" xml:lang="ae"><lang/>
<w>grab-</w>, <w>gərəwnaiti</w>
<gloss><q>grab</q></gloss>, <gloss><q>grasp</q></gloss></mentioned>, <mentioned corresp="#mentioned_d4094e999" xml:id="mentioned_d4094e1418" xml:lang="ae"><w>uz-grab-</w>
<gloss><q>lift</q></gloss></mentioned>, <mentioned corresp="#mentioned_d4094e1006" xml:id="mentioned_d4094e1425" xml:lang="peo"><lang/>
<w>garb-</w>
<gloss><q>grab</q></gloss>
<note xml:lang="en" type="comment">(<s>xša<?oxy_comment_start author="Irene" timestamp="20220413T185823+0300" comment="там какая-то дужка, я не знаю как ее сделать"?>ss<?oxy_comment_end ?>am
hawu agarbāyatā</s>
<gloss><q>he captured the kingdom</q></gloss>)</note></mentioned>,
<mentioned xml:id="mentioned_d4094e1446"><mentioned corresp="#mentioned_d4094e1027" xml:id="mentioned_d4094e1447" xml:lang="inc-x-old"><lang/>
<w>grabh-</w>, <w>gṛbhṇāti</w>
<gloss><q>gra</q></gloss></mentioned>, <mentioned corresp="#mentioned_d4094e1037" xml:id="mentioned_d4094e1457" xml:lang="cu"><lang/>
<w>grebǫ</w></mentioned>, <mentioned corresp="#mentioned_d4094e1042" xml:id="mentioned_d4094e1462" xml:lang="ru"><lang/>
<w>grebu</w>, <w>sgrebaju</w></mentioned>
<?oxy_comment_start author="Irene" timestamp="20220610T122154+0300" comment="очень сомнительно"?><gloss><q>I
rake together</q></gloss><?oxy_comment_end ?></mentioned>, <mentioned xml:id="mentioned_d4094e1474"><mentioned corresp="#mentioned_d4094e1049" xml:id="mentioned_d4094e1475" xml:lang="cu"><lang/>
<w>grabiti</w></mentioned>, <mentioned corresp="#mentioned_d4094e1042" xml:id="mentioned_d4094e1480" xml:lang="ru"><lang/>
<w>grabitʼ</w></mentioned>
<gloss><q>rob</q></gloss></mentioned>, <mentioned corresp="#mentioned_d4094e1060" xml:id="mentioned_d4094e1488" xml:lang="lt"><lang/>
<w>grěbiu</w>, <w>grěbti</w>
<gloss><q>rake together</q></gloss>, <gloss><q>grab</q></gloss></mentioned>,
<mentioned xml:id="mentioned_d4094e1501"><mentioned corresp="#mentioned_d4094e1074" xml:id="mentioned_d4094e1502" xml:lang="lv"><lang/>
<w>grebju</w>, <w>grebt</w></mentioned>, <mentioned corresp="#mentioned_d4094e1081" xml:id="mentioned_d4094e1509" xml:lang="non"><lang/>
<w>grāpa</w></mentioned>
<gloss><q>grab</q></gloss></mentioned>, <mentioned corresp="#mentioned_d4094e1089" xml:id="mentioned_d4094e1517" xml:lang="gml"><lang/>
<w>grabben</w>
<gloss><q>grasp</q></gloss></mentioned> etc. (<bibl><ref type="bibl" target="#ref_Pokorny"/>
<biblScope>455</biblScope></bibl>). The same stem is also in <ref type="xr" target="#entry_7rǧævæg"><w>ᵆrǧævæg</w>
<note xml:lang="en" type="comment">(<mentioned corresp="#mentioned_d4094e1107" xml:id="mentioned_d4094e1536" xml:lang="ira"><w type="rec">grabaka-</w></mentioned>)</note>
<gloss><q>buckle</q></gloss></ref>, <ref type="xr" target="#entry_arǧævnæ"><w>arǧævnæ</w>
<note xml:lang="en" type="comment">(<mentioned corresp="#mentioned_d4094e1120" xml:id="mentioned_d4094e1549" xml:lang="ira"><w type="rec">agrabana-</w></mentioned>)</note>
<gloss><q>tongs</q></gloss></ref>, <ref type="xr" target="#entry_īrǧævyn"><w>īrǧævyn</w>
<note xml:lang="en" type="comment">(<mentioned corresp="#mentioned_d4094e1134" xml:id="mentioned_d4094e1562" xml:lang="ira"><w type="rec">aibi-grab-</w></mentioned>)</note>
<gloss><q>pull apart</q></gloss></ref>; see these words. Along with <mentioned corresp="#mentioned_d4094e1142" xml:id="mentioned_d4094e1570" xml:lang="ine"><w>ghrebh-</w></mentioned>. in Indo-European a variant with a diphthong
is recognized <mentioned corresp="#mentioned_d4094e1145" xml:id="mentioned_d4094e1573" xml:lang="ine"><w>ghreib-</w></mentioned> (<bibl><ref type="bibl" target="#ref_Pokorny"/>
<biblScope>457458</biblScope></bibl>). This variant is also presented in Ossetian in a
regular form <ref type="xr" target="#entry_7lǧīvyn"><w>ᵆlǧīvyn</w>
<note xml:lang="en" type="comment">(<w>ᵆlqīvyn</w>)</note>
<gloss><q>squeeze</q></gloss></ref> (<bibl><ref type="bibl" target="#ref_ЯМ"/>
<biblScope>1934 II 172173</biblScope></bibl>). — In Digor, the verb gave two variants:
<oRef>ærǧævun</oRef>
<q>hit the target</q>, <q>grasp</q> and <oRef>ærǧuvun</oRef>
<q>lift</q> etc. (<bibl><ref type="bibl" target="#ref_ОЯФ_I"/>
<biblScope>368, 480</biblScope></bibl>).<lb/><bibl><ref type="bibl" target="#ref_ИЭС_I"/>
<biblScope>66 s.v. <hi rendition="#rend_italic">arǧævnæ</hi></biblScope></bibl>.</etym>
</entry>
</body>
</text>
</TEI>