abaev-xml/entries/abaev_moræ.xml

174 lines
14 KiB
XML
Raw Normal View History

2025-03-21 13:42:40 +03:00
<TEI xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" xmlns:abv="http://ossetic-studies.org/ns/abaevdict" xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude">
<teiHeader>
<fileDesc>
<titleStmt>
<title>Abaev Dictionary: entry <hi rendition="#rend_italic">moræ</hi></title>
</titleStmt>
<publicationStmt xml:base="../pubstmt.xml"><p>Translated from Russian in 2020 by Oleg Belyaev (ed.), Irina Khomchenkova, Julia
Sinitsyna and Vadim Dyachkov.</p></publicationStmt>
<sourceDesc>
<bibl xml:lang="ru"><author>Абаев, Василий Иванович</author>.
<title>Историко-этимологический словарь осетинского языка</title>. Т. <biblScope unit="volume">I</biblScope>. AKʼ. <pubPlace>М.–Л.</pubPlace>:
<publisher>Наука</publisher>, <date>1958</date>. С. <biblScope unit="page">????</biblScope>.</bibl>
</sourceDesc>
</fileDesc>
<encodingDesc xml:base="../encodingdesc.xml">
<tagsDecl>
<rendition xml:id="rend_italic" scheme="css">font-variant: italic;</rendition>
<rendition xml:id="rend_smallcaps" scheme="css">font-variant: small-caps;</rendition>
<rendition xml:id="rend_singlequotes" scheme="css" scope="q">quotes: "" "";</rendition>
<rendition xml:id="rend_doublequotes" scheme="css" scope="q">quotes: "«" "»";</rendition>
</tagsDecl>
</encodingDesc>
</teiHeader>
<text>
<body>
<entry xml:id="entry_moræ" xml:lang="os" abv:completeness="english-questions">
<form xml:id="form_d2783e66" type="lemma" xml:lang="os-x-iron"><orth>moræ</orth></form>
<form xml:id="form_d2783e69" xml:lang="os-x-digor" type="dialectal"><orth>moræ</orth><form xml:id="form_d2783e71" type="variant"><orth>mora</orth></form></form>
<sense xml:id="sense_d2783e74"><abv:tr xml:lang="ru">
<q>(темно-)коричневый</q>
</abv:tr><abv:tr xml:lang="en">
<q>(dark-)brown</q>
</abv:tr></sense>
<exampleGrp xmlns="http://ossetic-studies.org/ns/abaevdict" xml:id="exampleGrp_d2783e84">
<example xml:id="example_d2783e86">
<quote xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0"><oRef>moræ</oRef> fæsmynæj dæ būc qæbūly
zærdæ nal srūxs kænʒynæ, mæ mad!</quote>
<tr xml:lang="ru">
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">коричневым сукном (на черкеску) не обрадуешь
уже сердце своего баловня, о моя мать!"</q>
</tr>
<tr xml:lang="en">
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">by brown fabric (for a Circassian coat) you
will no longer gladden the heart of your darling, o my mother!"</q>
</tr>
<bibl xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0"><ref type="bibl" target="#src_Коста"/>
<biblScope>37</biblScope></bibl>
</example>
<example xml:id="example_d2783e110">
<quote xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">dīssaǵy <oRef>moræ</oRef> tyn næm īs; afæʒy
dærǧy jæ ærtæjæ fæwæftam</quote>
<tr xml:lang="ru">
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">есть у нас чудесное коричневое сукно; в течение
года мы его ткали втроем</q>
</tr>
<tr xml:lang="en">
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">we have a wondrous brown fabric; over the year
we wove it all three of us</q>
</tr>
<bibl xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0"><ref type="bibl" target="#src_Arsen"/>
<biblScope>40</biblScope></bibl>
</example>
<example xml:id="example_d2783e135" xml:lang="os-x-digor">
<usg xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0"><lang/></usg>
<quote xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">æ særbæl… <oRef>mora</oRef> zældage
særbæddæn</quote>
<tr xml:lang="ru">
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">на ее голове (был) коричневый шелковый
платок</q>
</tr>
<tr xml:lang="en">
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">on her head (was) a brown silk shawl</q>
</tr>
