Abaev Dictionary: entry <hi rendition="#rend_italic">xor</hi>

Translated from Russian in 2020 by Oleg Belyaev (ed.), Irina Khomchenkova, Julia Sinitsyna and Vadim Dyachkov.

Абаев, Василий Иванович. Историко-этимологический словарь осетинского языка. Т. I. A–Kʼ. М.–Л.: Наука, 1958. С. ??–??.
font-variant: italic; font-variant: small-caps; quotes: "‘" "’"; quotes: "«" "»";
xor
xwar
хлеб в зерне bread in grains в иронском чаще имеется в виду in Iron, it usually means ячмень barley Hordeum vulgare Hordeum vulgare иногда с эпитетом qæbær твердый
(qæbær xor
твердый злак твердый злак
),
sometimes with an epithet qæbær solid
(qæbær xor
твердый злак hard cereal
),
в дигорском — in Digor, it usually refers to просо millet
Panicum Panicum , иногда с эпитетом bor желтый. У осетин, живущих в Турции, xor, по свидетельству Thordarson’а, означает рожь ( 1971 XXXIII 166). Различают несколько видов ячменя: sisk, q˳ydaly (двухрядный), kærvæʒ (четырехрядный). Ср. mænæw пшеница, jæw просо, , cʼoj рожь, , д. zætxæ овес, д. fagæ пшено; д. bor xwar (желтый злак) просо = и. . — . —
Xory bon, Xory sær, Ræmon bon
праздник в честь бога злаков Xory Wacilla (см. , Ræmon bon), справлялся весной перед началом нолевых работ и осенью после первых снопов праздник в честь бога злаков Xory Wacilla (см. , Ræmon bon), справлялся весной перед началом нолевых работ и осенью после первых снопов
, ometimes with an epithet bor yellow. Ossetians living in Turkey use xor, according to Thordarson in the sense rye ( 1971 XXXIII 166). Several types of barley are distinguished: sisk, q˳ydaly (two-row), kærvæʒ (four-row). Cf. mænæw wheat, jæw millet, , cʼoj rye, , Digor zætxæ oats, Digor fagæ millet; Digor bor xwar (yellow cereal) millet = Iron . —
Xory bon, Xory sær, Ræmon bon
праздник в честь бога злаков Xory Wacilla (см. , Ræmon bon), справлялся весной перед началом нолевых работ и осенью после первых снопов festival in honor of the god of cereals Xory Wacilla (see , Ræmon bon), celebrated in the spring before the start of field work and in the fall after the first sheaves
xorærcyd
урожай harvest
xordon
житница barn
xorǵyn
обильный хлебом rich in bread урожайный fruitful
ærkarstam, ærlastam næ xortæ, næ xos мы скосили, свезли наши хлеба, наше сено we mowed, brought our bread, our hay 125 xor bīræ, fos bīræ xoycawy færcy хлеба много, скота много божьей милостью a lot of bread, a lot of livestock by the grace of God 125 stong az yskodta; xor nal ærzad выдался голодный год; хлеб не уродился it was a hungry year; bread is not born 21 ...(zæxǵyntæ) fos wæd, xor wæd īstoj qalonaw ...(землевладельцы) отбирали (у крестьян) и скот и хлеб в виде дани ...(landowners) took away (from the peasants) both cattle and bread in the form of tribute 92 jæ wajag bæxy... syǧdæg xoræj xasta он кормил своего скакуна чистым ячменем he fed his steed pure barley 148 am īs īw læppūmæ fonʒ xory kærʒyny здесь есть у одного мальчика пять хлебов ячменных there is a lad here, which hath five barley loaves 6 9 xory ʽssadæj kærʒyn kænync ærmæst ænqīzænæj из ячменной муки хлеб пекут только на закваске barley flour bread is baked only on sourdough 1969 I 83 styr kadǵyn næ wyd Irmæ qæbær xory kærʒyn ячменный чурек не пользовался у осетин большим почетом barley churek was not highly respected among Ossetians 1969 I 83 qæbær xor æmæ x˳ymællægæj næm æxsīdync dīssaǵy iron bægæny из ячменя и хмеля у нас варят чудесное осетинское пиво we brew wonderful Ossetian beer from barley and hops avd anzi ci xwar læwdtæj ævardæj wæjgutæmæ, eci xwar sin æ xumi bajtudta зерно, которое хранилось у великанов семь лет, это зерно он посеял на своем поле the grain that was kept by the giants for seven years, he sowed this grain in his field 716 Mislgoni xwaræj jin xuluccag kærʒin из мисигонского проса ему (будет) хлеб из невысушенного зерна from Misigon millet he (will have) bread from undried grain II 127 ...bor xwari xumæ kærdunmæ randæ ʽj ...