245 lines
No EOL
14 KiB
XML
245 lines
No EOL
14 KiB
XML
<TEI xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" xmlns:abv="http://ossetic-studies.org/ns/abaevdict" xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude">
|
||
<teiHeader>
|
||
<fileDesc>
|
||
<titleStmt>
|
||
<title>Abaev Dictionary: entry <hi rendition="#rend_italic">tyrysa</hi></title>
|
||
</titleStmt>
|
||
<publicationStmt xml:base="../pubstmt.xml"><p>Translated from Russian in 2020 by Oleg Belyaev (ed.), Irina Khomchenkova, Julia
|
||
Sinitsyna and Vadim Dyachkov.</p></publicationStmt>
|
||
<sourceDesc>
|
||
<bibl xml:lang="ru"><author>Абаев, Василий Иванович</author>.
|
||
<title>Историко-этимологический словарь осетинского языка</title>. Т. <biblScope unit="volume">I</biblScope>. A–Kʼ. <pubPlace>М.–Л.</pubPlace>:
|
||
<publisher>Наука</publisher>, <date>1958</date>. С. <biblScope unit="page">??–??</biblScope>.</bibl>
|
||
</sourceDesc>
|
||
</fileDesc>
|
||
<encodingDesc xml:base="../encodingdesc.xml">
|
||
<tagsDecl>
|
||
<rendition xml:id="rend_italic" scheme="css">font-variant: italic;</rendition>
|
||
<rendition xml:id="rend_smallcaps" scheme="css">font-variant: small-caps;</rendition>
|
||
<rendition xml:id="rend_singlequotes" scheme="css" scope="q">quotes: "‘" "’";</rendition>
|
||
<rendition xml:id="rend_doublequotes" scheme="css" scope="q">quotes: "«" "»";</rendition>
|
||
</tagsDecl>
|
||
</encodingDesc>
|
||
</teiHeader>
|
||
<text>
|
||
<body>
|
||
<entry xml:id="entry_tyrysa" xml:lang="os" abv:completeness="english-questions">
|
||
<form xml:id="form_d256e66" type="lemma" xml:lang="os-x-iron"><orth>tyrysa</orth></form>
|
||
<form xml:lang="os-x-digor" type="dialectal"><orth>turusa</orth><form type="variant"><orth>tursa</orth></form></form>
|
||
<sense>
|
||
<sense xml:id="sense_d256e69">
|
||
<abv:tr xml:lang="ru">
|
||
<q>знамя</q>
|
||
</abv:tr>
|
||
<abv:tr xml:lang="en">
|
||
<q>flag</q>
|
||
</abv:tr>
|
||
</sense>
|
||
<sense>
|
||
<abv:tr xml:lang="ru">
|
||
<q>флаг</q>
|
||
</abv:tr>
|
||
<abv:tr xml:lang="en">
|
||
<q>banner</q>
|
||
</abv:tr>
|
||
</sense>
|
||
</sense>
|
||
<re>
|
||
<form type="lemma"><orth>syrx tyrysa</orth></form>
|
||
<sense>
|
||
<tr xmlns="http://ossetic-studies.org/ns/abaevdict" xml:lang="ru">
|
||
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">красное знамя</q>
|
||
</tr>
|
||
<tr xmlns="http://ossetic-studies.org/ns/abaevdict" xml:lang="en">
|
||
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">red flag</q>
|
||
</tr>
|
||
</sense>
|
||
</re>
|
||
<re>
|
||
<form type="lemma"><orth>tyrysaxæssæg</orth></form>
|
||
<sense>
|
||
<tr xmlns="http://ossetic-studies.org/ns/abaevdict" xml:lang="ru">
|
||
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">знаменосец</q>
|
||
</tr>
|
||
<tr xmlns="http://ossetic-studies.org/ns/abaevdict" xml:lang="en">
|
||
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">banner-bearer</q>
|
||
</tr>
|
||
</sense>
|
||
</re>
|
||
<exampleGrp xmlns="http://ossetic-studies.org/ns/abaevdict">
|
||
<example>
|
||
<quote xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">skænæm næ <oRef>tyrysa</oRef> ʒyllæjy
|
||
nomæj</quote>
|
||
<tr xml:lang="ru">
|
||
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">подымем наше знамя от имени народа</q>
