133 lines
No EOL
12 KiB
XML
133 lines
No EOL
12 KiB
XML
<TEI xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" xmlns:abv="http://ossetic-studies.org/ns/abaevdict" xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude">
|
||
<teiHeader>
|
||
<fileDesc>
|
||
<titleStmt>
|
||
<title>Abaev Dictionary: entry <hi rendition="#rend_italic">ivylyn</hi></title>
|
||
</titleStmt>
|
||
<publicationStmt xml:base="../pubstmt.xml"><p>Translated from Russian in 2020 by Oleg Belyaev (ed.), Irina Khomchenkova, Julia
|
||
Sinitsyna and Vadim Dyachkov.</p></publicationStmt>
|
||
<sourceDesc>
|
||
<bibl xml:lang="ru"><author>Абаев, Василий Иванович</author>.
|
||
<title>Историко-этимологический словарь осетинского языка</title>. Т.
|
||
<biblScope unit="volume">I</biblScope>. A–Kʼ. <pubPlace>М.–Л.</pubPlace>:
|
||
<publisher>Наука</publisher>, <date>1958</date>. С. <biblScope unit="page">??–??</biblScope>.</bibl>
|
||
</sourceDesc>
|
||
</fileDesc>
|
||
<encodingDesc xml:base="../encodingdesc.xml">
|
||
<tagsDecl>
|
||
<rendition xml:id="rend_italic" scheme="css">font-variant: italic;</rendition>
|
||
<rendition xml:id="rend_smallcaps" scheme="css">font-variant: small-caps;</rendition>
|
||
<rendition xml:id="rend_singlequotes" scheme="css" scope="q">quotes: "‘" "’";</rendition>
|
||
<rendition xml:id="rend_doublequotes" scheme="css" scope="q">quotes: "«" "»";</rendition>
|
||
</tagsDecl>
|
||
</encodingDesc>
|
||
</teiHeader>
|
||
<text>
|
||
<body>
|
||
<entry xml:id="entry_ivylyn" xml:lang="os">
|
||
<form xml:id="form_d299e66" xml:lang="os-x-iron" type="lemma"><orth>ivylyn</orth><form xml:id="form_d299e68" type="participle"><orth>ivyld</orth></form></form>
|
||
<form xml:id="form_d299e71" xml:lang="os-x-digor" type="dialectal"><orth>ivulun</orth><form xml:id="form_d299e73" type="participle"><orth>ivuld</orth></form></form>
|
||
<sense xml:id="sense_d299e76"><abv:tr xml:lang="ru">
|
||
<q>разливаться</q>
|
||
</abv:tr><abv:tr xml:lang="en">
|
||
<q>to overflow</q>
|
||
</abv:tr></sense>
|
||
<abv:exampleGrp xml:id="exampleGrp_d299e86">
|
||
<abv:example xml:id="example_d299e88">
|
||
<quote>don raivyldī</quote>
|
||
<abv:tr xml:lang="ru">
|
||
<q>река разлилась</q>
|
||
</abv:tr>
|
||
<abv:tr xml:lang="en">
|
||
<q>a river flooded</q>
|
||
</abv:tr>
|
||
</abv:example>
|
||
<abv:example xml:id="example_d299e103" xml:lang="os-x-digor">
|
||
<usg><lang/></usg>
|
||
<quote>es Iræfi sakʼadæxtæbæl kʼadatæ, fal ku rʼaivuluj, wædta sæ nimpursuj
|
||
ma sæ fællasuj</quote>
|
||
<abv:tr xml:lang="ru">
|
||
<q>есть на островах (реки) Ираф мельницы, но когда он разливается, то
