Abaev Dictionary: entry <hi rendition="#rend_italic">sæwmæ</hi>

Translated from Russian in 2020 by Oleg Belyaev (ed.), Irina Khomchenkova, Julia Sinitsyna and Vadim Dyachkov.

Абаев, Василий Иванович. Историко-этимологический словарь осетинского языка. Т. I. A–Kʼ. М.–Л.: Наука, 1958. С. ??–??.
font-variant: italic; font-variant: small-caps; quotes: "‘" "’"; quotes: "«" "»";
sæwmæ
утро morning утром in the morning поутру early в сочетаниях: in expressions:
sæwmæ rajsom
утро morning утром in the morning
sæwmæ raǵysæwmæ cʼæxæj
sæwmæ dævdægæj
рано утром early in morning чуть свет at daybreak
ew sæwmæ Soslan ragigomaw rawælæ ʽj в одно утро Сослан поднялся рановато one morning, Soslan got up a little early II 37 ærtæ sæwmi imæ racæwuncæ... три утра к нему выходят... three mornings go out to him... 61 dæ fons beræ æma dæ sæwmæ xwarz! много тебе скота и доброе тебе утро! may you have a lot of cattle and good morning to you 18112 æxe sæwmæmæ isrævʒæ kodta он снарядился к утру he was equipped by morning 15 sæwmæ wæjug ku rakastæj... когда великан утром выглянул... when the giant looked out in the morning... 37 sæwmæ ba alke fæjnæ kustemæ cudæj утром каждый отправлялся на свою работу in the morning everyone went to work 69 sæwmæj ræftæmæ sægʒawæn ku fækkænuj, ræftæj izærmæ tærqosʒawæn с утра до полудня охотится за оленями, с полудня до вечера за зайцами he hunts deer from morning till midday, he hunts hares from midday till night 179 sæwmæ ærtæx woʒænæj, ræfti ba æntæf woʒænæj утром будет роса, в полдень будет жара there will be dew in the morning, there will be heat at noon 103 sæwmæ ǧæwæj igwærdæntæmæ, izæræj ba igwærdæntæj æ xæʒaræmæ cæwidæ Gaguʒ утром Гагудз шел из аула на покосы, вечером с покосов домой in the morning Gagudz went from the village to hayfields, in the evening he went home from the hayfields 1958 III 24 sæwmæ adæm kæræʒej xinc farst kodtoncæ, ci ærcudæj ædosæ, zæǧgæ утром люди с любопытством расспрашивали друг друга, что случилось вчера ночью, говоря in the morning, people were curiously asking each other, saying what happened last nught 1949 II 38 В виде исключения самостоятельное употребление в значении утро встречается и в иронском: As an exception, independent use of in the meaning morning is found in Iron: arsʒwany īw sæwmæjy æz arast dæn на охоту за медведем в одно утро я отправился one morning I went on a bear hunt 62 Akko sæwmæ cʼæxæj Mirmany ærbarvysta Акко рано утром прислал Мирмана Akko sent Mirman early in the morning 83 īftynʒy mæ sæwmæ cʼæxæj запрягает меня с раннего утра [she / he] harnesses me since early morning 32 dykkag bon sæwmæ cʼæxæj festad, jæ bæxyl abadt на второй день он вскочил чуть свет, сел на своего коня on the second day, he woke up at the crack of dawn, sat on his horse 139 Egor ældar sæwmæ dævdægæj rakæs-bakæs bajdydta алдар Егор чуть свет стал смотреть по сторонам at daybreak aldar Egor began to look around III 44 sæwmæ ragi xor xwænxtæbæl kud fedawuj, otæ fedawis dæ bæxbæl как рано утром солнце красит горы, так ты красуешься на своем коне as early in the morning the sun paints the mountains, so you show off on your horse II 69 etæ sæwmæ ragi iscæwioncæ bærzond igwærdæntæmæ они рано утром подымались на высоко расположенные покосы early in the morning they climbed high hayfields 1958 III 24 wæd ku sqærttæncæ i Biaslantæ sæwmæ ragiaw Wazi fijjawmæ тогда добрались рано утром Биаслановы до пастуха (горы) Уаза then the Biaslanovs got to the shepherd of the Waza Mountain early in the morning 82 sæwmæ ragiaw ku rafecawuj... когда она рано утром проходит... when she goes by early in the morning... 549 nurtækkæ ami sæwmæ cʼæx æj сейчас здесь рассвет it is dawn here now 1937 I 36 Можно было бы думать о лексикализации направительного падежа на -mæ от sæw- утро. Но в этом случае мы ожидали бы адвербиального употребления со значением к утру, до утра, ср. izærmæ до вечера и т. п. Однако именно в таком значении ни разу не документируется. Поэтому приходится видеть в -mæ не падежное окончание, а старый формант -ma-: savama- от savah-, как, скажем, dyuma- от dyu- день и т. п. ( II 2 752). В дигорском от употребительны производные и , q. v. — Обычные сочетания с : утром (см. rajsom утро), рано утром (см. raǵy рано), cʼæxæj в синеве утра (см. cʼæx синий), dævdægæj голым утром (см. ). Стяженную форму имеем в завтра, q. v. — Имя скифа Σαύμαϰος ( I 185), возглавившего восстание на Боспоре (II в. до н. э.) и некоторое время царствовавшего там, следует, быть может, сближать со ст.ос. sæwmak, sæwmag утренний, Matutinus; ср. современное ос. id. (форманты -ag и -on взаимозаменимы: 425). One could think of a lexicalized form with the allative case -mæ from sæw- morning. But in this case we would expect an adverbial use with the meaning by morning, until morning, cf. izærmæ untill night and so on. However the use of in this meaning is not attested. Therefore, we have to see in -mæ not a case ending, but an old formant -ma-: savama- from savah-, like, for example, dyuma- is derived from dyu- day etc. ( II 2 752). The following derivatives form are commonly used in Digor: and , q. v. — The usual expressions with : in the morning (see rajsom morning), early in the morning (see raǵy early), cʼæxæj in the blue of the morning (see cʼæx blue), dævdægæj in the naked morning (see ). The contracted form of is found in tomorrow, q. v. — The name of the scythian Σαύμαϰος ( I 185), who led the rebellion on the Bosphorus (II century BC) and reigned there for some time, should, perhaps, be brought closer to sæwmak, sæwmag matutinal, Matutinus; cf. modern Ossetic id. (the formants -ag and -on are interchangeable: 425).