Abaev Dictionary: entry <hi rendition="#rend_italic">syrd</hi>

Translated from Russian in 2020 by Oleg Belyaev (ed.), Irina Khomchenkova, Julia Sinitsyna and Vadim Dyachkov.

Абаев, Василий Иванович. Историко-этимологический словарь осетинского языка. Т. I. A–Kʼ. М.–Л.: Наука, 1958. С. ??–??.
font-variant: italic; font-variant: small-caps; quotes: "‘" "’"; quotes: "«" "»";
syrd
зверь beast дичь game ; слово применимо ко всякому крупному недомашнему животному, которое может быть предметом охоты ; the word applies to any large non-domestic animal that can be hunted
syrdmar
sirdmar
зверобой beast killer = cwanon cowæjnon = cwanon cowæjnon охотник hunter
xīny syrd
заколдованный зверь, которого не берет стрела, пуля an enchanted beast that is not taken by a bullet or by an arrow
syrdʒarm
звериная шкура animal skin
syrdǵyn
обильный дичью abundant in game
syrdon
звериный beasty
syrdʒast
с диким, ошалелым взглядом with a wild, stunned look
syrdvyd
звериномясый = beast-meated = жилистый wiry мускулистый brawny
īwgaj nyjjystæm, nywwaǧtam næ bæstæ, — fos dær ma aftæ nyppyrx kæny syrd мы разбрелись, мы покинули край наш, — скот разгоняет так зверь we dispersed, we left our land — the beast disperses the cattle like that 39 toppy gæraxæj qædy syrd k˳yd fe stʼælfy... как от ружейного выстрела вздрагивает лесной зверь... how a forest animal shudders from a rifle shot... 140 syrdtæ fælyǧdysty xæxtæm звери убежали в горы the animals fled to the mountains 225 læg syrdæj syrddær syrd ū... jæxīcæj mællægdær, ædyxdæry card xaly, jæ īs, jæ fælloj jyn tyxæj īsy человек — больше зверь (более зверский зверь), чем (любой) зверь, он ломает жизнь того, кто слабее, беспомощнее его, отнимает у него силой имущество, достояние man is more of a beast (more beasty beast), than (any) beast, he breaks the life of someone who is weaker, more helpless than him, takes away his property, property by force 28 Sadullæ syrdxæssæn gærzæj jæ syrd (sykʼī) abasta, jeʼkkoj jæ skodta Садулла охотничьим ремнем перевязал свою дичину (серну), взвалил ее на спину Sadulla tied up his game (chamois) with a hunting belt, put it on his back 78 rast k˳yddær arvyl yslenk kæna Bonværnon, marǧæj, syrdæj ta æmyzmæld yskænʒysty как только на небе выплывет утренняя звезда, сразу птицы и звери придут в движение as soon as the morning star emerges in the sky, birds and animals will immediately begin to move 94 aly syrdy fæd dær baskary он разведывает след каждого зверя he scouts the trail of every beast 1961 II 9 jæ zærdæ bazydta, am cydær xīny syrdy q˳yddag īs, ændæra fæd-fædyl ærtæ æxstmæ jæxī mīlæn k˳yd æværy он почуял сердцем, что имеет дело с заколдованным зверем, иначе как он мог подставить себя мишенью на три выстрела подряд he felt in his heart that he was dealing with an enchanted beast, otherwise how could he expose himself as a target for three shots in a row III 50 Xsart... saræzta syrdʒærttæj xalaǧūd Хсарт сделал шалаш из звериных шкур Khsart made a hut from animal skins 15 arv æmæ zænxæ kæræʒej xwastoncæ; sirdtæ, mærǧtæ sæxe arf bafsnajdtoncæ (разразилась гроза) небо и земля колотились друг об друга; звери, птицы попрятались поглубже (a thunderstorm broke out) sky and earth pounded against each other; animals, birds hid deeper 1940 III 58 æxsævæj bonmæ alt sirdi muggagæj æfsæn galawon avd iʒagi e ku bakænuj: ...sædsugænttæj... ʒæmbugintæj — ænsurgintæj... listægzængitæj ночи до утра он семь (раз) заполняет железную ограду всякой дичью: сторогими (= оленями), большелапыми (= медведями), клыкастыми (= кабанами), тонконогими (= косулями) from night till morning, he fills the iron fence seven (times) with all kinds of game: the hundred-horned (= deer), the big-footed (= bears), the fanged (= wild boars), the thin-legged (= roe deer) 142 ǧædi sird k’ adtæj onæj ke næ ramardta, wæxæn næbal niwwaǧta из лесных зверей не оставил такого, кого бы он не убил of the