|
||
</tr>
|
||
<tr xml:lang="en">
|
||
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">let us raise our flag on behalf of the
|
||
people</q>
|
||
</tr>
|
||
<bibl xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0"><ref type="bibl" target="#src_Коста"/>
|
||
<biblScope>34</biblScope></bibl>
|
||
</example>
|
||
<example>
|
||
<quote xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">sæ <oRef>tyrysa</oRef> raǧæj ærbazynd</quote>
|
||
<tr xml:lang="ru">
|
||
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">их знамя показалось из-за хребта</q>
|
||
</tr>
|
||
<tr xml:lang="en">
|
||
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">their flag appeared from behind the ridge</q>
|
||
</tr>
|
||
<bibl xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0"><ref type="bibl" target="#src_Коста"/>
|
||
<biblScope>133</biblScope></bibl>
|
||
</example>
|
||
<example>
|
||
<quote xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">kūvændonæj īw zærond læg razyndī..., ʒwary
|
||
<oRef>tyrysa</oRef> jæ kʼūxy</quote>
|
||
<tr xml:lang="ru">
|
||
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">из святилища показался один старик с культовым
|
||
знаменем в руке</q>
|
||
</tr>
|
||
<tr xml:lang="en">
|
||
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">an old man appeared from the sanctuary with a
|
||
cult flag in his hand</q>
|
||
</tr>
|
||
<bibl xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0"><ref type="bibl" target="#src_Сека"/>
|
||
<biblScope>72</biblScope></bibl>
|
||
</example>
|
||
<example>
|
||
<quote xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">ax˳yrgænæg syrx <oRef>tyrysa</oRef> jæxīmæ
|
||
rajsta, bærzond æj sīsta æmæ ærbacæwy īnnæty razæj</quote>
|
||
<tr xml:lang="ru">
|
||
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">учитель взял красное знамя, поднял его высоко и
|
||
идет впереди других</q>
|
||
</tr>
|
||
<tr xml:lang="en">
|
||
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">the teacher took the red flag, raised it high
|
||
and walked ahead of the others</q>
|
||
</tr>
|
||
<bibl xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0"><ref type="bibl" target="#src_Arsen"/>
|
||
<biblScope>192</biblScope></bibl>
|
||
</example>
|
||
<example>
|
||
<quote xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">ḱī sdardta ūrs <oRef>tyrysa</oRef>?</quote>
|
||
<tr xml:lang="ru">
|
||
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">кто поднял белый флаг?</q>
|
||
</tr>
|
||
<tr xml:lang="en">
|
||
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">who raised the white flag?</q>
|
||
</tr>
|
||
<bibl xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0"><ref type="bibl" target="#src_Брит."/>
|
||
<biblScope>124</biblScope></bibl>
|
||
</example>
|
||
<example>
|
||
<quote xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">ḱī srazæj wydaid dūǧy barǵytæj, ūj kʼūxty
|
||
zærond læg aværdtaid sk˳y æmæ <oRef>tyrysa</oRef></quote>
|
||
<tr xml:lang="ru">
|
||
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">кто из всадников на скачках оказывался впереди,
|
||
тому старик давал в руки огузок (почетную часть жертвенного животного) и знамя</q>
|
||
</tr>
