80 lines
7.9 KiB
XML
80 lines
7.9 KiB
XML
|
<TEI xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" xmlns:abv="http://ossetic-studies.org/ns/abaevdict" xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude">
|
|||
|
<teiHeader>
|
|||
|
<fileDesc>
|
|||
|
<titleStmt>
|
|||
|
<title>Abaev Dictionary: entry <hi rendition="#rend_italic">ixsyjyn</hi></title>
|
|||
|
</titleStmt>
|
|||
|
<publicationStmt xml:base="../pubstmt.xml"><p>Translated from Russian in 2020 by Oleg Belyaev (ed.), Irina Khomchenkova, Julia
|
|||
|
Sinitsyna and Vadim Dyachkov.</p></publicationStmt>
|
|||
|
<sourceDesc>
|
|||
|
<bibl xml:lang="ru"><author>Абаев, Василий Иванович</author>.
|
|||
|
<title>Историко-этимологический словарь осетинского языка</title>. Т.
|
|||
|
<biblScope unit="volume">I</biblScope>. A–Kʼ. <pubPlace>М.–Л.</pubPlace>:
|
|||
|
<publisher>Наука</publisher>, <date>1958</date>. С. <biblScope unit="page">??–??</biblScope>.</bibl>
|
|||
|
</sourceDesc>
|
|||
|
</fileDesc>
|
|||
|
<encodingDesc xml:base="../encodingdesc.xml">
|
|||
|
<tagsDecl>
|
|||
|
<rendition xml:id="rend_italic" scheme="css">font-variant: italic;</rendition>
|
|||
|
<rendition xml:id="rend_smallcaps" scheme="css">font-variant: small-caps;</rendition>
|
|||
|
<rendition xml:id="rend_singlequotes" scheme="css" scope="q">quotes: "‘" "’";</rendition>
|
|||
|
<rendition xml:id="rend_doublequotes" scheme="css" scope="q">quotes: "«" "»";</rendition>
|
|||
|
</tagsDecl>
|
|||
|
</encodingDesc>
|
|||
|
</teiHeader>
|
|||
|
<text>
|
|||
|
<body>
|
|||
|
<entry xml:id="entry_ixsyjyn" xml:lang="os-x-iron">
|
|||
|
<form xml:id="form_d2156e66" type="lemma"><orth>ixsyjyn</orth><form xml:id="form_d2156e68" type="participle"><orth>ixsyd</orth></form></form>
|
|||
|
<usg><lang/></usg>
|
|||
|
<sense xml:id="sense_d2156e74"><sense xml:id="sense_d2156e75"><abv:tr xml:lang="ru">
|
|||
|
<q>изнашиваться</q>
|
|||
|
</abv:tr><abv:tr xml:lang="en">
|
|||
|
<q>to wear out</q>
|
|||
|
</abv:tr></sense><sense xml:id="sense_d2156e84"><abv:tr xml:lang="ru">
|
|||
|
<q>истощаться</q>
|
|||
|
</abv:tr><abv:tr xml:lang="en">
|
|||
|
<q>to exhaust</q>
|
|||
|
</abv:tr></sense><sense xml:id="sense_d2156e93"><abv:tr xml:lang="ru">
|
|||
|
<q>иссякать</q>
|
|||
|
</abv:tr><abv:tr xml:lang="en">
|
|||
|
<q>to run low</q>
|
|||
|
</abv:tr></sense></sense>
|
|||
|
<etym xml:lang="ru">Вс. <hi rendition="#rend_smallcaps">Миллер</hi> возводит к иран.