forest animals, he did not leave even one whom he would not kill 223—4 xæʒaræ sirdi fidæj bajʒag kodta æ madæ ma æ fidæn он наполнил дом дичиной для своей матери и отца he filled the house with game for his mother and father 2211—12 duwwadæs uxsti sirdonvidæj rajʒag kodta двенадцать вертелов он наполнил мясом дичи he filled twelve skewers with game meat II 70 dæ fonsmæ cuma sird læboræg es как будто на твое стадо нападает зверь as if your herd is being attacked by a beast 82 æ fur tæssæj ænæzmælgæ sird nincʼuldæj xunkʼi arf в страхе, недвижимый съежился глубоко в норе зверь in fear, the beast cowered immovable deep in the hole 58 ew særdæ eci xonxi cori rafecawæn kodta ew sirdmar одно лето возле той горы проходил один охотник one summer a hunter passed near that mountain I 94 cwanon cy xox næ baskara, ūj syrdǵyn ænqæly охотник думает, что гора, которую он (еще) не разведал, обильна дичью the hunter thinks that the mountain, which he (yet) has not explored, is plentiful with game пословицаproverb; III 199 Группа rd восходит в осетинском нередко к dr: wyrd выдра из udra-, rdyn лук из druna-, rdu волос из drau- и др. Стало быть, sird можно возводить к sidra- и сближать с siždra- дикий с неизбежным в данном сочетании выпадением -ž-. Слово siždra- в авестийском тексте (Yt VIII 36) употребляется рядом с auruna- дикий (см. ос. ) как близкое к нему по значению, если не синоним: aurunača nača gairišāčō siždrača ravasčarātō звери, живущие в горах, и дикие животные, которые рыщут на равнине. В другом тексте (Vd. XIII 2) находим сочетание span-siždra- дикая собака. Таким образом, и с фонетической и с семантической стороны сопоставление ос. syrd | sird siždra- безупречно. Сюда же, может быть, šarza лютый, свирепый, разъяренный: siždraka- (или syazdraka-)šazdragšazrašarza. Еще один вариант этого слова, на этот раз с выпадением -r-, дает śśaysda-, (тумшук) śazda- змея. Группа -zdr- оказалась повсюду неустойчивой: в осетинском из нее выпал z, в персидском — d, а в сакском — r. Если допустить в арийском колебание ś- || s-, то эти иранские слова сопоставимы с syandate бежать, быстро двигаться. Bailey склонен видеть в syrd | sird прош. причастие от sūryn sorun гнать. В дигорском в этом случае ожидали бы surd. Перебой ui здесь трудно объясним, если учесть, что глагол sorun: surd находится в дигорском в постоянном живом употреблении. — Ср. .Bailey, 1958 XXI 532sūryn ). — 42 siždra-). The cluster rd in Ossetian often goes back to dr: wyrd otter from udra-, rdyn bow from druna-, rdu hair from drau- etc. Therefore, sird can be traced back to sidra- and bring together with siždra- wild with the inevitable loss of -ž- in this combination. The word siždra- in an Avestan text (Yt VIII 36) is used next to auruna- wild (see Ossetic ) as a semantically close item, if not a synonym: aurunača nača gairišāčō siždrača ravasčarātō the beasts that live in the mountains and the wild animals that roam the plains. In another text (Vd. XIII 2), we find a combination span-siždra- wild dog. Thus, both from the phonetic and the semantic point of view, the comparison of Ossetic syrd | sird siždra- is faultless. Possibly also related is šarza fierce, ferocious, furious: siždraka- (or syazdraka-)šazdragšazrašarza. Another variant of this word, this time with the loss of -r-, is presented by śśaysda-, () śazda- snake. The cluster -zdr- turned out to be unstable everywhere: in Ossetian, it lost z, in Persian d, in Saka r. If one admits in Aryan the alternation ś- || s-, then these Iranian words are comparable to syandate run, move fast. Bailey is inclined to regard syrd | sird as a past participle from sūryn sorun drive away. In Digorsky, in this case, one would expect surd. The alternation ui is difficult to explain here, given that the verb sorun: surd is common in Digor live language use. — Cf. .Bailey, 1958 XXI 532 (to sūryn ). — 42 (to siždra-).