332 lines
No EOL
20 KiB
XML
332 lines
No EOL
20 KiB
XML
<TEI xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" xmlns:abv="http://ossetic-studies.org/ns/abaevdict" xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude">
|
||
<teiHeader>
|
||
<fileDesc>
|
||
<titleStmt>
|
||
<title>Abaev Dictionary: entry <hi rendition="#rend_italic">tærgaj</hi></title>
|
||
</titleStmt>
|
||
<publicationStmt xml:base="../pubstmt.xml"><p>Translated from Russian in 2020 by Oleg Belyaev (ed.), Irina Khomchenkova, Julia
|
||
Sinitsyna and Vadim Dyachkov.</p></publicationStmt>
|
||
<sourceDesc>
|
||
<bibl xml:lang="ru"><author>Абаев, Василий Иванович</author>.
|
||
<title>Историко-этимологический словарь осетинского языка</title>. Т. <biblScope unit="volume">I</biblScope>. A–Kʼ. <pubPlace>М.–Л.</pubPlace>:
|
||
<publisher>Наука</publisher>, <date>1958</date>. С. <biblScope unit="page">??–??</biblScope>.</bibl>
|
||
</sourceDesc>
|
||
</fileDesc>
|
||
<encodingDesc xml:base="../encodingdesc.xml">
|
||
<tagsDecl>
|
||
<rendition xml:id="rend_italic" scheme="css">font-variant: italic;</rendition>
|
||
<rendition xml:id="rend_smallcaps" scheme="css">font-variant: small-caps;</rendition>
|
||
<rendition xml:id="rend_singlequotes" scheme="css" scope="q">quotes: "‘" "’";</rendition>
|
||
<rendition xml:id="rend_doublequotes" scheme="css" scope="q">quotes: "«" "»";</rendition>
|
||
</tagsDecl>
|
||
</encodingDesc>
|
||
</teiHeader>
|
||
<text>
|
||
<body>
|
||
<entry xml:id="entry_tærgaj" xml:lang="os" abv:completeness="incomplete">
|
||
<?oxy_comment_start author="oleg" timestamp="20230209T135013+0300" comment="Russian checked"?>
|
||
<form xml:id="form_d3547e66" type="lemma"><orth>tærgaj</orth></form><?oxy_comment_end ?>
|
||
<sense xml:id="sense_d3547e69">
|
||
<abv:tr xml:lang="ru">
|
||
<q>состояние человека, который, считая себя обиженным, отказывается от участия в
|
||
чем-либо — в еде, в работе, — от общества обидевших его людей и т. п.</q>
|
||
</abv:tr>
|
||
<abv:tr xml:lang="en">
|
||
<q>the condition of a person who, considering himself offended, refuses to participate
|
||
in anything — in food, in work, — from the society of the people who offended him,
|
||
etc.</q>
|
||
</abv:tr>
|
||
</sense>
|
||
<re>
|
||
<form type="lemma"><orth>tærgaj kænyn</orth></form>
|
||
<sense>
|
||
<tr xmlns="http://ossetic-studies.org/ns/abaevdict" xml:lang="ru">
|
||
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">отказываться от чего-либо в обиде</q>
|
||
</tr>
|
||
<tr xmlns="http://ossetic-studies.org/ns/abaevdict" xml:lang="en">
|
||
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">give something up out of resentment</q>
|
||
</tr>
|
||
</sense>
|
||
</re>
|
||
<re>
|
||
<form type="lemma"><orth>fætærgaj wyn</orth></form>
|
||
<sense>
|
||
<tr xmlns="http://ossetic-studies.org/ns/abaevdict" xml:lang="ru">
|
||
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">обидевшись, отказаться от чего-либо</q>
|
||
</tr>
|
||
<tr xmlns="http://ossetic-studies.org/ns/abaevdict" xml:lang="en">
|
||
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">offended, to refuse to do anything</q>
|
||
</tr>
|
||
</sense>
|
||
<?oxy_comment_start author="oleg" timestamp="20230209T134527+0300" comment="у вас почему-то здесь был отдельный re без формы, так делать не надо. это дигорский sense к последнему re"?>
|
||
<sense xml:lang="os-x-digor">
|
||
<usg><lang/> also</usg>
|
||
<abv:tr xml:lang="ru">
|
||
<q>удалиться</q>
|
||
</abv:tr>
|
||
<abv:tr xml:lang="en">
|
||
<q>to get out</q>
|
||
</abv:tr>
|
||
</sense><?oxy_comment_end ?>
|
||
</re>
|
||
