129 lines
No EOL
13 KiB
XML
129 lines
No EOL
13 KiB
XML
<TEI xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" xmlns:abv="http://ossetic-studies.org/ns/abaevdict" xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude">
|
||
<teiHeader>
|
||
<fileDesc>
|
||
<titleStmt>
|
||
<title>Abaev Dictionary: entry <hi rendition="#rend_italic">bændæn</hi></title>
|
||
</titleStmt>
|
||
<publicationStmt xml:base="../pubstmt.xml"><p>Translated from Russian in 2020 by Oleg Belyaev (ed.), Irina Khomchenkova, Julia
|
||
Sinitsyna and Vadim Dyachkov.</p></publicationStmt>
|
||
<sourceDesc>
|
||
<bibl xml:lang="ru"><author>Абаев, Василий Иванович</author>.
|
||
<title>Историко-этимологический словарь осетинского языка</title>. Т.
|
||
<biblScope unit="volume">I</biblScope>. A–Kʼ. <pubPlace>М.–Л.</pubPlace>:
|
||
<publisher>Наука</publisher>, <date>1958</date>. С. <biblScope unit="page">??–??</biblScope>.</bibl>
|
||
</sourceDesc>
|
||
</fileDesc>
|
||
<encodingDesc xml:base="../encodingdesc.xml">
|
||
<tagsDecl>
|
||
<rendition xml:id="rend_italic" scheme="css">font-variant: italic;</rendition>
|
||
<rendition xml:id="rend_smallcaps" scheme="css">font-variant: small-caps;</rendition>
|
||
<rendition xml:id="rend_singlequotes" scheme="css" scope="q">quotes: "‘" "’";</rendition>
|
||
<rendition xml:id="rend_doublequotes" scheme="css" scope="q">quotes: "«" "»";</rendition>
|
||
</tagsDecl>
|
||
</encodingDesc>
|
||
</teiHeader>
|
||
<text>
|
||
<body>
|
||
<entry xml:id="entry_bændæn" xml:lang="os">
|
||
<form xml:id="form_d230e66" type="lemma"><orth>bændæn</orth></form>
|
||
<sense xml:id="sense_d230e69"><abv:tr xml:lang="ru">
|
||
<q>веревка</q>
|
||
</abv:tr><abv:tr xml:lang="en">
|
||
<q>rope</q>
|
||
</abv:tr></sense>
|
||
<abv:exampleGrp xml:id="exampleGrp_d230e79">
|
||
<abv:example xml:id="example_d230e81">
|
||
<quote>zældag bændæn dæm awaʒon ævi qīs bændæn?</quote>
|
||
<abv:tr xml:lang="ru">
|
||
<q>шелковую веревку к тебе спустить или веревку из грубой шерсти?</q>
|
||
</abv:tr>
|
||
<abv:tr xml:lang="en">
|
||
<q>do you need a silk rope to be pulled down or one made of common
|
||
wool?</q>
|
||
</abv:tr>
|
||
<bibl><biblScope xml:lang="ru">из сказки</biblScope><biblScope xml:lang="en">from a fairytale</biblScope></bibl>
|
||
</abv:example>
|
||
<abv:example xml:id="example_d230e102">
|
||
<quote>bændæntæ bijyn bajdydta kærdægæj</quote>
|
||
<abv:tr xml:lang="ru">
|
||
<q>стал вить веревки из травы</q>
|
||
</abv:tr>
|
||
<abv:tr xml:lang="en">
|
||
<q>[he] began to lay grass ropes</q>
|
||
</abv:tr>
|
||
<bibl><ref type="bibl" target="#src_ОЭ"/><biblScope>I 86</biblScope></bibl>
|
||
</abv:example>
|
||
</abv:exampleGrp>
|
||
<etym xml:lang="ru">Восходит к <mentioned corresp="#mentioned_d230e253" xml:id="mentioned_d230e124" xml:lang="ira"><lang/>
|
||
<w>*bandana</w></mentioned>, от основы <hi rendition="#rend_italic">band</hi>- ‘вязать’, ср. <mentioned corresp="#mentioned_d230e258" xml:id="mentioned_d230e129" xml:lang="inc-x-old"><lang/>
|
||
<w>bandhana</w>
|
||
<gloss><q>веревка</q></gloss></mentioned>. Эту основу, с ассимиляцией <hi rendition="#rend_italic">nd</hi>
|
||
→ <hi rendition="#rend_italic">dd</hi>, мы находим в ос. <ref type="xr" target="#entry_bæddyn"/> (из
|
||
*<hi rendition="#rend_italic">bænd</hi>-<hi rendition="#rend_italic">yn</hi>) ‘вязать’, а без ассимиляции, но с переходом <hi rendition="#rend_italic">b</hi> → <hi rendition="#rend_italic">v</hi>, — в
|
||
ny-vænd-yn [см. <ref type="xr" target="#entry_nyvændyn"/>] ‘наматывать основу
|
||
