Abaev Dictionary: entry <hi rendition="#rend_italic">Wastyrǵi</hi>

Translated from Russian in 2020 by Oleg Belyaev (ed.), Irina Khomchenkova, Julia Sinitsyna and Vadim Dyachkov.

Абаев, Василий Иванович. Историко-этимологический словарь осетинского языка. Т. I. A–Kʼ. М.–Л.: Наука, 1958. С. ??–??.
font-variant: italic; font-variant: small-caps; quotes: "‘" "’"; quotes: "«" "»";
Wastyrǵi
Wasgergi
популярнейшее божество староосетинской мифологии the most popular deity of old Ossetian mythology . Покровитель мужчин и главного мужского занятия: военных и разбойничьих экспедиций (см. ). Со временем — покровитель путников вообще. Для женщин его имя находилось под запретом, они называли его Lægty ʒwar Бог мужчин. Носит эпитеты syǧzærīn золотой, fændagsar путевод. Посвященные ему святилища были рассеяны по всей Осетии. Празднества в его честь справлялись несколько раз в году, особенно широко и торжественно — в ноябре. Ни одно застолье не обходилось без обращенных к нему молений и без исполнения посвященной ему песни-гимна (Wastyrǵijy zaræg). Отправлявшегося в дорогу напутствовали: Wastyrǵi — de ‘mbal! (да будет) Уастырджи тебе товарищем!, Wastyrǵi dæ raxīʒ fars cæwæd! пусть Уастырджи шествует у тебя с правой стороны!. Рисовался как всадник в белой бурке на белом коне (Вс. Миллер. ОЭ II 239—243, 281—284). Согласно некоторым песням и рассказам, Уастырджи разъезжает инкогнито по земле, испытывает людей, помогает бедным, награждает добродетель и карает зло. Таков, например, рассказ Уастырджи и три брата (ОЭ I 156—158) и Was­tyrǵi æmæ Kʼ˳ydary zærond læg Уастырджи и кударский старик. Популярны были также сказания об участии Уастырджи | Уасгерги вместе с другими небожителями в земледельческих работах ( II 318—322 и др.), ср. аналогичные украинские и южнорусские апокрифические сказания о Христе, Богоматери и апостолах (Сумцов. Очерки истории южнорусских апокрифических сказаний и песен. 1887, стр. 27 сл., 44 сл.). В нартовском эпосе выступает нередко как соблазнитель женщин . The patron of men and the main male occupation: military and raiding expeditions (see ). With time he became the patron of travelers in general. For women his name was banned, they called him Lægty ʒwar Deity of Men. He carries the epithets syǧzærīn golden, fændagsar way-leader. Sanctuaries dedicated to him were scattered all over Ossetia. Holidays in his honour were celebrated several times a year, particularly widely and solemnly in November. No feast could be left without prayers directed at him and the performance of the song-hymn dedicated to him (Wastyrǵijy zaræg). One who embarked on a journey was told when parting ways: Wastyrǵi — de ‘mbal! (may) Wastyrji be your comrade!, Wastyrǵi dæ raxīʒ fars cæwæd! may Wastyrji walk at your right side!. He was imagined as a horseman in a white felt coat on a white horse (Ws. Miller. II 239—243, 281—284). According to some songs and stories, Wastyrji roams the earth incognito, tests people, helps the poor, rewards virtue and punishes evil. Such, for example, is the story Wastyrji and the three brothers ( I 156—158) and Was­tyrǵi æmæ Kʼ˳ydary zærond læg Wastyrji and the old Kudar man. Popular tales also involved Wastyrji | Wasgergi participating in agricultural work together with other divine beings ( II 318—322 etc.), cf. analogous Ukrainian and south Russian apocryphal tales of Christ, Virgin Mary and the apostles (Sumcov. Očerki istorii južnorusskix apokrifičeskix skazanij i pesen [Sketches on the history of southern Russian apocryphal tales and songs]. 1887, pp. 27 ff., 44 ff.). In the Nart epics he often acts as a seducer of women næ fændaggon de wazæg, Wastyrǵi наш путник (да будет) твоим гостем (под твоим покровительством), Уастырджи (may) our traveler (be) your guest (under your patronage), Wastyrji II 352 Wastyrǵi dyn aqazgænæg wæd! да поможет тебе Уастырджи! may Wastyrji help you! 115 сот, wædæ! Wastyrǵi ne ‘mbal идем же! да будет Уастырджи нашим спутником let’s go, now! may Wastyrji be our companion 118 Wastyrǵi, dæ syǧzærīn bazyry byn næ bækæn! Уастырджи, осени нас своим золотым крылом! Wastyrji, spread your golden wing over us! 97 rakæs æmæ næ bafæʒæxs, mæg˳yrty qaqqænæg syǧzærīn Wastyrǵi! взгляни и окажи нам покровительство, защитник бедняков золотой Уастырджи! look and offer us patronage, protector of the poor, golden Wastyrji! II 324 balcy xæʒaræj kædæm fændy сот, davægæj, rast lægæj, ‘znagæj, xælaræj, — īwwyl dyn, Wastyrǵi, arync dæ nom… rakæs næm rūxs cæstæj, syǧzærīn Wastyrǵi куда бы ни отправлялись из дома в путь, будь то вор, честный человек, враг или друг, — все они, Уастырджи, призывают тебя (находят твое имя); взгляни на нас светлым оком, золотой Уастырджи! wherever (anyone) embarks from home to voyage, no matter if a thief, an honest man, enemy or friend, — they all, Wastyrji, call upon you (find your name); look upon us with a bright eye, golden Wastyrji! 