abaev-xml/entries/abaev_zonyg.xml
2025-03-21 13:42:40 +03:00

302 lines
No EOL
21 KiB
XML
Raw Blame History

This file contains invisible Unicode characters

This file contains invisible Unicode characters that are indistinguishable to humans but may be processed differently by a computer. If you think that this is intentional, you can safely ignore this warning. Use the Escape button to reveal them.

This file contains Unicode characters that might be confused with other characters. If you think that this is intentional, you can safely ignore this warning. Use the Escape button to reveal them.

<TEI xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" xmlns:abv="http://ossetic-studies.org/ns/abaevdict" xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude">
<teiHeader>
<fileDesc>
<titleStmt>
<title>Abaev Dictionary: entry <hi rendition="#rend_italic">zonyg</hi></title>
</titleStmt>
<publicationStmt xml:base="../pubstmt.xml"><p>Translated from Russian in 2020 by Oleg Belyaev (ed.), Irina Khomchenkova, Julia
Sinitsyna and Vadim Dyachkov.</p></publicationStmt>
<sourceDesc>
<bibl xml:lang="ru"><author>Абаев, Василий Иванович</author>.
<title>Историко-этимологический словарь осетинского языка</title>. Т. <biblScope unit="volume">I</biblScope>. AKʼ. <pubPlace>М.–Л.</pubPlace>:
<publisher>Наука</publisher>, <date>1958</date>. С. <biblScope unit="page">????</biblScope>.</bibl>
</sourceDesc>
</fileDesc>
<encodingDesc xml:base="../encodingdesc.xml">
<tagsDecl>
<rendition xml:id="rend_italic" scheme="css">font-variant: italic;</rendition>
<rendition xml:id="rend_smallcaps" scheme="css">font-variant: small-caps;</rendition>
<rendition xml:id="rend_singlequotes" scheme="css" scope="q">quotes: "" "";</rendition>
<rendition xml:id="rend_doublequotes" scheme="css" scope="q">quotes: "«" "»";</rendition>
</tagsDecl>
</encodingDesc>
</teiHeader>
<text>
<body>
<entry xml:id="entry_zonyg" xml:lang="os" abv:completeness="complete">
<form xml:id="form_d2297e66" type="lemma" xml:lang="os-x-iron"><orth>zonyg</orth></form>
<form xml:lang="os-x-digor" type="dialectal"><orth>zonug</orth></form>
<sense xml:id="sense_d2297e69">
<abv:tr xml:lang="ru">
<q>колено</q>
</abv:tr>
<abv:tr xml:lang="en">
<q>knee</q>
</abv:tr>
</sense>
<re>
<note xml:lang="ru" type="comment">употребляется преимущественно в местном внешнем падеже
в нескольких сочетаниях: </note>
<note xml:lang="en" type="comment">used mainly in the superessive case in several
collocations: </note>
<form type="lemma"><orth>zong˳ytyl læwwyn</orth></form>
<sense>
<tr xmlns="http://ossetic-studies.org/ns/abaevdict" xml:lang="ru">
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">стоять на коленях</q>
</tr>
<tr xmlns="http://ossetic-studies.org/ns/abaevdict" xml:lang="en">
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0"> be kneeling</q>
</tr>
</sense>
</re>
<re>
<form type="lemma"><orth>ærzonyg˳yl kænyn</orth></form>
<sense>
<tr xmlns="http://ossetic-studies.org/ns/abaevdict" xml:lang="ru">
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">опуститься на колени</q>
</tr>
<tr xmlns="http://ossetic-studies.org/ns/abaevdict" xml:lang="en">
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">go down on knees</q>
</tr>
</sense>
</re>
<re>
<form type="lemma"><orth>zong˳ytyl byryn</orth></form>
<sense>
<tr xmlns="http://ossetic-studies.org/ns/abaevdict" xml:lang="ru">
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">ползти на коленях</q>
</tr>
<tr xmlns="http://ossetic-studies.org/ns/abaevdict" xml:lang="en">
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">crawl on ones knees</q>
</tr>
</sense>
</re>
<note xml:lang="ru" type="comment">; более обычное слово для <q>колена</q><ref type="xr" target="#entry_wærag"/>, q. v</note>
<note xml:lang="en" type="comment">; a more common word for a <q>knee</q> is <ref type="xr" target="#entry_wærag"/>, q. v</note>
<exampleGrp xmlns="http://ossetic-studies.org/ns/abaevdict">
<example>