|
|||
|
<hi rendition="#rend_italic">*vi-xši-</hi>, имея в виду <mentioned corresp="#mentioned_d2156e162" xml:id="mentioned_d2156e105" xml:lang="inc-x-old"><lang/>
|
|||
|
<w>ksi-</w>
|
|||
|
<gloss><q>гибнуть</q></gloss></mentioned>, <mentioned corresp="#mentioned_d2156e170" xml:id="mentioned_d2156e113" xml:lang="inc-x-old"><w/>
|
|||
|
<gloss><q>иссякать</q></gloss></mentioned>, <mentioned corresp="#mentioned_d2156e176" xml:id="mentioned_d2156e119" xml:lang="ae"><lang/>
|
|||
|
<w>xši-</w>
|
|||
|
<gloss><q>гибнуть</q></gloss></mentioned> и пр. Хотя огласовка <hi rendition="#rend_italic">u</hi> в д. <ref type="xr" target="#entry_fexsujun"/> препятствует такой этимологии, все же придется остановиться на ней, считая
|
|||
|
<hi rendition="#rend_italic">u</hi> в дигорском вторичным; ср. колебание
|
|||
|
между <hi rendition="#rend_italic">i</hi> и <hi rendition="#rend_italic">u</hi>
|
|||
|
в д. <ref type="xr" target="#entry_fidbiliz"/> | <hi rendition="#rend_italic">fudbuluz</hi> и др. От <hi rendition="#rend_italic">ixsyjyn</hi> неотделимо
|
|||
|
<ref type="xr" target="#entry_7xsynyn"><w>xsynyn</w></ref> | <hi rendition="#rend_italic">æxsinun</hi> ‘грызть’. Они соотносятся как
|
|||
|
медиальная форма к каузативной (<hi rendition="#rend_italic">ixsyjyn</hi>
|
|||
|
‘истощаться’ — <hi rendition="#rend_italic">xsynyn</hi> ‘заставлять истощаться’
|
|||
|
→ ‘грызть’); ср. <mentioned corresp="#mentioned_d2156e191" xml:id="mentioned_d2156e134" xml:lang="inc-x-old"><lang/>
|
|||
|
<w>ksīyate</w>
|
|||
|
<gloss><q>гибнет</q></gloss></mentioned> — <hi rendition="#rend_italic">ksinati</hi> ‘губит’. Такое же соотношение в ос. <ref type="xr" target="#entry_sk’0yjyn"/> ‘рваться’ — <ref type="xr" target="#entry_sk’0ynyn"/> ‘рвать’. См. <ref type="xr" target="#entry_7xsynyn"><w>xsynyn</w></ref>. Ср. <ref type="xr" target="#entry_fexsujun"/> (← <hi rendition="#rend_italic">*pati-xši-</hi>).%n<bibl><ref type="bibl" target="#ref_Miller_IF_21"/><biblScope>стр. 328</biblScope></bibl>. — <bibl><ref type="bibl" target="#ref_Morgenstierne._IIFL"/><biblScope>II
|
|||
|
209</biblScope></bibl>.</etym>
|
|||
|
<etym xml:lang="en">Ws. <hi rendition="#rend_smallcaps">Miller</hi> traces it back
|
|||
|
to Iranian <hi rendition="#rend_italic">*vi-xši-</hi>, bearing in mind
|
|||
|
<mentioned corresp="#mentioned_d2156e105" xml:id="mentioned_d2156e162" xml:lang="inc-x-old"><lang/>
|
|||
|
<w>ksi-</w>
|
|||
|
<gloss><q>to die</q></gloss></mentioned>, <mentioned corresp="#mentioned_d2156e113" xml:id="mentioned_d2156e170" xml:lang="inc-x-old"><w/>
|
|||
|
<gloss><q>to run low</q></gloss></mentioned>, <mentioned corresp="#mentioned_d2156e119" xml:id="mentioned_d2156e176" xml:lang="ae"><lang/>
|
|||
|
<w>xši-</w>
|
|||
|
<gloss><q>to die</q></gloss></mentioned> etc. Even though the vowel <hi rendition="#rend_italic">u</hi> in Digor <ref type="xr" target="#entry_fexsujun"/> prevents from such etymology, it still should be
|
|||
|
decided on, thinking of <hi rendition="#rend_italic">u</hi> in Digor as
|
|||
|
secondary; cf. variation between <hi rendition="#rend_italic">i</hi> and <hi rendition="#rend_italic">u</hi> in Digor <ref type="xr" target="#entry_fidbiliz"/> | <hi rendition="#rend_italic">fudbuluz</hi> etc.
|
|||
|
<ref type="xr" target="#entry_7xsynyn"><w>xsynyn</w></ref> | <hi rendition="#rend_italic">æxsinun</hi> ‘to gnaw’ is not separable from <hi rendition="#rend_italic">ixsyjyn</hi>. They relate to each other as a medial
|
|||
|
form to a causative one (<hi rendition="#rend_italic">ixsyjyn</hi> ‘to exhaust’
|
|||
|
— <hi rendition="#rend_italic">xsynyn</hi> ‘to make exhausted’ → ‘to gnaw’); cf.
|
|||
|
<mentioned corresp="#mentioned_d2156e134" xml:id="mentioned_d2156e191" xml:lang="inc-x-old"><lang/>
|
|||
|
<w>ksīyate</w>
|
|||
|
<gloss><q>(he) dies</q></gloss></mentioned> — <hi rendition="#rend_italic">ksinati</hi> ‘(he) ruins’. The same relation exists in Ossetic <ref type="xr" target="#entry_sk’0yjyn"/> ‘to be torn’ — <ref type="xr" target="#entry_sk’0ynyn"/> ‘to tear’. See <ref type="xr" target="#entry_7xsynyn"><w>xsynyn</w></ref>. Cf. <ref type="xr" target="#entry_fexsujun"/> (← <hi rendition="#rend_italic">*pati-xši-</hi>).%n<bibl><ref type="bibl" target="#ref_Miller_IF_21"/><biblScope>p. 328</biblScope></bibl>. — <bibl><ref type="bibl" target="#ref_Morgenstierne._IIFL"/><biblScope>II
|
|||
|
209</biblScope></bibl>.</etym>
|
|||
|
</entry>
|
|||
|
</body>
|
|||
|
</text>
|
|||
|
</TEI>
|