abaev-xml/entries/abaev_wafyn.xml
2025-03-21 13:42:40 +03:00

216 lines
No EOL
21 KiB
XML
Raw Blame History

This file contains ambiguous Unicode characters

This file contains Unicode characters that might be confused with other characters. If you think that this is intentional, you can safely ignore this warning. Use the Escape button to reveal them.

<TEI xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" xmlns:abv="http://ossetic-studies.org/ns/abaevdict" xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude">
<teiHeader>
<fileDesc>
<titleStmt>
<title>Abaev Dictionary: entry <hi rendition="#rend_italic">wafyn</hi></title>
</titleStmt>
<publicationStmt xml:base="../pubstmt.xml"><p>Translated from Russian in 2020 by Oleg Belyaev (ed.), Irina Khomchenkova, Julia
Sinitsyna and Vadim Dyachkov.</p></publicationStmt>
<sourceDesc>
<bibl xml:lang="ru"><author>Абаев, Василий Иванович</author>.
<title>Историко-этимологический словарь осетинского языка</title>. Т. <biblScope unit="volume">I</biblScope>. AKʼ. <pubPlace>М.–Л.</pubPlace>:
<publisher>Наука</publisher>, <date>1958</date>. С. <biblScope unit="page">????</biblScope>.</bibl>
</sourceDesc>
</fileDesc>
<encodingDesc xml:base="../encodingdesc.xml">
<tagsDecl>
<rendition xml:id="rend_italic" scheme="css">font-variant: italic;</rendition>
<rendition xml:id="rend_smallcaps" scheme="css">font-variant: small-caps;</rendition>
<rendition xml:id="rend_singlequotes" scheme="css" scope="q">quotes: "" "";</rendition>
<rendition xml:id="rend_doublequotes" scheme="css" scope="q">quotes: "«" "»";</rendition>
</tagsDecl>
</encodingDesc>
</teiHeader>
<text>
<body>
<entry xml:id="entry_wafyn" xml:lang="os" abv:completeness="incomplete">
<form xml:id="form_d1051e66" type="lemma" xml:lang="os-x-iron"><orth>wafyn</orth> <form type="participle"><orth>wæft</orth></form></form>
<form xml:lang="os-x-digor" type="dialectal"><orth>wafun</orth> <form type="participle"><orth>uft</orth> <form type="variant"><orth>uvd</orth></form></form></form>
<sense xml:id="sense_d1051e69">
<abv:tr xml:lang="ru">
<q>ткать</q>
</abv:tr>
<abv:tr xml:lang="en">
<q>weave</q>
</abv:tr>
</sense>
<re>
<form type="lemma"><orth>bawafyn</orth></form>
<?oxy_comment_start author="elohim" timestamp="20230629T130845+0600" comment="не знаю, как перевести видовые пары"?>
<sense>
<sense>
<tr xmlns="http://ossetic-studies.org/ns/abaevdict" xml:lang="ru">
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">соткать</q>
</tr>
<tr xmlns="http://ossetic-studies.org/ns/abaevdict" xml:lang="en">
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">соткать</q>
</tr>
</sense>
<sense>
<abv:tr xml:lang="ru">
<q>наткать</q>
</abv:tr>
<abv:tr xml:lang="en">
<q>наткать</q>
</abv:tr>
</sense>
</sense><?oxy_comment_end ?>
</re>
<re>
<form type="lemma"><orth>wæftag</orth></form>
<sense>
<tr xmlns="http://ossetic-studies.org/ns/abaevdict" xml:lang="ru">
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">ткань</q>
</tr>
<tr xmlns="http://ossetic-studies.org/ns/abaevdict" xml:lang="en">
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">cloth</q>
</tr>
</sense>
</re>
<re>
<form type="lemma"><orth>tynwafæn</orth></form>
<sense>
<tr xmlns="http://ossetic-studies.org/ns/abaevdict" xml:lang="ru">
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">ткацкий станок</q>
</tr>
<tr xmlns="http://ossetic-studies.org/ns/abaevdict" xml:lang="en">
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">loom</q>
</tr>
</sense>
</re>
<abv:exampleGrp xml:id="exampleGrp_d1051e75">
<example xmlns="http://ossetic-studies.org/ns/abaevdict">
<quote xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">tyn wærdyn, tyn <oRef>wafyn</oRef>, xærdgæjæ
dæsny</quote>
<tr xml:lang="ru">
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">(я был) искусен валять сукно, ткать сукно,
вышивать золотом</q>
</tr>
<tr xml:lang="en">