<quote xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">Glaxa æmæ jæ ūs (ældary raz) sæ
<oRef>zong˳ytyl</oRef> ærxawdtoj</quote>
<tr xml:lang="ru">
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">Глаха и его жена упали (перед князем) на
колени</q>
</tr>
<tr xml:lang="en">
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">Glakha and his wife fell on their knees (in
front of the prince)</q>
</tr>
<bibl xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0"><ref type="bibl" target="#src_Сека"/>
<biblScope>23</biblScope></bibl>
</example>
<example>
<quote xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">Tamar æmæ Qazara naiby raz
<oRef>ærzonyg˳yl</oRef> kodtoj, zæxxy ong yn bak˳yvtoj</quote>
<tr xml:lang="ru">
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">Тамара и Казара опустились перед наибом на
колени, поклонились ему до земли</q>
</tr>
<tr xml:lang="en">
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">Tamara and Kazara knelt down before the naib,
bowed to the ground</q>
</tr>
<bibl xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0"><ref type="bibl" target="#src_Сека"/>
<biblScope>38</biblScope></bibl>
</example>
<example>
<quote xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">nīkæd <oRef>ærzonyg˳yl</oRef> kæny je ʽznaǵy
raz</quote>
<tr xml:lang="ru">
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">он никогда не опускается на колени перед своим
врагом</q>
</tr>
<tr xml:lang="en">
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">he never kneels before his enemy</q>
</tr>
<bibl xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0"><ref type="bibl" target="#src_F."/>
<biblScope>1961 I 50</biblScope></bibl>
</example>
<example>
<quote xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">bacydīs æm īw læg æmæ jæ razy
<oRef>ærzonyg˳yl</oRef> kodta</quote>
<tr xml:lang="ru">
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">подошел к нему человек и преклонил пред ним
колена</q>
</tr>
<tr xml:lang="en">
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">there came to him a certain man, kneeling down
to him</q>
</tr>
<bibl xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0"><ref type="bibl" target="#src_Матфей"/>
<biblScope><hi rendition="#rend_italic">17</hi> 14</biblScope></bibl>
</example>
<example>
<quote xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">...jæ razy <oRef>ærzonyg˳yl</oRef>
gængæjæ...</quote>
<tr xml:lang="ru">
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">...становясь пред ним на колени...</q>
</tr>
<tr xml:lang="en">
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">...and they bowed the knee before him</q>
</tr>
<bibl xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0"><ref type="bibl" target="#src_Матфей"/>
<biblScope><hi rendition="#rend_italic">27</hi> 29</biblScope></bibl>
</example>
<example>
<quote xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">...jæ razy jæ <oRef>zong˳ytyl</oRef>
ærxawgæjæ...</quote>
<tr xml:lang="ru">
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">...падая пред ним на колени...</q>
</tr>
<tr xml:lang="en">
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">...and kneeling down to him</q>
</tr>
<bibl xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0"><ref type="bibl" target="#src_Марк"/>
<biblScope><hi rendition="#rend_italic">1</hi> 40</biblScope></bibl>
</example>
</exampleGrp>
<etym xml:lang="ru">Как большинство анатомических терминов, индоевропейское наследие, см.
<ref type="xr" target="#entry_arm"><w>arm</w>
<gloss><q>рука</q></gloss></ref>, <ref type="xr" target="#entry_fad"><w>fad</w>
<gloss><q>нога</q></gloss></ref>, <ref type="xr" target="#entry_æng0ylʒ"><w>æng˳ylʒ</w>
<gloss><q>палец</q></gloss></ref> и др. Восходит к <mentioned xml:lang="ira"><w type="rec">zānuka-</w></mentioned> от индоевропейской базы <mentioned xml:lang="ine"><w type="rec">ǵenu-</w>, <w type="rec">ǵonu-</w></mentioned>. Ср.