<bibl xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0"><ref type="bibl" target="#src_MD"/>
<biblScope>1949 II 32</biblScope></bibl>
</example>
<example xml:id="example_d2783e163" xml:lang="os-x-digor">
<usg xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0"><lang/></usg>
<quote xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">cʼæx kærdæg ma dedengutæ rarttivdtoncæ
<oRef>morajæj</oRef></quote>
<tr xml:lang="ru">
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">зеленая трава и цветы побурели</q>
</tr>
<tr xml:lang="en">
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">green grass and flowers became brown</q>
</tr>
<bibl xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0"><ref type="bibl" target="#src_Qazb."/>
<biblScope>14</biblScope></bibl>
</example>
<example xml:id="example_d2783e190" xml:lang="os-x-digor">
<usg xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0"><lang/></usg>
<quote xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">æ qobæǧ <oRef>moræbun</oRef> cæstitæ cæxærtæ
iskaldtoncæ</quote>
<tr xml:lang="ru">
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">его большие карие глаза засверкали</q>
</tr>
<tr xml:lang="en">
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">his large brown eyes sparkled</q>
</tr>
<bibl xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0"><ref type="bibl" target="#src_MD"/>
<biblScope>1958 III 25</biblScope></bibl>
</example>
</exampleGrp>
<etym xml:lang="ru">По-видимому, относится к странствующим словам; ср. <mentioned corresp="#mentioned_d2783e382" xml:id="mentioned_d2783e221" xml:lang="grc"><lang/>
<w>μαῦρος</w>, <w>ἀμαῦρός</w>
<gloss><q>темный</q></gloss></mentioned> (отсюда <mentioned corresp="#mentioned_d2783e392" xml:id="mentioned_d2783e231" xml:lang="la"><lang/>
<w>maurus</w>
<gloss><q>мавр</q></gloss></mentioned>, <mentioned corresp="#mentioned_d2783e400" xml:id="mentioned_d2783e239" xml:lang="fr"><lang/>
<w>moreau</w>
<gloss><q>вороной</q></gloss></mentioned>) или <mentioned corresp="#mentioned_d2783e408" xml:id="mentioned_d2783e247" xml:lang="grc"><lang/>
<w>μόρυχος</w></mentioned> id., <mentioned corresp="#mentioned_d2783e413" xml:id="mentioned_d2783e252" xml:lang="ru"><lang xml:lang="ru"/>
<w>мурый</w> <gloss><q>темно-коричневый</q></gloss>, <gloss><q>рыже-бурый</q></gloss>,
<gloss><q>темно-пестрый</q></gloss>, <gloss><note xml:lang="ru" type="comment">(<?oxy_comment_start author="Vados" timestamp="20220418T135235+0300" comment="Можно оставить в виде note или обязательно, чтобы это был отдельный язык?" id="u5l_qz5_b5b" flag="done"?><?oxy_comment_start author="oleg" timestamp="20220704T084524+0300" parentID="u5l_qz5_b5b" comment="здесь лучше оставить т.к. это не отдельное слово, а значение; так в цитируемых формах бывает крайне редко. но я эту ноут засунул бы в глоссу" flag="done" mid="1"?>терск<?oxy_comment_end mid="1"?><?oxy_comment_end ?>.)</note>
<q>полосатый</q></gloss>
<note xml:lang="ru" type="comment">(о скотине)</note>
<note type="bibl">(<bibl><author>Караулов</author>, <title>Сб. ОРЯС</title>
<biblScope>LXXI</biblScope></bibl>)</note></mentioned>,<note xml:lang="ru" type="footnote"><bibl>В. В. <author>Мартынов</author> (<title>Славянская и
индоевропейская аккомодация</title>. <pubPlace>Минск</pubPlace>, <date>1968</date>,
<biblScope>стр. 132—133</biblScope>)</bibl> относит сюда же <mentioned corresp="#mentioned_d2783e464" xml:id="mentioned_d2783e306" xml:lang="sla"><lang/>
<w>xmur-</w>, <w>smur-</w></mentioned>.</note>
<mentioned corresp="#mentioned_d2783e472" xml:id="mentioned_d2783e314" xml:lang="cs"><lang/>
<w>moura</w>
<gloss><q>корова темной масти</q></gloss></mentioned>, <mentioned corresp="#mentioned_d2783e480" xml:id="mentioned_d2783e322" xml:lang="trk"><lang/>
<w>mor</w>
<gloss><q>темно-фиолетовый</q></gloss>, <gloss><q>темно-синий</q></gloss>,
