189 lines
No EOL
16 KiB
XML
189 lines
No EOL
16 KiB
XML
<TEI xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" xmlns:abv="http://ossetic-studies.org/ns/abaevdict" xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude">
|
||
<teiHeader>
|
||
<fileDesc>
|
||
<titleStmt>
|
||
<title>Abaev Dictionary: entry <hi rendition="#rend_italic">nūdæs</hi></title>
|
||
</titleStmt>
|
||
<publicationStmt xml:base="../pubstmt.xml"><p>Translated from Russian in 2020 by Oleg Belyaev (ed.), Irina Khomchenkova, Julia
|
||
Sinitsyna and Vadim Dyachkov.</p></publicationStmt>
|
||
<sourceDesc>
|
||
<bibl xml:lang="ru"><author>Абаев, Василий Иванович</author>.
|
||
<title>Историко-этимологический словарь осетинского языка</title>. Т. <biblScope unit="volume">I</biblScope>. A–Kʼ. <pubPlace>М.–Л.</pubPlace>:
|
||
<publisher>Наука</publisher>, <date>1958</date>. С. <biblScope unit="page">??–??</biblScope>.</bibl>
|
||
</sourceDesc>
|
||
</fileDesc>
|
||
<encodingDesc xml:base="../encodingdesc.xml">
|
||
<tagsDecl>
|
||
<rendition xml:id="rend_italic" scheme="css">font-variant: italic;</rendition>
|
||
<rendition xml:id="rend_smallcaps" scheme="css">font-variant: small-caps;</rendition>
|
||
<rendition xml:id="rend_singlequotes" scheme="css" scope="q">quotes: "‘" "’";</rendition>
|
||
<rendition xml:id="rend_doublequotes" scheme="css" scope="q">quotes: "«" "»";</rendition>
|
||
</tagsDecl>
|
||
</encodingDesc>
|
||
</teiHeader>
|
||
<text>
|
||
<body>
|
||
<entry xml:id="entry_nūdæs" xml:lang="os" abv:completeness="english-questions">
|
||
<form xml:id="form_d1698e66" type="lemma" xml:lang="os-x-iron"><orth>nūdæs</orth><form xml:id="form_d1698e68" type="variant"><orth>ænūdæs</orth></form></form>
|
||
<form xml:id="form_d1698e71" xml:lang="os-x-digor" type="dialectal"><orth>næwdæs</orth></form>
|
||
<sense xml:id="sense_d1698e74"><abv:tr xml:lang="ru">
|
||
<q>девятнадцать</q>
|
||
</abv:tr><abv:tr xml:lang="en">
|
||
<q>nineteen</q>
|
||
</abv:tr></sense>
|
||
<re xml:id="re_d1698e84">
|
||
<form xml:id="form_d1698e86" type="lemma" xml:lang="os-x-iron"><orth>nūdæsæm</orth></form>
|
||
<form xml:id="form_d1698e89" xml:lang="os-x-digor" type="dialectal"><orth>næwdæsæjmag</orth></form>
|
||
<sense xml:id="sense_d1698e92"><tr xmlns="http://ossetic-studies.org/ns/abaevdict" xml:lang="ru">
|
||
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">девятнадцатый</q>
|
||
</tr><tr xmlns="http://ossetic-studies.org/ns/abaevdict" xml:lang="en">
|
||
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">nineteenth</q>
|
||
</tr></sense>
|
||
</re>
|
||
<exampleGrp xmlns="http://ossetic-studies.org/ns/abaevdict" xml:id="exampleGrp_d1698e105">
|
||
<example xml:id="example_d1698e107">
|
||
<quote xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">jæ mælætyl nyr <oRef>ænūdæs</oRef> azy
|
||
racyd</quote>
|
||
<tr xml:lang="ru">
|
||
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">со (дня) его смерти прошло девятнадцать лет</q>
|
||
</tr>
|
||
<tr xml:lang="en">
|
||
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">nineteen years have passed since (the day of)
|
||
his death</q>
|
||
</tr>
|
||
