Abaev Dictionary: entry <hi rendition="#rend_italic">xælar</hi>

Translated from Russian in 2020 by Oleg Belyaev (ed.), Irina Khomchenkova, Julia Sinitsyna and Vadim Dyachkov.

Абаев, Василий Иванович. Историко-этимологический словарь осетинского языка. Т. I. A–Kʼ. М.–Л.: Наука, 1958. С. ??–??.
font-variant: italic; font-variant: small-caps; quotes: "‘" "’"; quotes: "«" "»";
xælar
идущий впрок being to one’s benefit во благо for one’s sake на здоровье for one’s health
xælar (dyn wæd)!
на здоровье to your health
xælar kænyn
дарить give as present посвящать dedicate
друг friend приятель buddy
xælar-ʒīnad
дружба friendship
xælarzærdæzærdæxælar
добродушный good-natured добросердечный kind-hearted доброжелательный benevolent великодушный magnanimous
xælary fos
имущество (скот), идущее впрок, приносящее счастье property (cattle) that is to one’s benefit, that brings happiness
xælary nozt
напиток, идущий на здоровье drink that helps one’s health ант. xæram ant. xæram
ast azy dæ fosmæ kastæn, — æjs sæ nyr, — ! восемь лет я присматривал за твоим скотом, — теперь бери его, — на здоровье! for eight years I looked after your livestock — now take it — may it be to your health! 106 wyʒæn xælar dyn (напиток) будет тебе на здоровье (the drink) will be good for your health 237 mæ k˳yst wyn wæd мой труд да пойдет вам впрок may my labour be to your benefit 54 ærtæ Nartæn mæ cæxx æmæ mæ kærʒyn wæt трем (фамилиям) Нартов да пойдет на здоровье моя хлеб-соль to the three (clans of the) Narts may my bread and salt be of benefit 32 mæ unaffæ wæd пусть мое решение пойдет к добру may my decision be for greater good 99 dæ cænxæ æmæ min dæ kærʒin xælar kæd kænis, wæd min dæ cæskon dær fæjjinun kænæ если ты даришь меня своей хлеб-солью, то дай мне также увидеть твое лицо if you are presenting me with your bread and salt, let me also see your face 6 , mæ warzon! мой друг, мой любимый! my friend, my beloved! 42 cardtæ… xælaræj, warzonæj, ræstæj ты жил дружелюбным, любящим, праведным you lived friendlily, lovingly, righteously 29 dæ fydīmæ bīræ fæcardtæn xælaræj, syxagæj с твоим отцом я долго жил в дружбе, в соседстве I lived in friendship, neighbourhood with your father for a long time 138 Soltan мой друг Солтан my friend Soltan 223 dy mæ xælar æmgær dæ ты — мой друг-сверстник you are my friend-coeval 58 Lewany xælærttæ, jæxī x˳yzæn mag˳yrtæ æræmbyrd sty друзья Левана, такие же бедняки, как он сам, собрались Lewan’s friends, paupers like himself, gathered together 94 wydysty Barsægatīmæ Ælbegatæ, x˳ycaw zony cy sæ fæxælar kodta ūcy tyzmæg myggaǵīmæ дружны были с Барсаговыми Албеговы, бог знает что сдружило их c этой суровой фамилией the Ælbegatæ were friendly with the Barsægatæ, God knows what made them friends with this harsh clan 103 aj mæ xælary fyrt k˳y razyndtæ ты оказался сыном моего друга you turned out to be my friend’s son II 93 xælarzærdæ xudt bakodta Soltan добродушно усмехнулся Солтан genially grinned Soltan 47 mæn ma xonæ dæ не считай меня своим другом do not consider me your friend 106 duwwæ xælari an æz æma du мы — два друга, я и ты we are two friends, me and you 84 Из ḥalāl (ритуально) дозволенный, чистый, неоскверненный, честно приобретенный (ср. ḥalāl bāšad! да будет тебе во благо!, да пойдет тебе впрок!); ант. ḥarām. Вошло в тюркские языки, а так же в языки Кавказа: halal законный, дозволенный, честно приобретенный, идущий во благо (halal olsun да будет тебе во благо) ( II 1755, 1756), xalal id. (halal bolsun пусть будет ему во благо) ( 189), alali законный, справедливый (šenze alali iqos! да будет тебе впрок!), halali верный, искренний ( 417), xalali дозволенный (Кипшидзе, Материалы по яфетическому языкознанию. III. Дополнительные сведения о чанском языке, Пб., 1911), ga-xalareba умиротворение дерущихся (), a-ḥalal добрый (Бгажба. Русско-абх. сл. Сухуми, 1964, стр. 179), ẋaläl ритуально дозволенное, честно приобретенный, щедрый, ḥaläl! на здоровье! ( I 216. — 184), x́anal честный, безгрешный, чистый; представлено также в дагестанских языках. — В осетинском имеем закономерную диссимиляцию плавных lllr. — В значении друг заимствованное заметно потеснило в осетинском исконно иранское , q. v. — Ср. xæram. 93. From ḥalāl (ritually) permitted, clean, uncorrupted, honestly acquired (cf. ḥalāl bāšad! may it be to your benefit!); ant. ḥarām. Came into Turkic, and also into languages of the Caucasus: halal lawful, allowed, honestly acquired, being to one’s benefit (halal olsun may it be to your benefit) ( II 1755, 1756), xalal id. (halal bolsun may it be to his benefit) ( 189), alali lawful, fair (šenze alali iqos! may it be to your benefit!), halali faithful, sincere ( 417), xalali permitted (Kipšidze, Materialy po jafetičeskomu jazykoznaniju. III. Dopolnitelʼnye svedenija o čanskom jazyke [Materials on Japhethic linguistics, vol. 3. Additional information on Laz], Petersburg, 1911), ga-xalareba pacification of participants in a fight (), a-ḥalal kind (Bgažba. Russko-abxazskij slovarʼ [Russian-Abkhaz dictionary]. Sukhumi, 1964, p. 179), ẋaläl ritually permitted, honestly acquired, generous, ḥaläl! to your health! ( I 216. — 184), x́anal honest, sinless, clean; also found in Daghestanian languages. — In Ossetic we are dealing with regular dissimilation of the liquids lllr. — In Ossetic, in the meaning friend the loanword has significantly displaced the native , q. v. — Cf. xæram. 93.