|
||
разрушает и уносит их</q>
|
||
</abv:tr>
|
||
<abv:tr xml:lang="en">
|
||
<q>there are mills on the islands of (the river) Iraf, but when it
|
||
floods, it destroys them and carries them away</q>
|
||
</abv:tr>
|
||
<bibl><ref type="bibl" target="#src_Iræf"/><biblScope>125</biblScope></bibl>
|
||
</abv:example>
|
||
<abv:example xml:id="example_d299e125" xml:lang="os-x-digor">
|
||
<usg><lang/></usg>
|
||
<quote>æ bajragʒar k’æredæ ibæl xor boni nimpuluj, warun boni ba in
|
||
raivuluj</quote>
|
||
<abv:tr xml:lang="ru">
|
||
<q>его шубенка из шкуры жеребенка в солнечную погоду сморщивается на
|
||
нем, а в дождливую погоду растягивается („разливается“)</q>
|
||
</abv:tr>
|
||
<abv:tr xml:lang="en">
|
||
<q>his coat from the skin of a foal gets wrinkled on him in sunny
|
||
weather, and it stretches out on him in rainy weather (“floods”)</q>
|
||
</abv:tr>
|
||
<bibl><ref type="bibl" target="#src_СОПам."/><biblScope>II
|
||
28</biblScope></bibl>
|
||
</abv:example>
|
||
<abv:example xml:id="example_d299e147" xml:lang="os-x-digor">
|
||
<usg><lang/></usg>
|
||
<quote>max raivulæn alli rawænti</quote>
|
||
<abv:tr xml:lang="ru">
|
||
<q>мы растекаемся по всем местам</q>
|
||
</abv:tr>
|
||
<abv:tr xml:lang="en">
|
||
<q>we spread to all places</q>
|
||
</abv:tr>
|
||
<bibl><ref type="bibl" target="#src_AK"/><biblScope>III
|
||
40</biblScope></bibl>
|
||
</abv:example>
|
||
</abv:exampleGrp>
|
||
<etym xml:lang="ru">Может быть, восходит к <hi rendition="#rend_italic">*vi-ul-</hi> (с вторично возникшим <hi rendition="#rend_italic">v</hi>
|
||
между гласными <hi rendition="#rend_italic">i</hi> и <hi rendition="#rend_italic">u</hi>), где <hi rendition="#rend_italic">ul-</hi> || <hi rendition="#rend_italic">val-</hi> восходит к и.е.
|
||
<hi rendition="#rend_italic">*vel-</hi>, наличному в <mentioned corresp="#mentioned_d299e223" xml:id="mentioned_d299e172" xml:lang="cu"><lang/>
|
||
<w n="0">влъна</w></mentioned>, <mentioned corresp="#mentioned_d299e228" xml:id="mentioned_d299e178" xml:lang="ru"><lang/>
|
||
<w>волна</w></mentioned>, <mentioned corresp="#mentioned_d299e233" xml:id="mentioned_d299e183" xml:lang="ru"><w>вал</w></mentioned>,
|
||
<mentioned corresp="#mentioned_d299e236" xml:id="mentioned_d299e186" xml:lang="de"><lang/>
|
||
<w>Welle</w>
|
||
<gloss><q>волна</q></gloss></mentioned> и пр. На сильной ступени огласовки
|
||
этот же корень — в ос. <ref type="xr" target="#entry_ūlæn"/> ‘волна’. При
|
||
иранском ротацизме мы ожидали бы в осетинском <hi rendition="#rend_italic">*ur-</hi> | <hi rendition="#rend_italic">*var-</hi> (ср.