<bibl xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0"><ref type="bibl" target="#src_Нафи"/>
|
||
<biblScope>29</biblScope></bibl>
|
||
</example>
|
||
<example xml:id="example_d1698e132">
|
||
<quote xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">īskæmæ fonʒyssæʒ fysy k˳y wa æmæ jyn ʒy īw
|
||
k˳y aʒæǧæl wa, wæd <oRef>nūdæs</oRef> æmæ cypparyssæʒy næ nywwaʒʒæn æmæ ḱī ūʒæǧæl ūj
|
||
næ agūrʒæn?</quote>
|
||
<tr xml:lang="ru">
|
||
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">если бы у кого было сто овец и одна из них
|
||
заблудилась, то не оставит ли он девяносто девять (буквально <q>девятнадцать и
|
||
четырежды двадцать</q>) и не пойдет ли искать заблудившуюся?</q>
|
||
</tr>
|
||
<tr xml:lang="en">
|
||
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">if a man have an hundred sheep, and one of them
|
||
be gone astray, doth he not leave the ninety and nine (literally <q>nineteen and
|
||
four times twenty</q>) and goeth into the mountains, and seeketh that which is
|
||
gone astray?</q>
|
||
</tr>
|
||
<bibl xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0"><ref type="bibl" target="#src_Матфей"/>
|
||
<biblScope><hi rendition="#rend_italic">18</hi> 12</biblScope></bibl>
|
||
</example>
|
||
<example xml:id="example_d1698e164" xml:lang="os-x-digor">
|
||
<usg xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0"><lang/></usg>
|
||
<quote xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0"><oRef>næwdæs</oRef> æma cupparinsæj kizgemæ
|
||
fæjnæ ǧuni ravardta</quote>
|
||
<tr xml:lang="ru">
|
||
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">девяноста девяти девушкам она раздала каждой по
|
||
руну</q>
|
||
</tr>
|
||
<tr xml:lang="en">
|
||
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">she gave a fleece to each of the ninety-nine
|
||
girls</q>
|
||
</tr>
|
||
<bibl xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0"><ref type="bibl" target="#src_СОПам."/>
|
||
<biblScope>II 147</biblScope></bibl>
|
||
</example>
|
||
<example xml:id="example_d1698e191" xml:lang="os-x-digor">
|
||
<usg xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0"><lang/></usg>
|
||
<quote xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0"><oRef>næwdæs</oRef> anzi mæbæl ku racudæj,
|
||
wæd mæ fidæ ramardæj</quote>
|
||
<tr xml:lang="ru">
|
||
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">когда мне исполнилось девятнадцать лет, мой
|
||
отец умер</q>
|
||
</tr>
|
||
<tr xml:lang="en">
|
||
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">when I was nineteen my father died</q>
|
||
</tr>
|
||
<bibl xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0"><ref type="bibl" target="#src_Sam."/>
|
||
<biblScope>86</biblScope></bibl>
|
||
</example>
|
||
</exampleGrp>
|
||
<etym xml:lang="ru">Восходит к <mentioned corresp="#mentioned_d1698e435" xml:id="mentioned_d1698e222" xml:lang="ira"><lang/>
|
||
<w>navadasa-</w></mentioned>, сложению из <mentioned corresp="#mentioned_d1698e440" xml:id="mentioned_d1698e227" xml:lang="ira"><w>nava</w>
|
||
<gloss><q>девять</q></gloss></mentioned> и <mentioned corresp="#mentioned_d1698e446" xml:id="mentioned_d1698e233" xml:lang="ira"><w>dasa</w>
