abaev-xml/entries/abaev_wafyn.xml

216 lines
21 KiB
XML
Raw Normal View History

2025-03-21 13:42:40 +03:00
<TEI xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" xmlns:abv="http://ossetic-studies.org/ns/abaevdict" xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude">
<teiHeader>
<fileDesc>
<titleStmt>
<title>Abaev Dictionary: entry <hi rendition="#rend_italic">wafyn</hi></title>
</titleStmt>
<publicationStmt xml:base="../pubstmt.xml"><p>Translated from Russian in 2020 by Oleg Belyaev (ed.), Irina Khomchenkova, Julia
Sinitsyna and Vadim Dyachkov.</p></publicationStmt>
<sourceDesc>
<bibl xml:lang="ru"><author>Абаев, Василий Иванович</author>.
<title>Историко-этимологический словарь осетинского языка</title>. Т. <biblScope unit="volume">I</biblScope>. AKʼ. <pubPlace>М.–Л.</pubPlace>:
<publisher>Наука</publisher>, <date>1958</date>. С. <biblScope unit="page">????</biblScope>.</bibl>
</sourceDesc>
</fileDesc>
<encodingDesc xml:base="../encodingdesc.xml">
<tagsDecl>
<rendition xml:id="rend_italic" scheme="css">font-variant: italic;</rendition>
<rendition xml:id="rend_smallcaps" scheme="css">font-variant: small-caps;</rendition>
<rendition xml:id="rend_singlequotes" scheme="css" scope="q">quotes: "" "";</rendition>
<rendition xml:id="rend_doublequotes" scheme="css" scope="q">quotes: "«" "»";</rendition>
</tagsDecl>
</encodingDesc>
</teiHeader>
<text>
<body>
<entry xml:id="entry_wafyn" xml:lang="os" abv:completeness="incomplete">
<form xml:id="form_d1051e66" type="lemma" xml:lang="os-x-iron"><orth>wafyn</orth> <form type="participle"><orth>wæft</orth></form></form>
<form xml:lang="os-x-digor" type="dialectal"><orth>wafun</orth> <form type="participle"><orth>uft</orth> <form type="variant"><orth>uvd</orth></form></form></form>
<sense xml:id="sense_d1051e69">
<abv:tr xml:lang="ru">
<q>ткать</q>
</abv:tr>
<abv:tr xml:lang="en">
<q>weave</q>
</abv:tr>
</sense>
<re>
<form type="lemma"><orth>bawafyn</orth></form>
<?oxy_comment_start author="elohim" timestamp="20230629T130845+0600" comment="не знаю, как перевести видовые пары"?>
<sense>
<sense>
<tr xmlns="http://ossetic-studies.org/ns/abaevdict" xml:lang="ru">
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">соткать</q>
</tr>
<tr xmlns="http://ossetic-studies.org/ns/abaevdict" xml:lang="en">
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">соткать</q>
</tr>
</sense>
<sense>
<abv:tr xml:lang="ru">
<q>наткать</q>
</abv:tr>
<abv:tr xml:lang="en">
<q>наткать</q>
</abv:tr>
</sense>
</sense><?oxy_comment_end ?>
</re>
<re>
<form type="lemma"><orth>wæftag</orth></form>
<sense>
<tr xmlns="http://ossetic-studies.org/ns/abaevdict" xml:lang="ru">
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">ткань</q>
</tr>
<tr xmlns="http://ossetic-studies.org/ns/abaevdict" xml:lang="en">
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">cloth</q>
</tr>
</sense>
</re>
<re>
<form type="lemma"><orth>tynwafæn</orth></form>
<sense>
<tr xmlns="http://ossetic-studies.org/ns/abaevdict" xml:lang="ru">
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">ткацкий станок</q>
</tr>
<tr xmlns="http://ossetic-studies.org/ns/abaevdict" xml:lang="en">
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">loom</q>
</tr>
</sense>
</re>
<abv:exampleGrp xml:id="exampleGrp_d1051e75">
<example xmlns="http://ossetic-studies.org/ns/abaevdict">
<quote xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">tyn wærdyn, tyn <oRef>wafyn</oRef>, xærdgæjæ
dæsny</quote>
