134 lines
No EOL
13 KiB
XML
134 lines
No EOL
13 KiB
XML
<TEI xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" xmlns:abv="http://ossetic-studies.org/ns/abaevdict" xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude">
|
||
<teiHeader>
|
||
<fileDesc>
|
||
<titleStmt>
|
||
<title>Abaev Dictionary: entry <hi rendition="#rend_italic">bærz</hi></title>
|
||
</titleStmt>
|
||
<publicationStmt xml:base="../pubstmt.xml"><p>Translated from Russian in 2020 by Oleg Belyaev (ed.), Irina Khomchenkova, Julia
|
||
Sinitsyna and Vadim Dyachkov.</p></publicationStmt>
|
||
<sourceDesc>
|
||
<bibl xml:lang="ru"><author>Абаев, Василий Иванович</author>.
|
||
<title>Историко-этимологический словарь осетинского языка</title>. Т.
|
||
<biblScope unit="volume">I</biblScope>. A–Kʼ. <pubPlace>М.–Л.</pubPlace>:
|
||
<publisher>Наука</publisher>, <date>1958</date>. С. <biblScope unit="page">??–??</biblScope>.</bibl>
|
||
</sourceDesc>
|
||
</fileDesc>
|
||
<encodingDesc xml:base="../encodingdesc.xml">
|
||
<tagsDecl>
|
||
<rendition xml:id="rend_italic" scheme="css">font-variant: italic;</rendition>
|
||
<rendition xml:id="rend_smallcaps" scheme="css">font-variant: small-caps;</rendition>
|
||
<rendition xml:id="rend_singlequotes" scheme="css" scope="q">quotes: "‘" "’";</rendition>
|
||
<rendition xml:id="rend_doublequotes" scheme="css" scope="q">quotes: "«" "»";</rendition>
|
||
</tagsDecl>
|
||
</encodingDesc>
|
||
</teiHeader>
|
||
<text>
|
||
<body>
|
||
<entry xml:id="entry_bærz" xml:lang="os">
|
||
<form xml:id="form_d2152e66" xml:lang="os-x-iron" type="lemma"><orth>bærz</orth></form>
|
||
<form xml:id="form_d2152e69" xml:lang="os-x-digor" type="dialectal"><orth>bærzæ</orth></form>
|
||
<sense xml:id="sense_d2152e72"><abv:tr xml:lang="ru">
|
||
<q>береза</q>
|
||
</abv:tr><abv:tr xml:lang="en">
|
||
<q>birch</q>
|
||
</abv:tr></sense>
|
||
<abv:exampleGrp xml:id="exampleGrp_d2152e82">
|
||
<abv:example xml:id="example_d2152e84">
|
||
<quote>fændyr yskʼaxta bærz-byzyḱʼījæ</quote>
|
||
<abv:tr xml:lang="ru">
|
||
<q>он выдолбил фандыр из наплыва березы</q>
|
||
</abv:tr>
|
||
<abv:tr xml:lang="en">
|
||
<q>he made fandyr of birch excrescence</q>
|
||
</abv:tr>
|
||
<bibl><ref type="bibl" target="#src_Коста"/><biblScope>48</biblScope></bibl>
|
||
</abv:example>
|
||
<abv:example xml:id="example_d2152e103" xml:lang="os-x-digor">
|
||
<usg><lang/></usg>
|
||
<quote>maxmæ zajuj bærzæ xonxi; wesojnitæ ʒi fækkænuncæ</quote>
|
||
<abv:tr xml:lang="ru">
|
||
<q>у нас в горах растет береза; делают из нее метлы</q>
|
||
</abv:tr>
|
||
<abv:tr xml:lang="en">
|
||
<q>birch is growing in our mountains, brooms are made of it</q>
|
||
</abv:tr>
|
||
<bibl><ref type="bibl" target="#src_AK"/><biblScope>II 51</biblScope></bibl>
|
||
</abv:example>
|
||
<abv:example xml:id="example_d2152e125">
|
||
<quote>ūs acydī sæ qæwy wælejæ ūm bærzǵyn kældcag sūgtæ ærxæssynmæ</quote>
|
||
<abv:tr xml:lang="ru">
|
||
<q>женщина пошла выше своего села в березовую рощу, чтобы принести
|
||
валежник</q>
|
||
</abv:tr>
|
||
<abv:tr xml:lang="en">
|
||
<q>a woman went above her village to a birch grove to bring a
|
||
deadwood</q>
|
||
</abv:tr>
|
||
<bibl><ref type="bibl" target="#src_Čerm."/><biblScope>140</biblScope></bibl>
|
||
</abv:example>
|
||
</abv:exampleGrp>
|
||
<etym xml:lang="ru">Восходит к *<hi rendition="#rend_italic">barza</hi>-, <mentioned corresp="#mentioned_d2152e297" xml:id="mentioned_d2152e147" xml:lang="ine"><lang/>
|
||