|
||
<gloss><q>десять</q></gloss></mentioned>; ср. <mentioned corresp="#mentioned_d1698e452" xml:id="mentioned_d1698e239" xml:lang="fa"><lang/>
|
||
<w>nūzdah</w></mentioned>, <mentioned corresp="#mentioned_d1698e457" xml:id="mentioned_d1698e244" xml:lang="pal"><lang/>
|
||
<w>noždah</w></mentioned>, <mentioned corresp="#mentioned_d1698e463" xml:id="mentioned_d1698e250" xml:lang="ps"><lang/>
|
||
<w>nūlas</w> (<w>nūnas</w>)</mentioned>, <mentioned corresp="#mentioned_d1698e471" xml:id="mentioned_d1698e258" xml:lang="sgy"><lang/>
|
||
<w>nowәδos</w></mentioned>, <mentioned corresp="#mentioned_d1698e476" xml:id="mentioned_d1698e263" xml:lang="wbl"><lang/>
|
||
<w>δasnaw</w></mentioned>, <mentioned corresp="#mentioned_d1698e481" xml:id="mentioned_d1698e268" xml:lang="ydg"><lang/>
|
||
<w>lusnaw</w></mentioned>, <mentioned corresp="#mentioned_d1698e486" xml:id="mentioned_d1698e273" xml:lang="sgh"><lang>пам. ш.</lang>
|
||
<w>δis-at-now</w></mentioned>, <mentioned corresp="#mentioned_d1698e491" xml:id="mentioned_d1698e278" xml:lang="srh"><lang/>
|
||
<w>δes-at-nev</w></mentioned>, <mentioned corresp="#mentioned_d1698e497" xml:id="mentioned_d1698e284" xml:lang="xco"><lang/>
|
||
<w>nawaδes</w>, <w>nawδas</w><note type="bibl"> (<bibl><ref type="bibl" target="#ref_Henning._Khwar."/>
|
||
<biblScope>433</biblScope></bibl>; <bibl><ref type="bibl" target="#ref_HO"/>
|
||
<biblScope>188</biblScope></bibl>)</note></mentioned>, <mentioned corresp="#mentioned_d1698e516" xml:id="mentioned_d1698e303" xml:lang="kho"><lang/>
|
||
<w>nausu</w>
|
||
<gloss><q>девятнадцать</q></gloss></mentioned>, <mentioned corresp="#mentioned_d1698e524" xml:id="mentioned_d1698e311" xml:lang="ae"><lang/>
|
||
<w>navadasa</w>
|
||
<gloss><q>девятнадцатый</q></gloss></mentioned>, <mentioned corresp="#mentioned_d1698e532" xml:id="mentioned_d1698e319" xml:lang="inc-x-old"><lang/>
|
||
<w>nava-daśa</w>
|
||
<gloss><q>девятнадцать</q></gloss></mentioned>. В ос. <ref type="xr" target="#entry_nūdæs"><w xml:lang="os-x-iron">nūdæs</w>
|
||
<w xml:lang="os-x-digor">næwdæs</w></ref> удержалось <mentioned corresp="#mentioned_d1698e547" xml:id="mentioned_d1698e334" xml:lang="x-oldirn"><lang/>
|
||
<w>nava</w>
|
||
<gloss><q>девять</q></gloss></mentioned>, в то время как отдельно в значении
|
||
<q>девять</q> оно не употребляется, будучи заменено новообразованием <ref type="xr" target="#entry_farast"><w>far-ast</w></ref>, буквально <q rendition="#rend_doublequotes">за восемью</q>. И. <oRef>nūdæs</oRef> из <oRef>næwdæs</oRef>, как, скажем, <ref type="xr" target="#entry_qūgom"/> из <ref type="xr" target="#entry_qūgom"><w xml:lang="os-x-digor">qæwgom</w></ref>, <ref type="xr" target="#entry_nūk"/> из
|
||
<mentioned corresp="#mentioned_d1698e577" xml:id="mentioned_d1698e364" xml:lang="os"><w type="rec">nawaka-</w></mentioned> и т. п. Вариант
|
||
<oRef>ænudæs</oRef> (см. выше), возможно, не случаен и восходит к индоевропейскому; ср.
|
||
<mentioned corresp="#mentioned_d1698e584" xml:id="mentioned_d1698e370" xml:lang="grc"><lang><?oxy_comment_start author="Vados" timestamp="20220614T191620+0300" comment="нет в списке языков"?>гр<?oxy_comment_end ?>.