<tr xml:lang="ru">
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">(я был) искусен валять сукно, ткать сукно,
вышивать золотом</q>
</tr>
<tr xml:lang="en">
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">(I was) skilled at felting cloth, weaving
cloth, embroidering with gold</q>
</tr>
<bibl xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0"><ref type="bibl" target="#src_Коста"/>
<biblScope>57</biblScope></bibl>
</example>
<example xmlns="http://ossetic-studies.org/ns/abaevdict">
<quote xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">Zælda tyrǧy tyn <oRef>wæfta</oRef>… cy xorz
tyn <oRef>wafys</oRef>!</quote>
<tr xml:lang="ru">
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">Залда в сенях ткала сукно… какое хорошее сукно
ты ткешь!</q>
</tr>
<tr xml:lang="en">
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">Zælda was weaving a cloth in the hallway… what
a fine cloth you are weaving!</q>
</tr>
<bibl xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0"><ref type="bibl" target="#src_Сека"/>
<biblScope>64</biblScope></bibl>
</example>
<example xmlns="http://ossetic-studies.org/ns/abaevdict">
<quote xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">xiton ta x˳yd næ wydī, fælæ ægasæj
<oRef>wæft</oRef></quote>
<tr xml:lang="ru">
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">хитон же был не сшитым, а весь тканый</q>
</tr>
<tr xml:lang="en">
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">the <foreign>xiton</foreign> was not sewn, but
rather woven all together</q>
</tr>
<bibl xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0"><ref type="bibl" target="#src_Иоанн"/>
<biblScope>19 23</biblScope></bibl>
</example>
<example xmlns="http://ossetic-studies.org/ns/abaevdict" xml:lang="os-x-digor">
<usg xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0"><lang/> </usg>
<quote xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">wæd næ tunæ færngun <oRef>uvd</oRef>!</quote>
<tr xml:lang="ru">
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">пусть наше сукно будет соткано с
<foreign>фарном</foreign> <note xml:lang="ru" type="comment"> (на
счастье)</note> <note xml:lang="en" type="comment"> (на счастье)</note>!</q>
</tr>
<tr xml:lang="en">
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">let our cloth be woven with
<foreign>farn</foreign> <note xml:lang="ru" type="comment"> (на
счастье)</note> <note xml:lang="en" type="comment"> (for luck)</note>!</q>
</tr>
<bibl xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0"><ref type="bibl" target="#src_Iræf"/>
<biblScope>102</biblScope></bibl>
</example>
<example xmlns="http://ossetic-studies.org/ns/abaevdict">
<quote xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">cʼæx qædavæj <oRef>uft</oRef>
gorcʼetæ…</quote>
<tr xml:lang="ru">
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">вытканные зеленым бархатом ковры…</q>
</tr>
<tr xml:lang="en">
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">carpets woven with green velvet…</q>
</tr>
<bibl xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0"><ref type="bibl" target="#src_Тайм._Мӕ_зӕрд."/>
<biblScope>18</biblScope></bibl>
</example>
</abv:exampleGrp>
<etym xml:lang="ru">Глагол общеиндоевропейского уровня, база <mentioned xml:lang="ine"><lang/> <w type="rec">webh-</w></mentioned>. Доиранское <c>bh</c> здесь, как и в
некоторых других случаях, дало в осетинском (и ряде других иранских языков) <c>f</c>; см.