|
||
<mentioned corresp="#mentioned_d299e247" xml:id="mentioned_d299e197" xml:lang="ae"><lang/>
|
||
<w>vari-</w>
|
||
<gloss><q>залив</q></gloss></mentioned>, <mentioned corresp="#mentioned_d299e255" xml:id="mentioned_d299e205" xml:lang="ae"><w>varəmi-</w>
|
||
<gloss><q>волна</q></gloss></mentioned>). Поэтому наличие в осетинском <hi rendition="#rend_italic">l</hi>
|
||
следует объяснить либо исходя из производной формы <hi rendition="#rend_italic">*urya-</hi> (<hi rendition="#rend_italic">ry</hi> → <hi rendition="#rend_italic">I</hi>),
|
||
либо допуская влияние каких-то соседних не-иранских индоевропейских языков
|
||
(славянских? германских?). Вс. <hi rendition="#rend_smallcaps">Миллер</hi> (<bibl><ref type="bibl" target="#ref_Miller._Gr."/><biblScope>34, 62</biblScope></bibl>)
|
||
дает другую этимологию: гот. <hi rendition="#rend_italic">uf-bauljan</hi> ‘надувать’, др.в.нем. <hi rendition="#rend_italic">pūlla</hi>
|
||
‘шишка’, ирл. <hi rendition="#rend_italic">bolach</hi> ‘пузырь’ (и.е. <hi rendition="#rend_italic">*bheul-</hi>) Этимология неприемлема, так
|
||
как: 1. нет надежных индоиранских параллелей, 2. <hi rendition="#rend_italic">ivylyn</hi> отрывается от <ref type="xr" target="#entry_ūlæn"/> ‘волна’. См. <ref type="xr" target="#entry_ūlæn"/>.</etym>
|
||
<etym xml:lang="en">May go back to <hi rendition="#rend_italic">*vi-ul-</hi> (with <hi rendition="#rend_italic">v</hi> of secondary
|
||
origin between vowels <hi rendition="#rend_italic">i</hi> и <hi rendition="#rend_italic">u</hi>), where <hi rendition="#rend_italic">ul-</hi> || <hi rendition="#rend_italic">val-</hi> traces back to
|
||
Indo-European <hi rendition="#rend_italic">*vel-</hi>, which is present in <mentioned corresp="#mentioned_d299e172" xml:id="mentioned_d299e223" xml:lang="cu"><lang/>
|
||
<w>vlъna</w></mentioned>, <mentioned corresp="#mentioned_d299e178" xml:id="mentioned_d299e228" xml:lang="ru"><lang/>
|
||
<w>volna</w></mentioned>, <mentioned corresp="#mentioned_d299e183" xml:id="mentioned_d299e233" xml:lang="ru"><w>val</w></mentioned>,
|
||
<mentioned corresp="#mentioned_d299e186" xml:id="mentioned_d299e236" xml:lang="de"><lang/>
|
||
<w>Welle</w>
|
||
<gloss><q>волна</q></gloss></mentioned> etc. The same root is on the strong
|
||
ablaut stage — in Ossetic <ref type="xr" target="#entry_ūlæn"/> ‘wave’. Because
|
||
of Iranian rhotacism, one would expect <hi rendition="#rend_italic">*ur-</hi> | <hi rendition="#rend_italic">*var-</hi> in Ossetic (cf.
|
||
<mentioned corresp="#mentioned_d299e197" xml:id="mentioned_d299e247" xml:lang="ae"><lang/>
|
||
<w>vari-</w>
|
||
<gloss><q>gulf</q></gloss></mentioned>, <mentioned corresp="#mentioned_d299e205" xml:id="mentioned_d299e255" xml:lang="ae"><w>varəmi-</w>
|
||
<gloss><q>wave</q></gloss></mentioned>). That is why the presence of <hi rendition="#rend_italic">l</hi>
|
||
in Ossetic should be explained either by a derivative form <hi rendition="#rend_italic">*urya-</hi> (<hi rendition="#rend_italic">ry</hi> →
|
||
<hi rendition="#rend_italic">I</hi>), or by admitting the influence of some neighbouring non-Iranian
|
||
Indo-European languages (Slavic? Germanic?). Ws. <hi rendition="#rend_smallcaps">Miller</hi> (<bibl><ref type="bibl" target="#ref_Miller._Gr."/><biblScope>34,
|
||
62</biblScope></bibl>) gives another etymology: Gothic <hi rendition="#rend_italic">uf-bauljan</hi> ‘to
|
||
inflate’, Old High German <hi rendition="#rend_italic">pūlla</hi> ‘cone’, Irish <hi rendition="#rend_italic">bolach</hi> ‘bubble’
|
||
(Indo-European <hi rendition="#rend_italic">*bheul-</hi>). This etymology is unacceptable because of the
|
||
following reasons: 1. there are no reliable Indo-Iranian parallels, 2.
|
||
<hi rendition="#rend_italic">ivylyn</hi> is separated from <ref type="xr" target="#entry_ūlæn"/> ‘wave’. See
|
||
<ref type="xr" target="#entry_ūlæn"/>.</etym>
|
||
</entry>
|
||
</body>
|
||
</text>
|
||
</TEI> |