|
||
(диал.)</lang>
|
||
<w>ἐνα-κη-δεκάτη</w>
|
||
<gloss><q>девятнадцать</q></gloss></mentioned>, <mentioned corresp="#mentioned_d1698e594" xml:id="mentioned_d1698e382" xml:lang="xcl"><lang/>
|
||
<w>inn</w>
|
||
<gloss><q>девять</q></gloss></mentioned>, <mentioned corresp="#mentioned_d1698e602" xml:id="mentioned_d1698e391" xml:lang="txh"><lang/>
|
||
<w>ενεα</w>
|
||
<gloss><q>девять</q></gloss><note type="bibl"> (<bibl><ref type="bibl" target="#ref_Pokorny"/>
|
||
<biblScope>318</biblScope></bibl>)</note></mentioned>. — См. <ref type="xr" target="#entry_8næw"/> и <ref type="xr" target="#entry_dæs"/>.<lb/><bibl><ref type="bibl" target="#ref_Миллер_Вс._ОЭ"/>
|
||
<biblScope>I 159</biblScope></bibl>; <bibl><ref type="bibl" target="#ref_Miller._Gr."/>
|
||
<biblScope>48</biblScope></bibl>. — <bibl><ref type="bibl" target="#ref_Hübschmann._Oss."/>
|
||
<biblScope>52</biblScope></bibl>. — <bibl><ref type="bibl" target="#ref_Benveniste._Etudes"/>
|
||
<biblScope>102</biblScope></bibl>.</etym>
|
||
<etym xml:lang="en">Goes back to <mentioned corresp="#mentioned_d1698e222" xml:id="mentioned_d1698e435" xml:lang="ira"><lang/>
|
||
<w>navadasa-</w></mentioned>, compound of <mentioned corresp="#mentioned_d1698e227" xml:id="mentioned_d1698e440" xml:lang="ira"><w>nava</w>
|
||
<gloss><q>nine</q></gloss></mentioned> and <mentioned corresp="#mentioned_d1698e233" xml:id="mentioned_d1698e446" xml:lang="ira"><w>dasa</w>
|
||
<gloss><q>ten</q></gloss></mentioned>; cf. <mentioned corresp="#mentioned_d1698e239" xml:id="mentioned_d1698e452" xml:lang="fa"><lang/>
|
||
<w>nūzdah</w></mentioned>, <mentioned corresp="#mentioned_d1698e244" xml:id="mentioned_d1698e457" xml:lang="pal"><lang/>
|
||
<w>noždah</w></mentioned>, <mentioned corresp="#mentioned_d1698e250" xml:id="mentioned_d1698e463" xml:lang="ps"><lang/>
|
||
<w>nūlas</w> (<w>nūnas</w>)</mentioned>, <mentioned corresp="#mentioned_d1698e258" xml:id="mentioned_d1698e471" xml:lang="sgy"><lang/>
|
||
<w>nowәδos</w></mentioned>, <mentioned corresp="#mentioned_d1698e263" xml:id="mentioned_d1698e476" xml:lang="wbl"><lang/>
|
||
<w>δasnaw</w></mentioned>, <mentioned corresp="#mentioned_d1698e268" xml:id="mentioned_d1698e481" xml:lang="ydg"><lang/>
|
||
<w>lusnaw</w></mentioned>, <mentioned corresp="#mentioned_d1698e273" xml:id="mentioned_d1698e486" xml:lang="sgh"><lang/>
|
||
<w>δis-at-now</w></mentioned>, <mentioned corresp="#mentioned_d1698e278" xml:id="mentioned_d1698e491" xml:lang="srh"><lang/>
|
||
<w>δes-at-nev</w></mentioned>, <mentioned corresp="#mentioned_d1698e284" xml:id="mentioned_d1698e497" xml:lang="xco"><lang/>
|
||
<w>nawaδes</w>, <w>nawδas</w><note type="bibl"> (<bibl><ref type="bibl" target="#ref_Henning._Khwar."/>
|
||
<biblScope>433</biblScope></bibl>; <bibl><ref type="bibl" target="#ref_HO"/>
|
||