<ref type="xr" target="#entry_naf6f9æ"><w>naffæ</w></ref>, <ref type="xr" target="#entry_Naf"><w>Naf</w></ref>, <ref type="xr" target="#entry_7rfyg"><w>rfyg</w></ref>. Ср. <mentioned xml:lang="fa"><lang/> <w>bāftan</w></mentioned> :
<mentioned xml:lang="fa"><w>baf-</w></mentioned>, <mentioned xml:lang="pal"><lang/> <w>waf-</w></mentioned>, <mentioned xml:lang="x-balochi"><lang/> <w>gvafaγ</w></mentioned>, <mentioned xml:lang="x-balochi"><w>gvapag</w></mentioned>, <mentioned xml:lang="ps"><lang/> <w>ūdəl</w></mentioned> (←
<?oxy_comment_start author="elohim" timestamp="20230626T125652+0600" comment="какой это язык? поставил афганский пока"?><mentioned xml:lang="ps"><w type="rec">uvdəl</w></mentioned><?oxy_comment_end ?>), <mentioned xml:lang="mnj"><lang/> <w>wōf-</w></mentioned> : <mentioned xml:lang="mnj"><w>wēft</w></mentioned>, <mentioned xml:lang="ydg"><lang/> <w>wāf-</w></mentioned> :
<mentioned xml:lang="ydg"><w>waft</w></mentioned>, <mentioned xml:lang="yah"><lang/> <w>waf-</w></mentioned> : <mentioned xml:lang="yah"><w>waft</w></mentioned>
(<mentioned xml:lang="yah"><w>az-da wafīn</w> <gloss><q rend="#rend_doublequotes">я
тку</q></gloss></mentioned>), <mentioned xml:lang="isk" extralang="sgy"><lang/> <w>īf-</w></mentioned> : <mentioned xml:lang="isk" extralang="sgy"><w>ift</w></mentioned>, <mentioned xml:lang="sgh"><lang/> <w>wāf-</w></mentioned> :
<mentioned xml:lang="sgh"><w>wift</w></mentioned>, <mentioned xml:lang="srh"><lang/> <w>wof-</w></mentioned> : <mentioned xml:lang="srh"><lang/> <w>wift</w></mentioned>, <mentioned xml:lang="wbl"><lang/> <w>ůf-</w></mentioned>
: <mentioned xml:lang="wbl"><lang/> <w>oft</w></mentioned>, <mentioned xml:lang="yai"><lang/> <w>wāf-</w></mentioned>, <mentioned xml:lang="yai"><w>wof-</w></mentioned> :
<mentioned xml:lang="yai"><w>wofta</w></mentioned>, <mentioned xml:lang="sog"><lang/> <w type="rec">wāf</w></mentioned> : <mentioned xml:lang="sog"><w type="rec">waft-</w> <note type="comment">(<w>wʼf-</w> :
<w>wft-</w>)</note> <gloss><q>ткать</q></gloss>,
<gloss><q>плести</q></gloss></mentioned>, <mentioned xml:lang="sog"><w>wβtʼk</w> <gloss><q>ткать</q></gloss></mentioned> (=
<?oxy_comment_start author="elohim" timestamp="20230626T130534+0600" comment="перед этим ещё стоит ос., нужно ли это добавить?"?><oRef>wæftag</oRef><?oxy_comment_end ?>),
<mentioned xml:lang="sog"><w>wʼfnd</w> <gloss><q rend="#rend_doublequotes">они плели,
ткали</q></gloss></mentioned> (<bibl><author>Henning</author>, <ref type="bibl" target="#ref_AI"/> <biblScope>XV 98, прим. 6</biblScope></bibl>), <mentioned xml:lang="kho"><lang/> <w>auvya-</w> <gloss><q>вытканный</q></gloss></mentioned> из
<mentioned xml:lang="ira"><w type="rec">ā-vāf-</w></mentioned>
(<bibl><author>Bailey</author>, <ref type="bibl" target="#ref_AO"/> <biblScope>1966 XXX
26</biblScope></bibl>), <mentioned xml:lang="ae"><lang/> <w type="rec">ubda-</w> <gloss><q>тканный</q></gloss></mentioned> в <mentioned xml:lang="ae"><w>ubdaena-</w> <gloss><q>сделанный из ткани, сукна</q></gloss></mentioned>,