<w>*bhrəgo-</w></mentioned>: <mentioned corresp="#mentioned_d2152e302" xml:id="mentioned_d2152e152" xml:lang="tg"><lang/>
|
||
<w>burz</w></mentioned>, <mentioned corresp="#mentioned_d2152e307" xml:id="mentioned_d2152e157" xml:lang="tg"><w>burs</w>
|
||
<gloss><q>арча (дерево)</q></gloss></mentioned>, <mentioned corresp="#mentioned_d2152e313" xml:id="mentioned_d2152e163" xml:lang="wbl"><lang/>
|
||
<w>furz</w>
|
||
<gloss><q>береза</q></gloss></mentioned>, <mentioned corresp="#mentioned_d2152e321" xml:id="mentioned_d2152e171" xml:lang="sgy"><lang/>
|
||
<w>bərež</w></mentioned>, <mentioned corresp="#mentioned_d2152e327" xml:id="mentioned_d2152e177" xml:lang="sgh"><lang/>
|
||
<w>bəruj</w></mentioned>, <mentioned corresp="#mentioned_d2152e332" xml:id="mentioned_d2152e182" xml:lang="sgh"><w>bərüž</w>
|
||
<gloss><q>береста</q></gloss></mentioned>, <mentioned corresp="#mentioned_d2152e338" xml:id="mentioned_d2152e188" xml:lang="kho"><lang/>
|
||
<w>braṃja</w>
|
||
<gloss><q>береза</q></gloss></mentioned> (<bibl><ref type="bibl" target="#ref_BSOS"/><biblScope>VIII 120</biblScope></bibl>), <mentioned corresp="#mentioned_d2152e350" xml:id="mentioned_d2152e200" xml:lang="kho"><lang/>
|
||
<w>bruṃjə</w>
|
||
<gloss><q>береста</q></gloss></mentioned> (<bibl><ref type="bibl" target="#ref_Leumann"/><biblScope>481</biblScope></bibl>), <mentioned corresp="#mentioned_d2152e363" xml:id="mentioned_d2152e213" xml:lang="inc-x-old"><lang/>
|
||
<w>bhūrja-</w></mentioned>, <mentioned corresp="#mentioned_d2152e368" xml:id="mentioned_d2152e218" xml:lang="cu"><lang/>
|
||
<w n="0">брѣза</w></mentioned>, <mentioned corresp="#mentioned_d2152e373" xml:id="mentioned_d2152e224" xml:lang="ru"><lang/>
|
||
<w>береза</w></mentioned>, <mentioned corresp="#mentioned_d2152e378" xml:id="mentioned_d2152e229" xml:lang="lt"><lang/>
|
||
<w>bèržas</w></mentioned>, <mentioned corresp="#mentioned_d2152e383" xml:id="mentioned_d2152e234" xml:lang="de"><lang/>
|
||
<w>Birke</w>
|
||
<gloss><q>береза</q></gloss></mentioned> и пр. Семантически связано с
|
||
понятием „свет“, „сиять“ (<mentioned corresp="#mentioned_d2152e391" xml:id="mentioned_d2152e242" xml:lang="ae"><lang/>
|
||
<w>brāz-</w></mentioned>, <mentioned corresp="#mentioned_d2152e397" xml:id="mentioned_d2152e248" xml:lang="inc-x-old"><lang/>
|
||
<w>bhrāj-</w></mentioned>) → „светлое дерево= береза“. Из осетинского идет
|
||
<mentioned corresp="#mentioned_d2152e402" xml:id="mentioned_d2152e253" xml:lang="krc-x-balkar"><lang/>
|
||
<w>mərzə</w>
|
||
<gloss><q>береза</q></gloss></mentioned>. Кроме ‘березы’, к индоевропейскому
|
||
слою языка относятся, по-видимому, названия ивы (<ref type="xr" target="#entry_xærīs"/>), ольхи (<ref type="xr" target="#entry_færv"/>),
|
||
ильма (<ref type="xr" target="#entry_talm"/>). См. также <ref type="xr" target="#entry_tūlʒ"/> ‘дуб’, <ref type="xr" target="#entry_kærz"/> ‘ясень’,
|
||
<ref type="xr" target="#entry_tærs"/> ‘бук’, <ref type="xr" target="#entry_næzy"/> ‘сосна’.%n<bibl><ref type="bibl" target="#ref_Миллер_Вс._ОЭ"/><biblScope>II 85, III
|
||
138</biblScope></bibl>; <bibl><ref type="bibl" target="#ref_Miller._Gr."/><biblScope>14</biblScope></bibl>. — <bibl><ref type="bibl" target="#ref_Hübschmann._Oss."/><biblScope>28</biblScope></bibl>. —
|
||
<bibl><ref type="bibl" target="#ref_ОЯФ_I"/><biblScope>32,
|
||
48</biblScope></bibl>.</etym>
|
||
<etym xml:lang="en">It traces back to *<hi rendition="#rend_italic">barza</hi>-, <mentioned corresp="#mentioned_d2152e147" xml:id="mentioned_d2152e297" xml:lang="ine"><lang/>
