Abaev Dictionary: entry <hi rendition="#rend_italic">ᵆrxæcyn</hi>

Translated from Russian in 2020 by Oleg Belyaev (ed.), Irina Khomchenkova, Julia Sinitsyna and Vadim Dyachkov.

Абаев, Василий Иванович. Историко-этимологический словарь осетинского языка. Т. I. A–Kʼ. М.–Л.: Наука, 1958. С. ??–??.
font-variant: italic; font-variant: small-caps; quotes: "‘" "’"; quotes: "«" "»";
ᵆrxæcynᵆrxæcyd
ærxwæcunarxwæst
перхать cough
ferxæcyn
поперхнуться choke
ᵆrxæcgæ ʒūryn
говорить заикаясь falter
īw læg wazægwaty xærgæ-xæryn ferxæcyd æmæ jæ ūcy saxat fysym færsy: — Wædæ nyr cal ævsymæry stūt?— Ūj jæm nyqq˳yrttytæ gængæ, tyxamælttæj ʒūry: — Kæd ma æz fervæzon, wæd ærtæ qælækk stæm один человек, (будучи) в гостях, во время еды поперхнулся, и как раз в этот момент хозяин спрашивает его: — Сколько же вас теперь братьев? — Тот, судорожно глотая, с трудом говорит ему: — Если я еще спасусь, то нас трое one person, while visiting, choked while eating, and just at that moment the owner asks him: – How many of you are brothers? – He says to him with difficulty, swallowing convulsively: – If I get saved, then there are three of us II 312 jæ ʒyrdtæ jæ ʒyxæj ærxæcgæ cydysty его слова выходили из его уст с поперхиванием (как бы заикаясь) his words came out of his mouth with a cough (as if stuttering) 17 Særæbi, cyma jyl kʼæzænæg baxæcyd ūjaw ferxæc-ferxæcgængæ ʒyrdta Сараби, как будто к нему пристало заикание, говорил запинаясь Sarabi spoke haltingly, as if stuttering had stuck to him. 1957 IV 69 Mada mīdæmæ baxyzt æmæ cydær ysʒurynmæ qavyd, fælæ ferxæcyd, læppūjy cʼæxtæ æmæ tugærxæmttæj k˳y fedta wæd Мада вошла внутрь и хотела что-то сказать, но запнулась, когда увидела мальчика в синяках и окровавленного Mada went inside and wanted to say something, but stumbled when she saw the boy covered in bruises and blood-stained 1967 XII 36 rewi ǧæntæbæl ærbalqevinæ æznagi tuxgin, ʽma ferxwæcidæ mæ togi ʽrtæxæj к ранам груди я прижал бы сильно врага, чтобы он поперхнулся каплями моей крови I would press the enemy hard to my chest wounds so that he chokes on drops of my blood перевод Песни о соколе М. Горького;translation of Songs about the falcon by M. Gorky; 1936 II 35 С закономерной метатезой xrrx восходит к xrač-xrak- и примыкает к chrakati, chračǫ, хракати, храчу ( III 1395), хракать, харкать, харчатъ хрипеть ( IV 543). Звукоподражательной природы. Созвучные слова в других языках предполагают, по-видимому, не общий источник или заимствование, а элементарное родство: kràkt храпеть, хрипеть, krañkti храпеть, фыркать, kharj- скрипеть, xrkʼal храпеть (cp.: Merlingen, Die Sprache 1958 IV 6651); далее krákog откашливаться, отхаркиваться, крякать, крякнуть, кракать и т. п. ( I 654). — Дигорская форма ærxwæcun — результат контаминации с (xæcyn | ) xwæcun держать, хватать. With regular metathesis xrrx traces back to xrač-xrak- and adjoins chrakati, chračǫ, xrakati, xraču ( III 1395), xrakatʼ, xarkatʼ, xarčatʼ wheeze( IV 543). It has onomatopoeic nature. Similarly sounding words in other languages do not seem to imply a common source or borrowing, but an elementary relationship: kràkt snore, wheeze, krañkti snore, snort, kharj- creak, xrkʼal snore (cf.: Merlingen, Die Sprache 1958 IV 6651); see also krákog clear one’s throat, expectorate, krjakatʼ, krjaknutʼ, krakatʼ etc. ( I 654). — The Digor form ærxwæcun is the result of contamination with (xæcyn | ) xwæcun hold, grasp.