<note xml:lang="ru" type="comment">. Применяется, в частности, к уходу жены от мужа:
|
||
<quote><q rendition="#rend_doublequotes">Если семейный раздор дошел до крайней
|
||
размолвки, жена уходит в дом родителей, и со стороны мужа начинаются хлопоты о
|
||
примирении. Для этого временного отсутствия оскорбленной жены есть особый термин
|
||
<oRef>таргай</oRef></q> (<bibl>Вс. <author>Миллер.</author>
|
||
<title>В горах Осетии</title>. <bibl type="j"><title>Русская мысль</title></bibl>
|
||
<date>1881</date>
|
||
<biblScope>IX 80</biblScope></bibl>)</quote></note>
|
||
<note xml:lang="en" type="comment">. Applies, in particular, to the departure of the wife
|
||
from her husband: <quote><q rendition="#rend_doublequotes">If the marital quarrel has
|
||
reached the point of extreme discord, the wife goes to her parents' home, and the
|
||
husband begins the effort of reconciliation. There is a special term for this
|
||
temporary absence of the offended wife, <oRef>targay</oRef></q> (<bibl>Ws.
|
||
<author>Miller.</author>
|
||
<title>V gorax Osetii</title> [In the mountains of Ossetia]. <bibl type="j"><title>Russkaya my`sl`</title></bibl>
|
||
<date>1881</date>
|
||
<biblScope>IX 80</biblScope></bibl>)</quote></note>
|
||
<exampleGrp xmlns="http://ossetic-studies.org/ns/abaevdict">
|
||
<example>
|
||
<quote xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">ma fælīӡ <oRef>tærgaj</oRef>, o, mæ xūry xaj! </quote>
|
||
<tr xml:lang="ru">
|
||
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">не убегай в обиде, о мое солнышко!</q>
|
||
</tr>
|
||
<tr xml:lang="en">
|
||
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">don't run away in offense, oh my sunshine!</q>
|
||
</tr>
|
||
<bibl xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0"><ref type="bibl" target="#src_Коста"/>
|
||
<biblScope>17</biblScope></bibl>
|
||
</example>
|
||
<example>
|
||
<quote xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">he-nyr dæxī ӡyxæj rasīd, k˳yd tækkæ dær me
|
||
’vzær lævaryl <oRef>tærgaj</oRef> næw dæ zærdæ</quote>
|
||
<tr xml:lang="ru">
|
||
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">теперь ты заяви собственными устами, тут же,
|
||
что твое сердце не отказывается от моего нестоящего подарка</q>
|
||
</tr>
|
||
<tr xml:lang="en">
|
||
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">now you declare with your own lips, right
|
||
there, that your heart does not refuse my worthless gift</q>
|
||
</tr>
|
||
<bibl xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0"><ref type="bibl" target="#src_Коста"/>
|
||
<biblScope>139</biblScope></bibl>
|
||
</example>
|
||
<example>
|
||
<quote xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">sīӡærtæj fælyǧtæ ingænmæ
|
||
<oRef>tærgaj</oRef></quote>
|
||
<tr xml:lang="ru">
|
||
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">(вдова о покойном муже:) в обиде ты бежал от
|
||
сирот в могилу</q>
|
||
</tr>
|
||
<tr xml:lang="en">
|
||
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">(a widow about her late husband:) in resentment
|
||
you fled from the orphans to the grave</q>
|
||
</tr>
|
||
<bibl xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0"><ref type="bibl" target="#src_Коста"/>
|
||
<biblScope>44</biblScope></bibl>
|
||
</example>
|
||
<example>
|
||
<quote xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">ūs dyn zaǧd rajsta, <oRef>ystærgaj</oRef>
|
||
īs</quote>
|
||
<tr xml:lang="ru">
|
||
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">женщина стала браниться, сделалась
|
||
<emph>tærgaj</emph></q>
|
||
</tr>
|
||
<tr xml:lang="en">
|
||