<mentioned xml:lang="inc-x-old"><lang/> <w type="rec">vabh-</w></mentioned> в <mentioned xml:lang="inc-x-old"><w>ūrnāvabhi-</w> <gloss><q>паук</q></gloss> (<gloss><q rend="#rend_doublequotes">ткач</q></gloss>)</mentioned>, <mentioned xml:lang="de"><lang/> <w>weben</w></mentioned>, <mentioned xml:lang="ang"><lang/> <w>wefan</w></mentioned>, <mentioned xml:lang="non"><lang/> <w>vefa</w> <gloss><q>ткать</q></gloss>,
<gloss><q>плести</q></gloss></mentioned>, <mentioned xml:lang="ang"><lang/> <w>weft</w> <gloss><q>уто́к ткани</q></gloss></mentioned>, <mentioned xml:lang="xto"><lang/> <w>wäp-</w></mentioned>, <mentioned xml:lang="txb"><lang/> <w>wāp-</w> <gloss><q>ткать</q></gloss></mentioned>, <mentioned xml:lang="txb"><lang/> <w>wapāttsa</w> <gloss><q>ткач</q></gloss></mentioned>, <mentioned xml:lang="grc"><lang/> <w>ὕφος</w></mentioned>, <mentioned xml:lang="grc"><lang/> <w>ὑφή</w> <gloss><q>ткань</q></gloss></mentioned>, <mentioned xml:lang="grc"><w>ὑφαίνω</w> <gloss><q>ткать</q></gloss></mentioned>. — Археологические данные
свидетельствуют о древности ткацкого дела у далеких предков осетин: <q rend="#rend_doublequotes">…изготовление шерстяных тканей было в то время самым
распространенным домашним делом женской половины каждой большой семьи, каждого рода</q>
(<bibl><author>Крупнов</author>. <title>Древняя история Северного Кавказа</title>.
<pubPlace>М.</pubPlace>, <date>1960</date>, <biblScope>стр. 329, глава <q rend="#rend_doublequotes">Ткачество</q></biblScope></bibl>). Вот почему почти вся
терминология, связанная с обработкой шерсти, прядением и ткачеством, отмечена чертами
глубокой древности, относится к исконному иранскому фонду. См. еще <ref type="xr" target="#entry_wævd"><w>wævd</w></ref>, <ref type="xr" target="#entry_wæfti"><w>wæfti</w></ref>, <ref type="xr" target="#entry_wyrd_2"><w>wyrdtæ</w></ref>, а
также <ref type="xr" target="#entry_ælvīsyn"><w>ælvīsyn</w></ref>, <ref type="xr" target="#entry_nyvændyn"><w>nyvændyn</w></ref>, <ref type="xr" target="#entry_7lx0yj"><w>ᵆlx˳yj</w></ref>, <ref type="xr" target="#entry_wædært"><w>wædært</w></ref>, <ref type="xr" target="#entry_q0yn"><w>q˳yn</w></ref>, <ref type="xr" target="#entry_fæsm"><w>fæsm</w></ref>, <ref type="xr" target="#entry_fīst"><w>fīst</w></ref>.<lb/><bibl><author>Вс. Миллер</author>. <ref type="bibl" target="#src_ОЭ"/> <biblScope>III 156</biblScope></bibl>; <bibl><ref type="bibl" target="#ref_Miller._Gr."/> <biblScope>24, 34, 59</biblScope></bibl>. — <bibl><ref type="bibl" target="#ref_Hübschmann._Oss."/> <biblScope>31</biblScope></bibl>. —
<bibl><ref type="bibl" target="#src_ОЯФ_I"/> <biblScope>54,
185</biblScope></bibl>.</etym>
<etym xml:lang="en">A common Indo-European verb with the root <mentioned xml:lang="ine"><lang/> <w type="rec">webh-</w></mentioned>. The pre-Iranic <c>bh</c>, here as well as