она отправилась жать на поле просо ... she went to reap the millet field 206 Восходит к hwarna- или hwāra- от базы hwar- есть и означает собственно пища, еда. В зависимости от того, какой злак имел преобладающее значение в данной среде, слово применялось то к просу, то к ячменю. Значение просо представляется весьма древним. В перечне растений, возделываемых скифами-пахарями, Геродот (IV 17) называет просо. Данные археологии также свидетельствуют о разведении проса, ячменя, пшеницы... (А. П. Смирнов. Скифы. М., стр. 128стр. 128). Приведем некоторые иранские соответствия: xwāra, xurak, xwār пища, провизия, xūr хлеб в зерне ( 118), hvāra пища ( 468), xvarəna- пища’. Древнеперсидское название ячменя Hinz распознает в персепольских таблетках в восстанавливаемой форме hvartam (Hinz. Neue Wege im Altpersischen. Göttingen, 1970, стр. 32—33стр. 32—33). xwarəstān (γwrst’n-) ( 2 1019), по аналогии с ryzkh’ stʼn рисовое поле, можно понимать какпшеничное или ячменное поле, а также как гумно или житница, ср. по образованию gænyston поле, заросшее коноплей. — Если абстрактное hwāra- пища стало означать конкретно хлеб, то иран. (и и.е.) pitu- пища дало ос. fyd fid мясо; но ср. пита хлеб ( II 942), питъ пшеничный хлеб (Этимология 1972, М., 1974, стр. 62 сл.стр. 62 сл.). О xorna см. под . xorxuz мука из невысушенного ячменя ( I 282) содержит в первой части ос. xor. — xwarbali пшеница связывают с kovali, kobali хлеб ( 175). Соответствие далеко не безупречно с фонетической стороны. Начальное xwar- наводит на мысль о контаминации с (алан.?) xwar- хлеб в зерне’. — См. ; ср. , , , , , . См. еще , , , , . III 13, 150; 38. — 70. Goes back to hwarna- or hwāra- from the base hwar- eat and actually means food, meal. Depending on which cereal was predominant in a given environment, the word was applied either to millet or to barley. The meaning g millet appears to be very ancient. Among the plants cultivated by Scythian plowmen, ,Herodotus (IV 17) lists the millet. Archaeological data also confirms the cultivation of millet, barley, wheat ... (A. P. Smirnov. Skify [Scythians]. Moscow, стр. 128p. 128). Here are some Iranian correspondences: xwāra, xurak, xwār food, provisions, xūr bread in grain ( 118) , hᵛāra food ( 468), xvarəna- food’. The Old Persian name of barley is recognized by Hinz in Persepolis tablets, reconstructed as hvartam (Hinz. Neue Wege im Altpersischen. Göttingen, 1970, стр. 32—33p. 32—33). xwarəstān (γwrst’n-) ( 2 1019), by analogy with ryzkh’ stʼn rice field, can be understood aswheat or barley field, as well as threshing floor or barn, cf. derivation of gænyston field overgrown with hemp. — If the abstract hwāra- food came to mean specifically bread, then Iranian (and Indo-European) pitu- food yielded Ossetic fyd fid meat; but cf. pita bread ( II 942), pitŭ wheat bread (Etimologija [Etymology] 972, Moscow, 1974, стр. 62 сл.p. 62 ff.). On xorna, see . xorxuz undried barley flour ( I 282) contains as its first part Ossetic xor. — xwarbali wheat is related to kovali, kobali bread ( 175). Phonetically, the correspondence is far from being flawless. The initial xwar- suggests contamination with (Alan.?) xwar- bread in grain’. — See ; cf. , , , , , . See also , , , , . III 13, 150; 38. — 70.