<biblScope>188</biblScope></bibl>)</note></mentioned>, <mentioned corresp="#mentioned_d1698e303" xml:id="mentioned_d1698e516" xml:lang="kho"><lang/>
|
||
<w>nausu</w>
|
||
<gloss><q>nineteen</q></gloss></mentioned>, <mentioned corresp="#mentioned_d1698e311" xml:id="mentioned_d1698e524" xml:lang="ae"><lang/>
|
||
<w>navadasa</w>
|
||
<gloss><q>nineteenth</q></gloss></mentioned>, <mentioned corresp="#mentioned_d1698e319" xml:id="mentioned_d1698e532" xml:lang="inc-x-old"><lang/>
|
||
<w>nava-daśa</w>
|
||
<gloss><q>nineteen</q></gloss></mentioned>. In Ossetic <ref type="xr" target="#entry_nūdæs"><w xml:lang="os-x-iron">nūdæs</w>
|
||
<w xml:lang="os-x-digor">næwdæs</w></ref>
|
||
<mentioned corresp="#mentioned_d1698e334" xml:id="mentioned_d1698e547" xml:lang="x-oldirn"><lang/>
|
||
<w>nava</w>
|
||
<gloss><q>nine</q></gloss></mentioned> was retained, while it is not used independently
|
||
in the sense <q>nine</q>, being replaced by the newly formed <ref type="xr" target="#entry_farast"><w>far-ast</w></ref>, literally <q rendition="#rend_doublequotes">behind eight</q>. Iron <oRef>nūdæs</oRef> from <oRef>næwdæs</oRef>, likewise, say, <ref type="xr" target="#entry_qūgom"/> from <ref type="xr" target="#entry_qūgom"><w xml:lang="os-x-digor">qæwgom</w></ref>, <ref type="xr" target="#entry_nūk"/> from
|
||
<mentioned corresp="#mentioned_d1698e364" xml:id="mentioned_d1698e577" xml:lang="os"><w type="rec">nawaka-</w></mentioned> etc. The variant
|
||
<oRef>ænudæs</oRef> (see above), perhaps, is not accidental and goes back to the
|
||
Indo-European level; cf.
|
||
<?oxy_comment_start author="Vados" timestamp="20220713T154344+0300" comment="нет в списке языков"?><mentioned corresp="#mentioned_d1698e370" xml:id="mentioned_d1698e584" xml:lang="grc"><lang>Greek (dialects)</lang>
|
||
<w>ἐνα-κη-δεκάτη</w>
|
||
<gloss><q>nineteen</q></gloss></mentioned><?oxy_comment_end ?>, <mentioned corresp="#mentioned_d1698e382" xml:id="mentioned_d1698e594" xml:lang="xcl"><lang/>
|
||
<w>inn</w>
|
||
<gloss><q>nine</q></gloss></mentioned>, <mentioned corresp="#mentioned_d1698e391" xml:id="mentioned_d1698e602" xml:lang="txh"><lang/>
|
||
<w>ενεα</w>
|
||
<gloss><q>nine</q></gloss><note type="bibl"> (<bibl><ref type="bibl" target="#ref_Pokorny"/>
|
||
<biblScope>318</biblScope></bibl>)</note></mentioned>. — See <ref type="xr" target="#entry_8næw"/> and <ref type="xr" target="#entry_dæs"/>.<lb/><bibl><ref type="bibl" target="#ref_Миллер_Вс._ОЭ"/>
|
||
<biblScope>I 159</biblScope></bibl>; <bibl><ref type="bibl" target="#ref_Miller._Gr."/>
|
||
<biblScope>48</biblScope></bibl>. — <bibl><ref type="bibl" target="#ref_Hübschmann._Oss."/>
|
||
<biblScope>52</biblScope></bibl>. — <bibl><ref type="bibl" target="#ref_Benveniste._Etudes"/>
|
||
<biblScope>102</biblScope></bibl>.</etym>
|
||
</entry>
|
||
</body>
|
||
</text>
|
||
</TEI> |