45 bærzondæj rakæsæ, rufælgæsæ, næ suǧzærīnæ bazurgin Wasgergi, mænæ dæ mægur iwazgutæmæ! с высоты взгляни, посмотри, наш златокрылый Уасгерги, вот на твоих бедных гостей (подопечных)! look from above, take a glance, our golden-winged Wasgergi, here at your poor guests! II 352 о, Wašgergi, nifši izæd,… rajsæ nin næ kuvd, Orsbæxginl о Уасгерги, божество надежды, прими нашу молитву, (Всадник) на белом коне! o Wasgergi, deity of hope, accept our prayer, (o Rider) on the white horse! 21 næ bælccænttæ de ‘wazæg, næ xonxi bærzond Wasgergi! наши путники — под твоей защитой (твои гости), высокий Уасгерги наших гор! our travelers are under your support (your guests), high Wasgergi of our mountains! 29 Wasgergi ma Nikkola, Xwari Wacella та roxs Alaurdi ǧæwtæbæl xætunmæ ærcudæncæ: kæmæ ci zærdæ e oj bazonæn Уасгерги и Никкола, Хлебный Уацелла и светлый Алаурди спустились побродить по аулам: разведаем (говорят), у кого какое сердце (кто как настроен) Wasgergi and Nikkola, the Watsella (abundant in) bread and the bright Alaurdi descended to walk the villages: let us survey (they say), who has what kind of heart (in what way one is disposed) 69 Wasgergi ewnægæn gotondaræg Уасгерги — пахарь для одинокого Wasgergi is the ploughman for the lone man 134 Wasgergi æ kard felvasta æma xonx nic­cavta; xonx fæduwwex æj Уасгерги выхватил меч и ударил гору; гора (раскололась) надвое Wasgergi took out his sword and struck the mountain; the mountain (split) in two I 102 Из Wac Gergi святой Георгий; см. . Форма Gergi примыкает не к греко-лат. Georgius и не к Giorgi,Из Giorgi имели бы Ǵurǵy, как из niori — ос. nury чеснок. а к Gerge, Ǯerge, ср. Gergeba tuta ноябрь, месяц св. Георгия ( 244, 412). Сюда же Gērgi Георгий (сообщено К. Д. Дондуа). Ср. также Li-giergi праздник св. Георгия. Сюда же Ajergi громовое божество ( XLIV 4 22). Иронская форма Wastyrǵi из Was-ǯirǵy, как stæn кобель из sčæn, fæstinon выздоравливающий из fæscinon, fæstæ после из pašča (аффрикат после s десибилуется), — Как и у других христианских народов, в частности у русских, культ св. Георгия воспринял черты некоторых дохристианских культов, солнечных, земледельческих, военных (Кирпичников. Св. Георгий и Егорий храбрый. 1879. — Веселовский. Св. Георгий в легенде, песне и обряде. Записки Акад. наук, т. 37, кн. 1, 1880. — Киевская старина 1887 ХIХ 405, 408: Св. Юрий на белом коне). — В домусульманских верованиях кабардинцев культ св. Георгия под названием Auš Gerǵə, Auš Gergi, Auši Ger занимал заметное место ( I 237. — Лавров. Доисламские верования адыгейцев и кабардинцев. Тр. Инст. этногр. Новая серия 1959 LI 233). Auš Gergi был богом воинов. Согласно одному кабардинскому сказанию, он отточил меч знаменитому герою Айдемиркану ( XXV 3 41). Каб. Auš Gergi примыкает к д. Waš Gergi. Ср. другой аланский христианский термин, вошедший в кабардинский: šogän священник sawgin, более древнее šawgen. Следует упомянуть также Bij Ašgergi мифологическое имя.Вс. Миллер. I 119, II 242; Gr. 18, § 5, прим. From Wac Gergi saint George; see . The form Gergi is close not to Georgius and not to Giorgi,Giorgi would have led to Ǵurǵy, as niori gave Ossetic nury garlic. but to Gerge, Ǯerge, cf. Gergeba tuta November, month of St. George ( 244, 412). Here also belong Gērgi George (as reported by K. D. Dondua). Cf. also Li-giergi feast of St. George. Also Ajergi thunder deity ( XLIV 4 22). The Iron form Wastyrǵi is from Was-ǯirǵy, as stæn male dog from sčæn, fæstinon recovering from disease from fæscinon, fæstæ after from pašča (the affricate desibilizes after s), — As among other Christian nations, among the Russians in particular, the cult of St. George acquired the traits of some pre-Christian cults, solar, agricultural, military (Kirpičnikov. Sv. Georgij i Egorij xrabryj [St. George and Yegory the Brave]. 1879. — Veselovskij. Sv. Georgij v legende, pesne i obrjade [St. George in legend, song and ritual]. Zapiski Akademii nauk, vol. 37, book 1, 1880. — Kievskaja starina [Kievan Antiquities] 1887 ХIХ 405, 408: Sv. Jurij na belom kone [St. Yuri (George) on a white horse]). — In the pre-Islamic beliefs of the Kabardians the cult of St. George under the name Auš Gerǵə, Auš Gergi, Auši Ger occupied a prominent place ( I 237. — Lavrov. Doislamskie verovanija adygejcev i kabardincev [The pre-Islamic beliefs of the Adyghe and Kabardians]. Trudy instituta ètnografii. Novaja serija 1959 LI 233). Auš Gergi was the deity of warriors. According to one Kabardian legend, he sharpened the sword of the famous hero Aydemirkan ( XXV 3 41). Auš Gergi is reminiscent of Digor Waš Gergi. Cf. another Alanic Christian term that entered into : šogän priest sawgin, more ancient form šawgen. We should also mention Bij Ašgergi mythical name.Ws. Miller. I 119, II 242; Gr. 18, § 5, fn.