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">the woman began to scold, became
|
||
<emph>tærgaj</emph></q>
|
||
</tr>
|
||
<bibl xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0"><ref type="bibl" target="#src_Сека"/>
|
||
<biblScope>37</biblScope></bibl>
|
||
</example>
|
||
<example>
|
||
<quote xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">Asiat, (særakyl) <oRef>tærgaj</oRef> ma
|
||
kæ</quote>
|
||
<tr xml:lang="ru">
|
||
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">Асиат, не отказывайся (от сафьяна) в обиде</q>
|
||
</tr>
|
||
<tr xml:lang="en">
|
||
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">Asiat, don't give up (on the saffiano) in
|
||
offense</q>
|
||
</tr>
|
||
<bibl xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0"><ref type="bibl" target="#src_Брит."/>
|
||
<biblScope>22</biblScope></bibl>
|
||
</example>
|
||
<example>
|
||
<quote xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">šy kodton, šæwyl myl <oRef>fætærgaj</oRef>
|
||
stūt?</quote>
|
||
<tr xml:lang="ru">
|
||
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">что я сделал (в чем я провинился), почему вы
|
||
меня сторонитесь?</q>
|
||
</tr>
|
||
<tr xml:lang="en">
|
||
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">what have I done (what have I done wrong), why
|
||
do you shun me?</q>
|
||
</tr>
|
||
<bibl xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0"><ref type="bibl" target="#src_ЮОПам."/>
|
||
<biblScope>I 89</biblScope></bibl>
|
||
</example>
|
||
<example>
|
||
<quote xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">nal næm cæwy, <oRef>tærgaj</oRef> nyl
|
||
ū</quote>
|
||
<tr xml:lang="ru">
|
||
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">он к нам больше не ходит, в обиде на нас</q>
|
||
</tr>
|
||
<tr xml:lang="en">
|
||
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">he doesn't come to us anymore, resenting us</q>
|
||
</tr>
|
||
</example>
|
||
<example>
|
||
<quote xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">Qyrym cæwyldær <oRef>tærgajgondæj</oRef>
|
||
læwwyd, qyrngæ dær næ kodta, kafgæ dær</quote>
|
||
<tr xml:lang="ru">
|
||
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">Кирим стоял чем-то обиженный, не подпевал и не
|
||
плясал</q>
|
||
</tr>
|
||
<tr xml:lang="en">
|
||
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">Kirim stood offended by something, not singing
|
||
and dancing</q>
|
||
</tr>
|
||
<bibl xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0"><ref type="bibl" target="#src_Нафи"/>
|
||
<biblScope>172</biblScope></bibl>
|
||
</example>
|
||
<example>
|
||
<quote xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">ūj jæ lægaj <oRef>tærgaj</oRef>
|
||
ralyǧdī</quote>
|
||
<tr xml:lang="ru">
|
||
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">она убежала от мужа <emph>tærgaj</emph></q>
|
||
</tr>
|
||
<tr xml:lang="en">
|
||
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">she ran away from her husband
|
||
<emph>tærgaj</emph></q>
|
||
</tr>
|
||
<bibl xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0"><ref type="bibl" target="#src_MD"/>
|
||
<date>1972</date>
|
||
<biblScope>VI 26</biblScope></bibl>
|
||
</example>
|
||
<example>
|
||
<quote xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">mæ ūs jæ fydy xæӡarmæ <oRef>tærgaj</oRef>
|
||
alyǧdī</quote>
|
||
<tr xml:lang="ru">
|
||
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">моя жена убежала в дом отца
|
||
<emph>tærgaj</emph></q>
|
||
</tr>
|
||
<tr xml:lang="en">
|
||
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">my wife ran away to her father's house