<mentioned><mentioned xml:lang="fa"><lang/>
<w>zānū</w></mentioned>, <mentioned xml:lang="pal"><lang/>
<w>zānuk</w></mentioned>, <mentioned xml:lang="ku"><lang/>
<w>zāna</w></mentioned>, <mentioned xml:lang="x-balochi"><lang/>
<w>zan</w></mentioned>
<gloss><q>колено</q></gloss></mentioned>, <mentioned xml:lang="x-balochi"><lang/>
<w>am-zān</w>
<gloss><q>колено к колену</q></gloss>
<note type="bibl">(<bibl><ref type="bibl" target="#ref_ЗКВ"/>
<biblScope>V 672</biblScope></bibl>)</note></mentioned>, <mentioned xml:lang="ps"><lang/>
<w>zan-gūn</w></mentioned>, <mentioned xml:lang="sgh"><lang/>
<w>zōn</w>, <w>zůn</w></mentioned>, <mentioned xml:lang="x-rushani" extralang="sgh-x-bartang sgh-x-oroshori"><lang/>
<w>zōn</w></mentioned>, <mentioned xml:lang="srh"><lang/>
<w>zūn</w></mentioned>, <mentioned xml:lang="yah"><lang/>
<w>zən</w></mentioned>, <mentioned xml:lang="sgy"><lang/>
<w>zung</w>
<note type="bibl">(<bibl><ref type="bibl" target="#ref_Morgenstierne._IIFL"/>
<biblScope>II 425</biblScope></bibl>)</note></mentioned>, <mentioned xml:lang="isk"><lang/>
<w>zöng</w></mentioned>, <mentioned xml:lang="mnj"><lang/>
<w>zūg</w>, <w>zūk</w>
<note type="bibl">(<bibl><ref type="bibl" target="#ref_Зарубин._Мундж."/>
<biblScope>184</biblScope></bibl>)</note></mentioned>, <mentioned xml:lang="ydg"><lang/>
<w>zīk</w></mentioned>, <mentioned xml:lang="wbl"><lang/>
<w>zun</w></mentioned>, <mentioned xml:lang="yai"><lang/>
<w>zānk</w></mentioned>, <mentioned xml:lang="sog"><lang/>
<w type="rec">zānūk</w>
<note type="comment">(<w>zʼnwk</w>)</note>
<gloss><q>колено</q></gloss></mentioned>, <mentioned xml:lang="sog"><w type="rec">anzānūk</w>
<note type="comment">(<w>ʼnzʼnwk</w>)</note>
<gloss><q>на коленях</q></gloss></mentioned>, <mentioned xml:lang="xpr"><lang/>
<w>zānūg</w>
<note type="bibl">(<bibl><ref type="bibl" target="#ref_AI"/>
<biblScope>IXa 103</biblScope></bibl>)</note></mentioned>, <mentioned xml:lang="xco"><lang/>
<w>zānūk</w>
<note type="bibl">(<bibl><author>Henning</author>, <ref type="bibl" target="#ref_AI"/>
<biblScope>XV 494</biblScope></bibl>)</note></mentioned>, <mentioned xml:lang="kho"><lang/>
<w>ysānua-</w>
<note type="comment">(←<mentioned xml:lang="ira"><w type="rec">zānuka-</w></mentioned>)</note></mentioned>,
<?oxy_comment_start author="irina" timestamp="20230424T140355+0300" comment="ну вот снова не знаю надо ли это отдельными или какой-то вкладыать в другой" id="ozd_wdq_byb" flag="done"?><?oxy_comment_start author="oleg" timestamp="20230710T130126+0300" parentID="ozd_wdq_byb" comment="сделал пока так, не уверен, что именно означает &quot;колено&quot; -- весь композит или только zanu (по идее, второе)" flag="done" mid="1"?><mentioned xml:lang="ae"><lang/>
<w type="rec">zānu-</w>
<note type="comment">в <mentioned xml:lang="ae"><w>zānu-drāǰah-</w></mentioned></note>
<gloss><q>колено</q></gloss>
<note type="comment">(<bibl>Johanna <author>Narten</author>. <title>Idg. <q>Kinn</q> und
<q>Knie</q> im Avestischen</title>. <ref type="bibl" target="#ref_IF"/>
<biblScope>74, стр. 4452</biblScope></bibl>) (а не <q>подбородок</q>, вопреки
<bibl><ref type="bibl" target="#ref_AiW"/>
<biblScope>1689</biblScope></bibl>)</note></mentioned><?oxy_comment_end ?><?oxy_comment_end mid="1"?>,
<mentioned><mentioned xml:lang="inc-x-old"><lang/>
