Abaev Dictionary: entry <hi rendition="#rend_italic">ᵆxsævær</hi>

Translated from Russian in 2020 by Oleg Belyaev (ed.), Irina Khomchenkova, Julia Sinitsyna and Vadim Dyachkov.

Абаев, Василий Иванович. Историко-этимологический словарь осетинского языка. Т. I. A–Kʼ. М.–Л.: Наука, 1958. С. ??–??.
font-variant: italic; font-variant: small-caps; quotes: "‘" "’"; quotes: "«" "»";
ᵆxsævær
æxsævær
ужин supper
xsævæjrag
провизия на ужин provisions for supper
xsæværafon
время ужина supper time
jæ sīxor, je xsævær — jæ mæt его забота — его обед, его ужин his concern is his lunch, his supper 216 badync ærtæ fyjjawy arty farsmæ, sæxīcæn æxsævær kænync сидят три пастуха у костра, готовят себе ужин three shepherds are sitting by the fire, preparing supper for themselves 225 sīxor kænæ xsævær k˳y kænaj, wæd ma xon dæ lymænty... когда делаешь обед или ужин, не зови друзей твоих... when thou makest a dinner or a supper, call not thy friends... 14 12 æxsævær ærægmæ baxærʒynæ, ūmæj xor fyldær næ læwwy от того, что позже поужинаешь, хлеба не сохранится больше from the fact that you dine later, there will not be preserved more bread пословицаproverb; III 239 argævstoj fys, skodtoj fīzonǵytæ, ysfyxtoj fyd, aftæmæj yscættæ kodtoj æxsævær зарезали овцу, приготовили шашлык, сварили мясо и таким образом справили ужин they slaughtered a sheep, fied a kebab, cooked meat and thus prepared a dinner I 48—50 æxsævæjrag sæ kʼūxy næ baftydī им не удалось раздобыть (не попало в руки) провизии на ужин they failed to get (did not fall into their hands) provisions for supper I 14 īw xæʒary dwar æxsæværafon baxostam в пору ужина мы постучали в одну дверь at supper time we knocked on one door 218 æxsæværafon k˳y ʽrcydi... когда наступило время ужина... at supper time... 14 17 fæcæl kodtoj styr fæsaxsæværmæ dywwy xælary угощались до поздней послеужинной поры два приятеля two friends were treated until late after supper 53 fæsaxsæværtæm sæxīmæ balæwwyd ко времени после ужина он явился к себе (домой) by the time after supper he came to his (home) 1975 VIII 18 æxsævær ku baxwæraj, wæd mæmæ raco когда поужинаешь, выйди ко мне after you have had your supper, come to me 272 ravgarstoncæ mærdæxsæværæn gal на поминальный ужин зарезали быка a bull was slaughtered for a funeral feast 1949 II 44 ʒubandi radarǧ æj, fæsæxsæværtæmæ беседа затянулась до послеужинной поры the conversation dragged on until late after supper 1949 II 30 Разумеется, неотделимо от xsæv ночь. Но имеем ли дериват или сложное слово? К последней точке зрения склоняется Hübschmann. Он допускает, что xsævær получилось из xsæv-xær ночная еда (xær — от xæryn есть) ( 1887 XLI 342). Ср. по образованию Nachtessen. Верно, что суффикс -ær в осетинском не распознается. Но в индоиранском отыменные образования на -ra- многочисленны ( madhura- сладкий от madhu- мед) (II 2 855 sq.), и допущение xsäpara-. Ср. šūper, šoper ночлег ( 237). Исключено возведение xsævær к иран. (авест.) xšapar- ночь: основы на согласный утрачивали в осетинском конечный слог, как это видно, в частности, в терминах родства: из mātar-, из pitur- и т. п. šām, šām, xšam, xṣ̌ema ужин, šuma, xšōm, xšām (xšʼm xwryy ужин) возводятся к xšāfnya- (Tedesco, 1923 II 41). — Из осетинского идут šxuur, šxuur, əšxour ужин и, может быть, samxari id. ( 107 (метатеза из xsamari). Of course, it is inseparable from xsæv night. But is it a derived or compound word? It is Hübschmann who leans towards the latter point of view. He admits that xsævær came out of xsæv-xær night meal (xær is from xæryn eat) ( 1887 XLI 342). Derivationally, cf. Nachtessen. It is true that the suffix -ær is not recognized in Ossetic. But in Indo-Iranian, denominal derivations with -ra- are numerous ( madhura- sweet from madhu- honey) ( II 2 855 ff.), and assumption of xsäpara- is not too bold. Cf. šūper, šoper overnight stay ( 237). Tracing back xsævær to Iran. (Avest.) xšapar- night is excluded: consonant-final stems lost the final syllable in Ossetic, as can be seen, in particular, in terms of kinship: : from mātar-, from pitur- etc. šām, šām, xšam, xṣ̌ema supper, šuma, xšōm, xšām (xšʼm xwryy supper) are traced back to xšāfnya- (Tedesco, 1923 II 41). — Ossetic gave rise to šxuur, šxuur, əšxour supper and, perhaps, samxari id. ( 107 (metathesis from xsamari).