|
||
<tr xml:lang="en">
|
||
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">the old man gave the
|
||
<?oxy_comment_start author="irina" timestamp="20221205T164609+0300" comment="??"?>rump<?oxy_comment_end ?>
|
||
(the honorary part of the sacrificial animal) and the flag into the hands of the
|
||
rider who was ahead at the races</q>
|
||
</tr>
|
||
<bibl xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0"><ref type="bibl" target="#src_Čerm."/>
|
||
<biblScope>153</biblScope></bibl>
|
||
</example>
|
||
<example xml:lang="os-x-digor">
|
||
<usg xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0"><lang/></usg>
|
||
<quote xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">xærdmæ ivaztaj dæ <oRef>tursa</oRef>
|
||
wældær</quote>
|
||
<tr xml:lang="ru">
|
||
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">ты протягивал вверх повыше твое знамя</q>
|
||
</tr>
|
||
<tr xml:lang="en">
|
||
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">you stretched your banner up higher</q>
|
||
</tr>
|
||
<bibl xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0"><ref type="bibl" target="#src_Qazb."/>
|
||
<biblScope>27</biblScope></bibl>
|
||
</example>
|
||
<example xml:lang="os-x-digor">
|
||
<usg xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0"><lang/></usg>
|
||
<quote xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">rarvistoncæ sæ
|
||
<oRef>turusaxæssægi</oRef></quote>
|
||
<tr xml:lang="ru">
|
||
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">они выслали своего знаменосца</q>
|
||
</tr>
|
||
<tr xml:lang="en">
|
||
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">they sent their banner-bearer</q>
|
||
</tr>
|
||
<bibl xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0"><ref type="bibl" target="#src_DZ"/>
|
||
<biblScope>2</biblScope></bibl>
|
||
</example>
|
||
<example xml:lang="os-x-digor">
|
||
<usg xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0"><lang/></usg>
|
||
<quote xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0"><oRef>turusaxæssæg</oRef> — Buduri
|
||
izæd</quote>
|
||
<tr xml:lang="ru">
|
||
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">знаменосцем (у них) — божество Равнины</q>
|
||
</tr>
|
||
<tr xml:lang="en">
|
||
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">(their) standard-bearer is the deity of the
|
||
<?oxy_comment_start author="irina" timestamp="20221205T164559+0300" comment="???"?>Plains<?oxy_comment_end ?></q>
|
||
</tr>
|
||
<bibl xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0"><ref type="bibl" target="#src_ОЭп."/>
|
||
<biblScope>63<hi rendition="#rend_subscript">356</hi></biblScope></bibl>
|
||
</example>
|
||
</exampleGrp>
|
||
<etym xml:lang="ru">Из <mentioned xml:lang="fa"><lang/>
|
||
<w>dirafš</w></mentioned> через грузинское посредство: <mentioned xml:lang="ka"><lang/>
|
||
<w>droša</w></mentioned>, <mentioned xml:lang="xcl"><lang/>
|
||
<w>drauš</w>, <w>droš</w>
|
||
<gloss><q>знамя</q></gloss></mentioned>. О древности слова свидетельствуют
|
||
<mentioned><mentioned xml:lang="sog"><lang/>
|
||
<w>arδašp</w>
|
||
<note xml:lang="ru" type="comment">(<w>ʼrδʼšp</w>)</note></mentioned>, <mentioned xml:lang="ae"><lang/>
|
||