<w>ǰānu-</w></mentioned>, <mentioned xml:lang="xcl"><lang/>
<note type="comment">(мн. ч.)</note>
<w>cunk-k</w></mentioned>, <mentioned xml:lang="got"><lang/>
<w>kniu</w></mentioned>, <mentioned xml:lang="la"><lang/>
<w>genu</w></mentioned>, <mentioned xml:lang="grc"><lang/>
<w>γόνυ</w></mentioned>
<gloss><q>колено</q></gloss></mentioned>, <mentioned xml:lang="hit"><lang/>
<w>genu-</w>, <w>genussariya-</w>
<gloss><q>преклонять колено</q></gloss></mentioned>, <mentioned><mentioned xml:lang="xto"><lang/>
<note type="comment">(дуалис)</note>
<w>kanwem</w></mentioned>, <mentioned xml:lang="txb"><lang/>
<w>kenīne</w>
<?oxy_comment_start author="irina" timestamp="20230424T141029+0300" comment="сюда библ или ко всему?" id="bn3_ydq_byb" flag="done"?><?oxy_comment_start author="oleg" timestamp="20230710T130205+0300" parentID="bn3_ydq_byb" comment="по идее ко всему, но странный порядок" flag="done" mid="3"?><note type="bibl">(<bibl><ref type="bibl" target="#ref_Pokorny"/>
<biblScope>380
сл.</biblScope></bibl>)</note><?oxy_comment_end ?><?oxy_comment_end mid="3"?></mentioned>
<gloss><q>колено</q></gloss></mentioned>.<lb/><bibl><ref type="bibl" target="#ref_Hübschmann._Oss."/>
<biblScope>39</biblScope></bibl>. — <bibl><ref type="bibl" target="#ref_ОЯФ_I"/>
<biblScope>18</biblScope></bibl>. — <bibl><ref type="bibl" target="#ref_Bielmeier"/>
<biblScope>159</biblScope></bibl>.</etym>
<etym xml:lang="en">Like most anatomical terms, it is the Indo-European heritage, see <ref type="xr" target="#entry_arm"><w>arm</w>
<gloss><q>hand</q></gloss></ref>, <ref type="xr" target="#entry_fad"><w>fad</w>
<gloss><q>foot</q></gloss></ref>, <ref type="xr" target="#entry_æng0ylʒ"><w>æng˳ylʒ</w>
<gloss><q>finger</q></gloss></ref> etc. It goes back to <mentioned xml:lang="ira"><w type="rec">zānuka-</w></mentioned> from the Indo-European base <mentioned xml:lang="ine"><w type="rec">ǵenu-</w>, <w type="rec">ǵonu-</w></mentioned>. Cf.
<mentioned><mentioned xml:lang="fa"><lang/>
<w>zānū</w></mentioned>, <mentioned xml:lang="pal"><lang/>
<w>zānuk</w></mentioned>, <mentioned xml:lang="ku"><lang/>
<w>zāna</w></mentioned>, <mentioned xml:lang="x-balochi"><lang/>
<w>zan</w></mentioned>
<gloss><q>knee</q></gloss></mentioned>, <mentioned xml:lang="x-balochi"><lang/>
<w>am-zān</w>
<gloss><q>knee to knee</q></gloss>
<note type="bibl">(<bibl><ref type="bibl" target="#ref_ЗКВ"/>
<biblScope>V 672</biblScope></bibl>)</note></mentioned>, <mentioned xml:lang="ps"><lang/>
<w>zan-gūn</w></mentioned>, <mentioned xml:lang="sgh"><lang/>
<w>zōn</w>, <w>zůn</w></mentioned>, <mentioned xml:lang="x-rushani" extralang="sgh-x-bartang sgh-x-oroshori"><lang/>
<w>zōn</w></mentioned>, <mentioned xml:lang="srh"><lang/>
<w>zūn</w></mentioned>, <mentioned xml:lang="yah"><lang/>
<w>zən</w></mentioned>, <mentioned xml:lang="sgy"><lang/>
<w>zung</w>
<note type="bibl">(<bibl><ref type="bibl" target="#ref_Morgenstierne._IIFL"/>
<biblScope>II 425</biblScope></bibl>)</note></mentioned>, <mentioned xml:lang="isk"><lang/>
<w>zöng</w></mentioned>, <mentioned xml:lang="mnj"><lang/>
<w>zūg</w>, <w>zūk</w>
<note type="bibl">(<bibl><ref type="bibl" target="#ref_Зарубин._Мундж."/>
<biblScope>184</biblScope></bibl>)</note></mentioned>, <mentioned xml:lang="ydg"><lang/>
<w>zīk</w></mentioned>, <mentioned xml:lang="wbl"><lang/>