<gloss><q>темный цвет вообще</q></gloss></mentioned> (<bibl><ref type="bibl" target="#ref_Радлов"/>
<biblScope>IV 2123 сл.</biblScope></bibl><bibl><ref type="bibl" target="#ref_Будагов"/>
<biblScope>II 262</biblScope></bibl>. — <bibl><ref type="bibl" target="#ref_Zenker"/>
<biblScope>891</biblScope></bibl>), <mentioned corresp="#mentioned_d2783e510" xml:id="mentioned_d2783e352" xml:lang="ka"><lang/>
<w>mura</w>
<gloss><q>темно-красный</q></gloss>, <gloss><q>темно-бурый</q></gloss></mentioned>,
<mentioned corresp="#mentioned_d2783e521" xml:id="mentioned_d2783e363" xml:lang="kbd"><lang/>
<w>morӓ</w></mentioned>, <mentioned corresp="#mentioned_d2783e526" xml:id="mentioned_d2783e368" xml:lang="inh"><lang/>
<w>mōræ</w>, <w>moažæ</w>
<gloss><q>коричневый</q></gloss></mentioned>. Одинаковая огласовка в иронском и
дигорском наводит на мысль, что в осетинском это слово является относительно поздним
заимствованием.</etym>
<etym xml:lang="en">Probably a Wanderwort; cf. <mentioned corresp="#mentioned_d2783e221" xml:id="mentioned_d2783e382" xml:lang="grc"><lang/>
<w>μαῦρος</w>, <w>ἀμαῦρός</w>
<gloss><q>dark</q></gloss></mentioned> (whence <mentioned corresp="#mentioned_d2783e231" xml:id="mentioned_d2783e392" xml:lang="la"><lang/>
<w>maurus</w>
<gloss><q>Moor</q></gloss></mentioned>, <mentioned corresp="#mentioned_d2783e239" xml:id="mentioned_d2783e400" xml:lang="fr"><lang/>
<w>moreau</w>
<gloss><q>black</q></gloss></mentioned>) or <mentioned corresp="#mentioned_d2783e247" xml:id="mentioned_d2783e408" xml:lang="grc"><lang/>
<w>μόρυχος</w></mentioned> id., <mentioned corresp="#mentioned_d2783e252" xml:id="mentioned_d2783e413" xml:lang="ru"><lang xml:lang="ru"/>
<w>muryj</w> <gloss><q>dark-brown</q></gloss>, <gloss><q>reddish-brown</q></gloss>,
<gloss><q>dark-<?oxy_comment_start author="oleg" timestamp="20220704T085440+0300" comment="? пёстрый"?>variegated<?oxy_comment_end ?></q></gloss>,
<gloss><note xml:lang="en" type="comment">(Terek)</note>
<q>striped</q></gloss>
<note xml:lang="en" type="comment">(of livestock)</note><note type="bibl">(<bibl><author>Караулов</author>, <title>Сб. ОРЯС</title>
<biblScope>LXXI</biblScope></bibl>)</note></mentioned>,<note type="footnote"><bibl>V. V. <author>Martynov</author> (<title>Slavjanskaja i indoevropejskaja
akkomodacija</title> [Slavic and Indo-European accommodation].
<pubPlace>Minsk</pubPlace>, <date>1968</date>, <biblScope>pp.
132—133</biblScope>)</bibl> considers <mentioned corresp="#mentioned_d2783e306" xml:id="mentioned_d2783e464" xml:lang="sla"><lang/>
<w>xmur-</w>, <w>smur-</w></mentioned> to also be related.</note>
<mentioned corresp="#mentioned_d2783e314" xml:id="mentioned_d2783e472" xml:lang="cs"><lang/>
<w>moura</w>
<gloss><q>dark-coloured cow</q></gloss></mentioned>, <mentioned corresp="#mentioned_d2783e322" xml:id="mentioned_d2783e480" xml:lang="trk"><lang/>
<w>mor</w>
<gloss><q>dark-violet</q></gloss>, <gloss><q>dark-blue</q></gloss>, <gloss><q>dark
colour in general</q></gloss></mentioned> (<bibl><ref type="bibl" target="#ref_Радлов"/>
<biblScope>IV 2123 ff.</biblScope></bibl><bibl><ref type="bibl" target="#ref_Будагов"/>
<biblScope>II 262</biblScope></bibl>. — <bibl><ref type="bibl" target="#ref_Zenker"/>
<biblScope>891</biblScope></bibl>), <mentioned corresp="#mentioned_d2783e352" xml:id="mentioned_d2783e510" xml:lang="ka"><lang/>
<w>mura</w>
<gloss><q>dark-red</q></gloss>, <gloss><q>dark-brown</q></gloss></mentioned>, <mentioned corresp="#mentioned_d2783e363" xml:id="mentioned_d2783e521" xml:lang="kbd"><lang/>
<w>morӓ</w></mentioned>, <mentioned corresp="#mentioned_d2783e368" xml:id="mentioned_d2783e526" xml:lang="inh"><lang/>
<w>mōræ</w>, <w>moažæ</w>
<gloss><q>brown</q></gloss></mentioned>. Identical vocalism in Iron and Digor leads us
to conclude that this is a relatively recent loanword in Ossetic.</etym>
</entry>
</body>
</text>
</TEI>