in some other cases, yielded <c>f</c> in Ossetic (and in a number of other Iranic
languages); see <ref type="xr" target="#entry_naf6f9æ"><w>naffæ</w></ref>, <ref type="xr" target="#entry_Naf"><w>Naf</w></ref>, <ref type="xr" target="#entry_7rfyg"><w>rfyg</w></ref>. Cf. <mentioned xml:lang="fa"><lang/> <w>bāftan</w></mentioned> :
<mentioned xml:lang="fa"><w>baf-</w></mentioned>, <mentioned xml:lang="pal"><lang/> <w>waf-</w></mentioned>, <mentioned xml:lang="x-balochi"><lang/> <w>gvafaγ</w></mentioned>, <mentioned xml:lang="x-balochi"><w>gvapag</w></mentioned>, <mentioned xml:lang="ps"><lang/> <w>ūdəl</w></mentioned> (←
<?oxy_comment_start author="elohim" timestamp="20230626T125652+0600" comment="какой это язык? поставил афганский пока"?><mentioned xml:lang="ps"><w type="rec">uvdəl</w></mentioned><?oxy_comment_end ?>), <mentioned xml:lang="mnj"><lang/> <w>wōf-</w></mentioned> : <mentioned xml:lang="mnj"><w>wēft</w></mentioned>, <mentioned xml:lang="ydg"><lang/> <w>wāf-</w></mentioned> :
<mentioned xml:lang="ydg"><w>waft</w></mentioned>, <mentioned xml:lang="yah"><lang/> <w>waf-</w></mentioned> : <mentioned xml:lang="yah"><w>waft</w></mentioned>
(<mentioned xml:lang="yah"><w>az-da wafīn</w> <gloss><q rend="#rend_doublequotes">I am
weaving</q></gloss></mentioned>), <mentioned xml:lang="isk" extralang="sgy"><lang/> <w>īf-</w></mentioned> : <mentioned xml:lang="isk" extralang="sgy"><w>ift</w></mentioned>, <mentioned xml:lang="sgh"><lang/> <w>wāf-</w></mentioned> :
<mentioned xml:lang="sgh"><w>wift</w></mentioned>, <mentioned xml:lang="srh"><lang/> <w>wof-</w></mentioned> : <mentioned xml:lang="srh"><lang/> <w>wift</w></mentioned>, <mentioned xml:lang="wbl"><lang/> <w>ůf-</w></mentioned>
: <mentioned xml:lang="wbl"><lang/> <w>oft</w></mentioned>, <mentioned xml:lang="yai"><lang/> <w>wāf-</w></mentioned>, <mentioned xml:lang="yai"><w>wof-</w></mentioned> :
<mentioned xml:lang="yai"><w>wofta</w></mentioned>, <mentioned xml:lang="sog"><lang/> <w type="rec">wāf</w></mentioned> : <mentioned xml:lang="sog"><w type="rec">waft-</w> <note type="comment">(<w>wʼf-</w> :
<w>wft-</w>)</note> <gloss><q>weave</q></gloss>,
<gloss><q>braid</q></gloss></mentioned>, <mentioned xml:lang="sog"><w>wβtʼk</w> <gloss><q>weave</q></gloss></mentioned> (=
<?oxy_comment_start author="elohim" timestamp="20230626T130534+0600" comment="перед этим ещё стоит ос., нужно ли это добавить?"?><oRef>wæftag</oRef><?oxy_comment_end ?>),
<mentioned xml:lang="sog"><w>wʼfnd</w> <gloss><q rend="#rend_doublequotes">they were
braiding, weaving</q></gloss></mentioned> (<bibl><author>Henning</author>, <ref type="bibl" target="#ref_AI"/> <biblScope>XV 98, footnote 6</biblScope></bibl>),
<mentioned xml:lang="kho"><lang/> <w>auvya-</w> <gloss><q>woven</q></gloss></mentioned>
from <mentioned xml:lang="ira"><w type="rec">ā-vāf-</w></mentioned>
(<bibl><author>Bailey</author>, <ref type="bibl" target="#ref_AO"/> <biblScope>1966 XXX
