Abaev Dictionary: entry <hi rendition="#rend_italic">tūxyn</hi>

Translated from Russian in 2020 by Oleg Belyaev (ed.), Irina Khomchenkova, Julia Sinitsyna and Vadim Dyachkov.

Абаев, Василий Иванович. Историко-этимологический словарь осетинского языка. Т. I. A–Kʼ. М.–Л.: Наука, 1958. С. ??–??.
font-variant: italic; font-variant: small-caps; quotes: "‘" "’"; quotes: "«" "»";
tūxyntyxt
toxuntuxttuǧd
свертывать roll скатывать roll up (ткань, войлок и т. п.), (fabric, felt, etc.) обматывать wrap обертывать envelop завертывать во что-либо wrap up in something
batūxyn
свернуть roll скатать roll up обмотать wrap завернуть во что-либо wrap up in something закутать wrap up
tyxton
связка bundle сверток package
toxojnæ связка bundle сверток package
ʒawma tūxæg
завертывающий вещи, — так зовется один из шаферов невесты, в функцию которого входит укладка ее приданого person who wraps things, – this is the name of one of the best men of the bride, whose function is to lay her dowry
zīlgæ dymgæ, tūxgæ wad крутящийся ветер, кутающая буря the swirling wind, the enveloping storm (так в фольклоре изображается сильная буря) (this is how a strong storm is depicted in folklore) nywazæn batyxta jæ kærcy fæḱḱijy он завернул кубок в полу своей шубы he wrapped the goblet in the flap of his fur coat 31 Narty qæwæn sæ cæwtæ akodta (Wyryzmæg) ḱynʒxæssæg: Xæmyc — xīstær wazæg, Sozyryqo — ʒawma tūxæg, kʼūxylxæcæg — Batyraʒ (Урузмаг) взял в качестве шаферов (свадебных дружек) нартовских вожаков: Хамыца — старшим гостем, Созрыко — завертывающим вещи, держащим (невесту) за руку — Батрадза (Wyryzmæg) took the Nart leaders as best men: Khæmyts – as the senior guest, Sozyryko – as the person who wraps things, and holding (the bride) by the hand – Batyradz 45 abyrǵytæn sæ særtæ basylyqty tyxt wydysty, æmæ ḱī wydysty, acū æmæ sæ bazon! у абреков головы были обмотаны башлыками, и кто они были, поди узнай! the heads of the abreks were wrapped in bashlyks, and we cannot find out who they were! 18 Ʒībukka jæ ʒawma ralasta, īwmæ sæ batyxta Дзибукка снял свою одежду, свернул ее вместе Dzibukka took off his clothes, rolled them together II 203 batyxta jæ (mardy) xwyssængærzty завернул (мертвую) в постель he wrapped (a dead woman) in bed 146 xīsærfæn jæ kʼūxyl ystyxta он обвязал платком руку he tied a handkerchief around his hand 147 ...zīlgæ dymgæ, tūxgæ wad k˳yd systa ... чтобы поднялась страшная буря ...so that a terrible storm is raised III 7 kiræ æ ǧæbesi suvællonaw nittuxta он обнял сундучок, как ребенка he hugged the chest like a child 128 zærond osæ kud næ bafæsmardtaidæ Aslænbegi! æxe ibæl nittuxta как было старухе не узнать Асланбега! она обняла его how could the old woman fail to recognize Aslænbeg! she hugged him 1949 II 29 æ nimæti æxe batoxgæj, rafunæj ūj turǧi medægi завернувшись в бурку, он засыпает во дворе wrapped in a felt cloak, he falls asleep in the yard 196 (suvælloni) ors wælʒari batuxtoncæ (ребенка) они завернули в белую мерлушку they wrapped (the child) in a white lambskin 17 ...wælʒari tuǧd... ...завернутый в мерлушку... ...wrapped in lambskin... 51,8 ...surx darij tuǧd... ...завернутый в красный шелк... ...wrapped in red silk... 62334 sæ særtæ ærbatuxtoncæ basluqtæj они обмотали головы башлыками they wrapped their heads in bashlyks I 96 Иранская база θwak- (θwax-, taux-) (инхоативный вариант tuxš-) имела, по видимости, исходное значение сгибать(ся), скручиваться, переносно напрягаться, напряженно трудиться, стараться, мучиться (ос. ), горе, печаль. Эти значения представлены в ряде языков: tūh, twg (Henning, 1937 IX 88), tūk сгиб, складка (Šāyast nē šāyast, изд. Tavadia, 1930, стр. 87, 166. — Belardi, Handes Amsorya 1961 X–XII 621), tuxšīdan, tuxšītan стараться, усердствовать, прилагать усилия, tuxša, tuxšak усердный, старательный, antōxs- (ʼntʼwγs-) напряженно трудиться, стараться ( I 149, II 58), andōxs- (ʼndwxs-) id. ( 119), andūh, andōx, antōxč (ʼntʼwγč) горе, печаль ( 20333, 213133), ɣ̌ (из tuxš-) мучиться, терзаться ( 180), θwaxš- стараться, прилагать усилия, θwaxša- усердный, θwaxšah усердие, tvakṣ- создавать трудом, tvakṣas- энергия, усердие. На осетинской почве, помимо tūxyn, ср. tūxæn напряженный труд, tyxsyn (tuxš-) 1. обвиваться, 2. быть в затруднении, yzdūxyn (uz-tauk-) скручивать, yzdyxsyn (uz-tuxš-) скручиваться, æntʼūxyn (ham-tauk-) сильно стягивать; с экспрессивным перебоем t, t: , , далее bildoǧ (bil-tox) укрощение («скручивание губы»), и. id.; см. эти слова. — За пределами арийских языков надежных соответствий не видно. The Iranian base θwak- (θwax-, taux-) (the inchoative variant tuxš-) seemed to have the original meaning bend, curl up, figuratively strain, work hard, try, suffer (Ossetic ), grief, sadness. These meanings are represented in a number of languages: tūh, twg (Henning, 1937 IX 88), tūk fold, crease (Šāyast nē šāyast, ed. by Tavadia, 1930, p. 87, 166. — Belardi, Handes Amsorya 1961 X–XII 621), tuxšīdan, tuxšītan try, be zealous, work hard, tuxša, tuxšakdiligent, antōxs- (ʼntʼwγs-) work hard, try ( I 149, II 58), andōxs- (ʼndwxs-) id. ( 119), andūh, andōx, antōxč (ʼntʼwγč) grief, sadness ( 20333, 213133), ɣ̌ (from tuxš-) suffer, torment ( 180), θwaxš- try, work hard, θwaxša- diligent, θwaxšah zeal, tvakṣ- create by labour, tvakṣas- energy, zeal. In Ossetic, in addition to tūxyn, cf. tūxæn hard work, tyxsyn (tuxš-) 1. wrap oneself around, 2. be in trouble, yzdūxyn (uz-tauk-) twist, yzdyxsyn (uz-tuxš-) curl up, æntʼūxyn (ham-tauk-) tighten strongly; with the expressive change t, t: , , further bildoǧ (bil-tox) taming (lip curling), Iron id.; see this words. — Outside of the Aryan languages, reliable correspondences are not seen..