<w>drafša-</w></mentioned>, <mentioned xml:lang="inc-x-old"><lang/>
|
||
<w>drapsa-</w></mentioned>
|
||
<gloss><q>знамя</q></gloss></mentioned>. О дальнейших связях (<mentioned xml:lang="sa-vaidika"><lang/>
|
||
<w>drāpi-</w>
|
||
<gloss><q>плащ</q></gloss></mentioned>, <mentioned xml:lang="lt"><lang/>
|
||
<w>drãpanos</w>
|
||
<gloss><q>одежда</q></gloss></mentioned>, <mentioned xml:lang="fr"><lang/>
|
||
<w>drap</w>
|
||
<gloss><q>сукно</q></gloss></mentioned>, <mentioned xml:lang="fr"><w>drapeau</w>
|
||
<gloss><q>знамя</q></gloss></mentioned> и пр.) см.: <bibl><ref type="bibl" target="#ref_Wackernagel-Debrunner"/>
|
||
<biblScope>I 242</biblScope></bibl>; <bibl><ref type="bibl" target="#ref_Mayrhofer"/>
|
||
<biblScope>II 72</biblScope></bibl>. — Для начального <c>t</c> в осетинском (вместо
|
||
<c>d</c>) ср. <ref type="xr" target="#entry_tarvaz"/>, <ref type="xr" target="#entry_twal"/>. — В других языках Кавказа в значении <q>знамя</q> преобладает
|
||
<mentioned xml:lang="trk"><lang/>
|
||
<w>bajraq</w></mentioned>.<lb/><bibl><ref type="bibl" target="#ref_MSt."/>
|
||
<biblScope>84</biblScope></bibl>. — <bibl><ref type="bibl" target="#ref_Miller._Gr."/>
|
||
<biblScope>10</biblScope></bibl>.</etym>
|
||
<etym xml:lang="en">From <mentioned xml:lang="fa"><lang/>
|
||
<w>dirafš</w></mentioned> via Georgian: <mentioned xml:lang="ka"><lang/>
|
||
<w>droša</w></mentioned>, <mentioned xml:lang="xcl"><lang/>
|
||
<w>drauš</w>, <w>droš</w>
|
||
<gloss><q>flag</q></gloss></mentioned>.
|
||
<?oxy_comment_start author="irina" timestamp="20221205T164742+0300" comment="очень странно переформулировала"?>The
|
||
following words show that it is ancient<?oxy_comment_end ?>: <mentioned><mentioned xml:lang="sog"><lang/>
|
||
<w>arδašp</w>
|
||
<note xml:lang="en" type="comment">(<w>ʼrδʼšp</w>)</note></mentioned>, <mentioned xml:lang="ae"><lang/>
|
||
<w>drafša-</w></mentioned>, <mentioned xml:lang="inc-x-old"><lang/>
|
||
<w>drapsa-</w></mentioned>
|
||
<gloss><q>flag</q></gloss></mentioned>. On the further
|
||
<?oxy_comment_start author="irina" timestamp="20221205T164828+0300" comment="??"?>relations<?oxy_comment_end ?>
|
||
(<mentioned xml:lang="sa-vaidika"><lang/>
|
||
<w>drāpi-</w>
|
||
<gloss><q>cloak</q></gloss></mentioned>, <mentioned xml:lang="lt"><lang/>
|
||
<w>drãpanos</w>
|
||
<gloss><q>clothes</q></gloss></mentioned>, <mentioned xml:lang="fr"><lang/>
|
||
<w>drap</w>
|
||
<gloss><q>cloth</q></gloss></mentioned>, <mentioned xml:lang="fr"><w>drapeau</w>
|
||
<gloss><q>flag</q></gloss></mentioned> etc.) see: <bibl><ref type="bibl" target="#ref_Wackernagel-Debrunner"/>
|
||
<biblScope>I 242</biblScope></bibl>; <bibl><ref type="bibl" target="#ref_Mayrhofer"/>
|
||
<biblScope>II 72</biblScope></bibl>. — As for the initial <c>t</c> in Ossetic (instead
|
||
of <c>d</c>) cf. <ref type="xr" target="#entry_tarvaz"/>, <ref type="xr" target="#entry_twal"/>. — In other languages of the Caucasus, <mentioned xml:lang="trk"><lang/>
|
||
<w>bajraq</w></mentioned> prevails in the meaning <q>flag</q>.<lb/><bibl><ref type="bibl" target="#ref_MSt."/>
|
||
<biblScope>84</biblScope></bibl>. — <bibl><ref type="bibl" target="#ref_Miller._Gr."/>
|
||
<biblScope>10</biblScope></bibl>.</etym>
|
||
</entry>
|
||
</body>
|
||
</text>
|
||
</TEI> |