|
||
<w>*bhrəgo-</w></mentioned>: <mentioned corresp="#mentioned_d2152e152" xml:id="mentioned_d2152e302" xml:lang="tg"><lang/>
|
||
<w>burz</w></mentioned>, <mentioned corresp="#mentioned_d2152e157" xml:id="mentioned_d2152e307" xml:lang="tg"><w>burs</w>
|
||
<gloss><q>Juniper</q></gloss></mentioned>, <mentioned corresp="#mentioned_d2152e163" xml:id="mentioned_d2152e313" xml:lang="wbl"><lang/>
|
||
<w>furz</w>
|
||
<gloss><q>birch</q></gloss></mentioned>, <mentioned corresp="#mentioned_d2152e171" xml:id="mentioned_d2152e321" xml:lang="sgy"><lang/>
|
||
<w>bərež</w></mentioned>, <mentioned corresp="#mentioned_d2152e177" xml:id="mentioned_d2152e327" xml:lang="sgh"><lang/>
|
||
<w>bəruj</w></mentioned>, <mentioned corresp="#mentioned_d2152e182" xml:id="mentioned_d2152e332" xml:lang="sgh"><w>bərüž</w>
|
||
<gloss><q>birchbark</q></gloss></mentioned>, <mentioned corresp="#mentioned_d2152e188" xml:id="mentioned_d2152e338" xml:lang="kho"><lang/>
|
||
<w>braṃja</w>
|
||
<gloss><q>birch</q></gloss></mentioned> (<bibl><ref type="bibl" target="#ref_BSOS"/><biblScope>VIII 120</biblScope></bibl>), <mentioned corresp="#mentioned_d2152e200" xml:id="mentioned_d2152e350" xml:lang="kho"><lang/>
|
||
<w>bruṃjə</w>
|
||
<gloss><q>birchbark</q></gloss></mentioned> (<bibl><ref type="bibl" target="#ref_Leumann"/><biblScope>481</biblScope></bibl>), <mentioned corresp="#mentioned_d2152e213" xml:id="mentioned_d2152e363" xml:lang="inc-x-old"><lang/>
|
||
<w>bhūrja-</w></mentioned>, <mentioned corresp="#mentioned_d2152e218" xml:id="mentioned_d2152e368" xml:lang="cu"><lang/>
|
||
<w>brěza</w></mentioned>, <mentioned corresp="#mentioned_d2152e224" xml:id="mentioned_d2152e373" xml:lang="ru"><lang/>
|
||
<w>bereza</w></mentioned>, <mentioned corresp="#mentioned_d2152e229" xml:id="mentioned_d2152e378" xml:lang="lt"><lang/>
|
||
<w>bèržas</w></mentioned>, <mentioned corresp="#mentioned_d2152e234" xml:id="mentioned_d2152e383" xml:lang="de"><lang/>
|
||
<w>Birke</w>
|
||
<gloss><q>birch</q></gloss></mentioned> etc. It is semantically connected
|
||
with the notion ‘light’, ‘shine’ (<mentioned corresp="#mentioned_d2152e242" xml:id="mentioned_d2152e391" xml:lang="ae"><lang/>
|
||
<w>brāz-</w></mentioned>, <mentioned corresp="#mentioned_d2152e248" xml:id="mentioned_d2152e397" xml:lang="inc-x-old"><lang/>
|
||
<w>bhrāj-</w></mentioned>) → “light tree” = ‘birch’. The word <mentioned corresp="#mentioned_d2152e253" xml:id="mentioned_d2152e402" xml:lang="krc-x-balkar"><lang/>
|
||
<w>mərzə</w>
|
||
<gloss><q>береза</q></gloss></mentioned> comes from Ossetic. Apart from
|
||
‘birch’, the following notions relate to the Indo-European part of the language:
|
||
willow (<ref type="xr" target="#entry_xærīs"/>), alder-tree (<ref type="xr" target="#entry_færv"/>), elm (<ref type="xr" target="#entry_talm"/>). See
|
||
also <ref type="xr" target="#entry_tūlʒ"/> ‘oak’, <ref type="xr" target="#entry_kærz"/> ‘ash-tree’, <ref type="xr" target="#entry_tærs"/>
|
||
‘beech’, <ref type="xr" target="#entry_næzy"/> ‘pine-tree’.%n<bibl><ref type="bibl" target="#ref_Миллер_Вс._ОЭ"/><biblScope>II 85, III
|
||
138</biblScope></bibl>; <bibl><ref type="bibl" target="#ref_Miller._Gr."/><biblScope>14</biblScope></bibl>. —
|
||
<bibl><ref type="bibl" target="#ref_Hübschmann._Oss."/><biblScope>28</biblScope></bibl>. — <bibl><ref type="bibl" target="#ref_ОЯФ_I"/><biblScope>32, 48</biblScope></bibl>.</etym>
|
||
</entry>
|
||
</body>
|
||
</text>
|
||
</TEI> |