|
||
<emph>tærgaj</emph></q>
|
||
</tr>
|
||
<bibl xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0"><ref type="bibl" target="#src_Сл."/></bibl>
|
||
</example>
|
||
<example>
|
||
<quote xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">Zalixan <oRef>tærgaj</oRef> alyǧdī</quote>
|
||
<tr xml:lang="ru">
|
||
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">Залихан, обиженная, убежала (от мужа)</q>
|
||
</tr>
|
||
<tr xml:lang="en">
|
||
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">Zalihan, offended, ran away (from her
|
||
husband)</q>
|
||
</tr>
|
||
<bibl xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0"><ref type="bibl" target="#src_Munk."/>
|
||
<biblScope>184</biblScope></bibl>
|
||
</example>
|
||
<example xml:lang="os-x-digor">
|
||
<usg xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0"><lang/></usg>
|
||
<quote xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">nomylūsy <oRef>tærgæjttæ</oRef> kæny</quote>
|
||
<tr xml:lang="ru">
|
||
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">капризничает, как вторая жена</q>
|
||
</tr>
|
||
<tr xml:lang="en">
|
||
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">capricious, like a second wife</q>
|
||
</tr>
|
||
<bibl xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0"><ref type="bibl" target="#src_Сл."/></bibl>
|
||
</example>
|
||
<example xml:lang="os-x-digor">
|
||
<usg xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0"><lang/></usg>
|
||
<quote xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">nur feronx æncæ bundortæ,
|
||
<oRef>fættærgaj</oRef> æncæ idard</quote>
|
||
<tr xml:lang="ru">
|
||
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">теперь домовые забыты, они ушли в обиде
|
||
далеко</q>
|
||
</tr>
|
||
<tr xml:lang="en">
|
||
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">now the household spirits are forgotten, they
|
||
have gone far away in resentment</q>
|
||
</tr>
|
||
<bibl xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0"><ref type="bibl" target="#src_Iræf"/>
|
||
<biblScope>24</biblScope></bibl>
|
||
</example>
|
||
<example xml:lang="os-x-digor">
|
||
<usg xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0"><lang/></usg>
|
||
<quote xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0"><oRef>fættærgaj</oRef> wo, cæj fæltaw</quote>
|
||
<tr xml:lang="ru">
|
||
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">удались-ка лучше</q>
|
||
</tr>
|
||
<tr xml:lang="en">
|
||
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">you'd better get out of here</q>
|
||
</tr>
|
||
<bibl xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0"><ref type="bibl" target="#src_Iræf"/>
|
||
<biblScope>53</biblScope></bibl>
|
||
</example>
|
||
<example>
|
||
<quote xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">Æxsærtæggatæ <oRef>ratærgaj </oRef>æncæ…
|
||
Xuændonæmæ</quote>
|
||
<tr xml:lang="ru">
|
||
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">Ахсартаговы в обиде ушли к Хуандону</q>
|
||
</tr>
|
||
<tr xml:lang="en">
|
||
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">Akhsartagovs went to Khuandon in resentment</q>
|
||
</tr>
|
||
<bibl xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0"><ref type="bibl" target="#ref_СОПам."/>
|
||
<biblScope>II 23</biblScope></bibl>
|
||
</example>
|
||
</exampleGrp>
|
||
<etym xml:lang="ru">Из <mentioned xml:lang="ar" extralang="fa"><lang/>
|
||
<w>tark</w>
|
||
<gloss><q>action de laisser</q>, <q>abandon</q>, <q>relâchement</q>, <q>cessation</q>
|
||