26</biblScope></bibl>), <mentioned xml:lang="ae"><lang/> <w type="rec">ubda-</w> <gloss><q>woven</q></gloss></mentioned> in <mentioned xml:lang="ae"><w>ubdaena-</w> <gloss><q>made from textiles, cloth</q></gloss></mentioned>,
<mentioned xml:lang="inc-x-old"><lang/> <w type="rec">vabh-</w></mentioned> in <mentioned xml:lang="inc-x-old"><w>ūrnāvabhi-</w> <gloss><q>spider</q></gloss> (<gloss><q rend="#rend_doublequotes">weaver</q></gloss>)</mentioned>, <mentioned xml:lang="de"><lang/> <w>weben</w></mentioned>, <mentioned xml:lang="ang"><lang/> <w>wefan</w></mentioned>, <mentioned xml:lang="non"><lang/> <w>vefa</w> <gloss><q>weave</q></gloss>,
<gloss><q>braid</q></gloss></mentioned>, <mentioned xml:lang="ang"><lang/> <w>weft</w> <gloss><q>weft of cloth</q></gloss></mentioned>, <mentioned xml:lang="xto"><lang/> <w>wäp-</w></mentioned>, <mentioned xml:lang="txb"><lang/> <w>wāp-</w> <gloss><q>weave</q></gloss></mentioned>, <mentioned xml:lang="txb"><lang/> <w>wapāttsa</w> <gloss><q>weaver</q></gloss></mentioned>, <mentioned xml:lang="grc"><lang/> <w>ὕφος</w></mentioned>, <mentioned xml:lang="grc"><lang/> <w>ὑφή</w> <gloss><q>cloth</q></gloss></mentioned>, <mentioned xml:lang="grc"><w>ὑφαίνω</w> <gloss><q>weave</q></gloss></mentioned>. — Archeological data suggests
that the distant ancestors of Ossetians were doing weaving for a very long time: <q rend="#rend_doublequotes">…producing woolen fabrics was at that time the most common
house chore of the female half of every large household, of every family</q>
(<bibl><author>Krupnov</author>. <title>Drevnyaya istoriya Severnogo Kavkaza</title>.
<pubPlace>Moscow</pubPlace>, <date>1960</date>, <biblScope>p. 329, chapter <q rend="#rend_doublequotes">Weaving</q></biblScope></bibl>). This is why almost all
terminology related to wool processing, spinning and weaving has features of high
antiquity, derived using native Iranic roots. See also <ref type="xr" target="#entry_wævd"><w>wævd</w></ref>, <ref type="xr" target="#entry_wæfti"><w>wæfti</w></ref>, <ref type="xr" target="#entry_wyrd_2"><w>wyrdtæ</w></ref>, as well as <ref type="xr" target="#entry_ælvīsyn"><w>ælvīsyn</w></ref>, <ref type="xr" target="#entry_nyvændyn"><w>nyvændyn</w></ref>, <ref type="xr" target="#entry_7lx0yj"><w>ᵆlx˳yj</w></ref>,
<ref type="xr" target="#entry_wædært"><w>wædært</w></ref>, <ref type="xr" target="#entry_q0yn"><w>q˳yn</w></ref>, <ref type="xr" target="#entry_fæsm"><w>fæsm</w></ref>, <ref type="xr" target="#entry_fīst"><w>fīst</w></ref>.<lb/><bibl><author>Ws. Miller</author>. <ref type="bibl" target="#src_ОЭ"/> <biblScope>III 156</biblScope></bibl>; <bibl><ref type="bibl" target="#ref_Miller._Gr."/> <biblScope>24, 34, 59</biblScope></bibl>. — <bibl><ref type="bibl" target="#ref_Hübschmann._Oss."/> <biblScope>31</biblScope></bibl>. —
<bibl><ref type="bibl" target="#src_ОЯФ_I"/> <biblScope>54,
185</biblScope></bibl>.</etym>
</entry>
</body>
</text>
</TEI>