для тканья’. Суффикс -<hi rendition="#rend_italic">æn</hi> (<mentioned corresp="#mentioned_d230e270" xml:id="mentioned_d230e141" xml:lang="x-oldirn"><lang/>
|
||
<w>-ana</w></mentioned>) образует отглагольные имена со значением орудия или
|
||
предмета, которым что-либо делается: <ref type="xr" target="#entry_kʼaxæn"/>
|
||
‘кирка’ (от <ref type="xr" target="#entry_kʼaxyn"/> ‘копать’), <ref type="xr" target="#entry_wasæn"/> ‘свисток’ (от <ref type="xr" target="#entry_wasyn_1"/>
|
||
‘свистеть’) и т. п. (<bibl><ref type="bibl" target="#ref_РОсл."/><biblScope>593</biblScope></bibl>). <hi rendition="#rend_italic">Bændæn</hi>, стало быть, — „то, чем
|
||
вяжут“. Живое аналогичное образование от <ref type="xr" target="#entry_bæddyn"/>
|
||
звучит <ref type="xr" target="#entry_bæddæn"/> ‘повязка’ и воспринимается как
|
||
совершенно отличное от <hi rendition="#rend_italic">bændæn</hi> слово, хотя они образованы от одного и того же
|
||
глагола, но на разных ступенях его развития. См. <ref type="xr" target="#entry_bæddyn"/>. Ср. <ref type="xr" target="#entry_nyvændyn"/>, а
|
||
также <ref type="xr" target="#entry_æmbond"/> ‘ограда' и <ref type="xr" target="#entry_nyvond"/> ‘жертва’. В значении ‘веревка’ и т. п., помимо
|
||
<mentioned corresp="#mentioned_d230e301" xml:id="mentioned_d230e172" xml:lang="inc-x-old"><lang/>
|
||
<w>bandhana-</w></mentioned>, можно указать <mentioned corresp="#mentioned_d230e307" xml:id="mentioned_d230e178" xml:lang="sgy"><lang/>
|
||
<w>vōnd</w></mentioned>, <mentioned corresp="#mentioned_d230e312" xml:id="mentioned_d230e183" xml:lang="yai"><lang/>
|
||
<w>vantak</w>
|
||
<gloss><q>веревочка для завязывания крышки сосуда</q></gloss></mentioned>
|
||
(<bibl><ref type="bibl" target="#ref_Андреев._Ягн."/></bibl> ),
|
||
<mentioned corresp="#mentioned_d230e323" xml:id="mentioned_d230e194" xml:lang="ps"><lang/>
|
||
<w>wandanai</w>
|
||
<gloss><q>веревка из травы</q></gloss></mentioned>, <mentioned corresp="#mentioned_d230e331" xml:id="mentioned_d230e202" xml:lang="fa"><lang/>
|
||
<w>band</w>
|
||
<gloss><q>повязка</q></gloss></mentioned>, <mentioned corresp="#mentioned_d230e339" xml:id="mentioned_d230e210" xml:lang="fa"><w>gard-bandan</w>
|
||
<gloss><q>ожерелье</q></gloss></mentioned>, <mentioned corresp="#mentioned_d230e346" xml:id="mentioned_d230e217" xml:lang="x-balochi"><lang/>
|
||
<w>gvarband</w>
|
||
<gloss><q>нагрудный ремень у лошади</q></gloss></mentioned>, <mentioned corresp="#mentioned_d230e354" xml:id="mentioned_d230e225" xml:lang="sog"><lang/>
|
||
<w>βand-(βnt-)</w></mentioned>, <mentioned corresp="#mentioned_d230e359" xml:id="mentioned_d230e230" xml:lang="ae"><lang/>
|
||
<w>banda-</w>
|
||
<gloss><q>связка</q></gloss></mentioned>.%n<bibl><ref type="bibl" target="#ref_Миллер_Вс._ОЭ"/><biblScope>II 108</biblScope></bibl>;
|
||
<bibl><ref type="bibl" target="#ref_Miller._Gr."/><biblScope>30</biblScope></bibl>. — <bibl><ref type="bibl" target="#ref_ОЯФ_I"/><biblScope>23, 28</biblScope></bibl>.</etym>
|
||
<etym xml:lang="en">It traces back to <mentioned corresp="#mentioned_d230e124" xml:id="mentioned_d230e253" xml:lang="ira"><lang/>
|
||
<w>*bandana</w></mentioned>, from the stem <hi rendition="#rend_italic">band</hi>- ‘bind’, cf. <mentioned corresp="#mentioned_d230e129" xml:id="mentioned_d230e258" xml:lang="inc-x-old"><lang/>
|
||
<w>bandhana</w>
|
||
<gloss><q>rope</q></gloss></mentioned>. This stem with the assimilation
|
||