<note type="bibl">(<bibl><ref type="bibl" target="#ref_Zenker"/></bibl>)</note></gloss>, <gloss><q>оставление</q>, <q>покидание</q>,
|
||
<q>отказ</q></gloss>
|
||
<note type="bibl">(<bibl><ref type="bibl" target="#ref_Ягелло"/></bibl>)</note></mentioned>, ср. <mentioned xml:lang="fa"><lang/>
|
||
<w>tark kardan</w>
|
||
<gloss><q>оставлять</q>, <q>покидать</q>, <q>отказываться</q>,
|
||
<q>отрекаться</q></gloss></mentioned>, <mentioned xml:lang="fa"><w>tark-i dūstī</w>
|
||
<gloss><q>отказ от дружбы</q></gloss></mentioned>. Вошло и в тюркские языки: <mentioned xml:lang="trk"><w>tärk</w>, <w>tärkä</w>, <w>tigrä</w>
|
||
<gloss><q>оставление</q></gloss>
|
||
<note type="bibl">(<bibl><ref type="bibl" target="#ref_Радлов"/>
|
||
<biblScope>III 1068</biblScope></bibl>. — <bibl><ref type="bibl" target="#ref_Räsänen._Versuch"/>
|
||
<biblScope>475</biblScope></bibl>)</note></mentioned>. Ср. еще <mentioned xml:lang="lez"><lang/>
|
||
<w>terg-</w>
|
||
<gloss><q>исчезать</q>, <q>прекращаться</q></gloss>: <note xml:lang="ru" type="comment"><mentioned xml:lang="lez"><s>àda k’elun tergna</s>
|
||
<gloss><q rendition="#rend_doublequotes">он прекратил
|
||
чтение</q></gloss></mentioned></note></mentioned>. — Конечное <m>-aj</m> в
|
||
<oRef>tærgaj</oRef> — экспрессивный придаток, как в <ref type="xr" target="#entry_ḱyzg"><w>ḱyzgaj</w>
|
||
<gloss><q>девушка</q></gloss></ref> рядом с <ref type="xr" target="#entry_ḱyzg"><w>ḱyzg</w></ref>. — Неудачное объяснение Вс. <emph>Миллера</emph> от <ref type="xr" target="#entry_tæryn_1"><w>tæryn</w>
|
||
<gloss><q>гнать</q></gloss></ref> (<bibl><ref type="bibl" target="#src_ОЭ"/><biblScope>I
|
||
123</biblScope></bibl>).</etym>
|
||
<etym xml:lang="en">From <mentioned xml:lang="ar" extralang="fa"><lang/>
|
||
<w>tark</w>
|
||
<gloss><q>action de laisser</q>, <q>abandon</q>, <q>relâchement</q>, <q>cessation</q>
|
||
<note type="bibl">(<bibl><ref type="bibl" target="#ref_Zenker"/></bibl>)</note></gloss>, <gloss><q>abandonment</q>, <q>leaving</q>,
|
||
<q>rejection</q></gloss>
|
||
<note type="bibl">(<bibl><ref type="bibl" target="#ref_Ягелло"/></bibl>)</note></mentioned>, cf. <mentioned xml:lang="fa"><lang/>
|
||
<w>tark kardan</w>
|
||
<gloss><q>to leave</q>, <q>to abandon</q>, <q>to refuse</q>, <q>to
|
||
renounce</q></gloss></mentioned>, <mentioned xml:lang="fa"><w>tark-i dūstī</w>
|
||
<gloss><q>friendship rejection</q></gloss></mentioned>. It also found its way into the
|
||
Turkic languages: <mentioned xml:lang="trk"><w>tärk</w>, <w>tärkä</w>, <w>tigrä</w>
|
||
<gloss><q>abandonment</q></gloss>
|
||
<note type="bibl">(<bibl><ref type="bibl" target="#ref_Радлов"/>
|
||
<biblScope>III 1068</biblScope></bibl>. — <bibl><ref type="bibl" target="#ref_Räsänen._Versuch"/>
|
||
<biblScope>475</biblScope></bibl>)</note></mentioned>. Cf. also <mentioned xml:lang="lez"><lang/>
|
||
<w>terg-</w>
|
||
<gloss><q>to disappear</q>, <q>to cease</q></gloss>: <note xml:lang="en" type="comment"><mentioned xml:lang="lez"><s>àda k’elun tergna</s>
|
||
<gloss><q rendition="#rend_doublequotes">he ceased
|
||
reading</q></gloss></mentioned></note></mentioned>. — The final <m>-aj</m> in
|
||
<oRef>tærgaj</oRef> — an expressive adjunct, as in <ref type="xr" target="#entry_ḱyzg"><w>ḱyzgaj</w>
|
||
<gloss><q>girl</q></gloss></ref> near to <ref type="xr" target="#entry_ḱyzg"><w>ḱyzg</w></ref>. — Ws. <emph>Miller's</emph> unfortunate explanation from <ref type="xr" target="#entry_tæryn_1"><w>tæryn</w>
|
||
<gloss><q>to chase</q></gloss></ref> (<bibl><ref type="bibl" target="#src_ОЭ"/>
|
||
<biblScope>I 123</biblScope></bibl>).</etym>
|
||
</entry>
|
||
</body>
|
||
</text>
|
||
</TEI> |