<w>zun</w></mentioned>, <mentioned xml:lang="yai"><lang/>
<w>zānk</w></mentioned>, <mentioned xml:lang="sog"><lang/>
<w type="rec">zānūk</w>
<note type="comment">(<w>zʼnwk</w>)</note>
<gloss><q>knee</q></gloss></mentioned>, <mentioned xml:lang="sog"><w type="rec">anzānūk</w>
<note type="comment">(<w>ʼnzʼnwk</w>)</note>
<gloss><q>on the knees</q></gloss></mentioned>, <mentioned xml:lang="xpr"><lang/>
<w>zānūg</w>
<note type="bibl">(<bibl><ref type="bibl" target="#ref_AI"/>
<biblScope>IXa 103</biblScope></bibl>)</note></mentioned>, <mentioned xml:lang="xco"><lang/>
<w>zānūk</w>
<note type="bibl">(<bibl><author>Henning</author>, <ref type="bibl" target="#ref_AI"/>
<biblScope>XV 494</biblScope></bibl>)</note></mentioned>, <mentioned xml:lang="kho"><lang/>
<w>ysānua-</w>
<note type="comment">(←<mentioned xml:lang="ira"><w type="rec">zānuka-</w></mentioned>)</note></mentioned>,
<?oxy_comment_start author="irina" timestamp="20230424T140355+0300" comment="ну вот снова не знаю надо ли это отдельными или какой-то вкладыать в другой" id="ozd_wdq_byb" flag="done"?><?oxy_comment_start author="oleg" timestamp="20230710T130126+0300" parentID="ozd_wdq_byb" comment="сделал пока так, не уверен, что именно означает &quot;колено&quot; -- весь композит или только zanu (по идее, второе)" flag="done" mid="5"?><mentioned xml:lang="ae"><lang/>
<w type="rec">zānu-</w>
<note type="comment">in <mentioned xml:lang="ae"><w>zānu-drāǰah-</w></mentioned></note>
<gloss><q>knee</q></gloss>
<note type="comment">(<bibl>Johanna <author>Narten</author>. <title>Idg. <q>Kinn</q> und
<q>Knie</q> im Avestischen</title>. <ref type="bibl" target="#ref_IF"/>
<biblScope>74, p. 4452</biblScope></bibl>) (not <q>chin</q>, contrary to <bibl><ref type="bibl" target="#ref_AiW"/>
<biblScope>1689</biblScope></bibl>)</note></mentioned><?oxy_comment_end ?><?oxy_comment_end mid="5"?>,
<mentioned><mentioned xml:lang="inc-x-old"><lang/>
<w>ǰānu-</w></mentioned>, <mentioned xml:lang="xcl"><lang/>
<note type="comment">(plural)</note>
<w>cunk-k</w></mentioned>, <mentioned xml:lang="got"><lang/>
<w>kniu</w></mentioned>, <mentioned xml:lang="la"><lang/>
<w>genu</w></mentioned>, <mentioned xml:lang="grc"><lang/>
<w>γόνυ</w></mentioned>
<gloss><q>knee</q></gloss></mentioned>, <mentioned xml:lang="hit"><lang/>
<w>genu-</w>, <w>genussariya-</w>
<gloss><q>kneel</q></gloss></mentioned>, <mentioned><mentioned xml:lang="xto"><lang/>
<note type="comment">(dual)</note>
<w>kanwem</w></mentioned>, <mentioned xml:lang="txb"><lang/>
<w>kenīne</w>
<?oxy_comment_start author="irina" timestamp="20230424T141029+0300" comment="сюда библ или ко всему?" id="bn3_ydq_byb" flag="done"?><?oxy_comment_start author="oleg" timestamp="20230710T130205+0300" parentID="bn3_ydq_byb" comment="по идее ко всему, но странный порядок" flag="done" mid="7"?><note type="bibl">(<bibl><ref type="bibl" target="#ref_Pokorny"/>
<biblScope>380
сл.</biblScope></bibl>)</note><?oxy_comment_end ?><?oxy_comment_end mid="7"?></mentioned>
<gloss><q>knee</q></gloss></mentioned>.<lb/><bibl><ref type="bibl" target="#ref_Hübschmann._Oss."/>
<biblScope>39</biblScope></bibl>. — <bibl><ref type="bibl" target="#ref_ОЯФ_I"/>
<biblScope>18</biblScope></bibl>. — <bibl><ref type="bibl" target="#ref_Bielmeier"/>
<biblScope>159</biblScope></bibl>.</etym>
</entry>
</body>
</text>
</TEI>