<hi rendition="#rend_italic">nd</hi> → <hi rendition="#rend_italic">dd</hi> is found in the Ossetic word <ref type="xr" target="#entry_bæddyn"/> (from *<hi rendition="#rend_italic">bænd</hi>-<hi rendition="#rend_italic">yn</hi>) ‘bind’, and the stem
|
||
without assimilation but with the transition <hi rendition="#rend_italic">b</hi> → <hi rendition="#rend_italic">v</hi>, — is found in the
|
||
word <hi rendition="#rend_italic">ny</hi>-<hi rendition="#rend_italic">vænd</hi>-<hi rendition="#rend_italic">yn</hi> [see <ref type="xr" target="#entry_nyvændyn"/>]
|
||
‘wind fabric for weaving’. The suffix -<hi rendition="#rend_italic">æn</hi> (<mentioned corresp="#mentioned_d230e141" xml:id="mentioned_d230e270" xml:lang="x-oldirn"><lang/>
|
||
<w>-ana</w></mentioned>) derives deverbal nouns meaning an instrument or an
|
||
object which makes something: <ref type="xr" target="#entry_kʼaxæn"/> ‘pick’
|
||
(from <ref type="xr" target="#entry_kʼaxyn"/> ‘dig’), <ref type="xr" target="#entry_wasæn"/> ‘whistle’ (from <ref type="xr" target="#entry_wasyn_1"/> ‘whistle’) etc. (<bibl><ref type="bibl" target="#ref_РОсл."/><biblScope>593</biblScope></bibl>). Thus, <hi rendition="#rend_italic">bændæn</hi> is “something
|
||
with which one binds”. An analogous common derivate from <ref type="xr" target="#entry_bæddyn"/> sounds like <ref type="xr" target="#entry_bæddæn"/>
|
||
‘bandage’ and is perceived as completely different from <hi rendition="#rend_italic">bændæn</hi>, however
|
||
these two words were derived from the same verb but during different time of its
|
||
development. See <ref type="xr" target="#entry_bæddyn"/>. Cf. <ref type="xr" target="#entry_nyvændyn"/>, and also <ref type="xr" target="#entry_æmbond"/>
|
||
‘fence' and <ref type="xr" target="#entry_nyvond"/> ‘sacrifice’. Apart from
|
||
<mentioned corresp="#mentioned_d230e172" xml:id="mentioned_d230e301" xml:lang="inc-x-old"><lang/>
|
||
<w>bandhana-</w></mentioned> the following words could be indicated in the
|
||
meaning ‘rope’: <mentioned corresp="#mentioned_d230e178" xml:id="mentioned_d230e307" xml:lang="sgy"><lang/>
|
||
<w>vōnd</w></mentioned>, <mentioned corresp="#mentioned_d230e183" xml:id="mentioned_d230e312" xml:lang="yai"><lang/>
|
||
<w>vantak</w>
|
||
<gloss><q>little rope for tying up the vessel's
|
||
cover</q></gloss></mentioned> (<bibl><ref type="bibl" target="#ref_Андреев._Ягн."/></bibl>), <mentioned corresp="#mentioned_d230e194" xml:id="mentioned_d230e323" xml:lang="ps"><lang/>
|
||
<w>wandanai</w>
|
||
<gloss><q>rope made of grass</q></gloss></mentioned>, <mentioned corresp="#mentioned_d230e202" xml:id="mentioned_d230e331" xml:lang="fa"><lang/>
|
||
<w>band</w>
|
||
<gloss><q>bandage</q></gloss></mentioned>, <mentioned corresp="#mentioned_d230e210" xml:id="mentioned_d230e339" xml:lang="fa"><w>gard-bandan</w>
|
||
<gloss><q>necklace</q></gloss></mentioned>, <mentioned corresp="#mentioned_d230e217" xml:id="mentioned_d230e346" xml:lang="x-balochi"><lang/>
|
||
<w>gvarband</w>
|
||
<gloss><q>horse chest strap</q></gloss></mentioned>, <mentioned corresp="#mentioned_d230e225" xml:id="mentioned_d230e354" xml:lang="sog"><lang/>
|
||
<w>βand-(βnt-)</w></mentioned>, <mentioned corresp="#mentioned_d230e230" xml:id="mentioned_d230e359" xml:lang="ae"><lang/>
|
||
<w>banda-</w>
|
||
<gloss><q>bunch</q></gloss></mentioned>.%n<bibl><ref type="bibl" target="#ref_Миллер_Вс._ОЭ"/><biblScope>II 108</biblScope></bibl>;
|
||
<bibl><ref type="bibl" target="#ref_Miller._Gr."/><biblScope>30</biblScope></bibl>. — <bibl><ref type="bibl" target="#ref_ОЯФ_I"/><biblScope>23, 28</biblScope></bibl>.</etym>
|
||
</entry>
|
||
</body>
|
||
</text>
|
||
</TEI> |