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">(I was) skilled at felting cloth, weaving
cloth, embroidering with gold</q>
</tr>
<bibl xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0"><ref type="bibl" target="#src_Коста"/>
<biblScope>57</biblScope></bibl>
</example>
<example xmlns="http://ossetic-studies.org/ns/abaevdict">
<quote xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">Zælda tyrǧy tyn <oRef>wæfta</oRef>… cy xorz
tyn <oRef>wafys</oRef>!</quote>
<tr xml:lang="ru">
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">Залда в сенях ткала сукно… какое хорошее сукно
ты ткешь!</q>
</tr>
<tr xml:lang="en">
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">Zælda was weaving a cloth in the hallway… what
a fine cloth you are weaving!</q>
</tr>
<bibl xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0"><ref type="bibl" target="#src_Сека"/>
<biblScope>64</biblScope></bibl>
</example>
<example xmlns="http://ossetic-studies.org/ns/abaevdict">
<quote xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">xiton ta x˳yd næ wydī, fælæ ægasæj
<oRef>wæft</oRef></quote>
<tr xml:lang="ru">
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">хитон же был не сшитым, а весь тканый</q>
</tr>
<tr xml:lang="en">
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">the <foreign>xiton</foreign> was not sewn, but
rather woven all together</q>
</tr>
<bibl xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0"><ref type="bibl" target="#src_Иоанн"/>
<biblScope>19 23</biblScope></bibl>
</example>
<example xmlns="http://ossetic-studies.org/ns/abaevdict" xml:lang="os-x-digor">
<usg xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0"><lang/> </usg>
<quote xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">wæd næ tunæ færngun <oRef>uvd</oRef>!</quote>
<tr xml:lang="ru">
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">пусть наше сукно будет соткано с
<foreign>фарном</foreign> <note xml:lang="ru" type="comment"> (на
счастье)</note> <note xml:lang="en" type="comment"> (на счастье)</note>!</q>
</tr>
<tr xml:lang="en">
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">let our cloth be woven with
<foreign>farn</foreign> <note xml:lang="ru" type="comment"> (на
счастье)</note> <note xml:lang="en" type="comment"> (for luck)</note>!</q>
</tr>
<bibl xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0"><ref type="bibl" target="#src_Iræf"/>
<biblScope>102</biblScope></bibl>
</example>
<example xmlns="http://ossetic-studies.org/ns/abaevdict">
<quote xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">cʼæx qædavæj <oRef>uft</oRef>
gorcʼetæ…</quote>
<tr xml:lang="ru">
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">вытканные зеленым бархатом ковры…</q>
</tr>
<tr xml:lang="en">
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">carpets woven with green velvet…</q>
</tr>
<bibl xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0"><ref type="bibl" target="#src_Тайм._Мӕ_зӕрд."/>
<biblScope>18</biblScope></bibl>
</example>
</abv:exampleGrp>
<etym xml:lang="ru">Глагол общеиндоевропейского уровня, база <mentioned xml:lang="ine"><lang/> <w type="rec">webh-</w></mentioned>. Доиранское <c>bh</c> здесь, как и в
некоторых других случаях, дало в осетинском (и ряде других иранских языков) <c>f</c>; см.
<ref type="xr" target="#entry_naf6f9æ"><w>naffæ</w></ref>, <ref type="xr" target="#entry_Naf"><w>Naf</w></ref>, <ref type="xr" target="#entry_7rfyg"><w>rfyg</w></ref>. Ср. <mentioned xml:lang="fa"><lang/> <w>bāftan</w></mentioned> :
<mentioned xml:lang="fa"><w>baf-</w></mentioned>, <mentioned xml:lang="pal"><lang/> <w>waf-</w></mentioned>, <mentioned xml:lang="x-balochi"><lang/> <w>gvafaγ</w></mentioned>, <mentioned xml:lang="x-balochi"><w>gvapag</w></mentioned>, <mentioned xml:lang="ps"><lang/> <w>ūdəl</w></mentioned> (←
<?oxy_comment_start author="elohim" timestamp="20230626T125652+0600" comment="какой это язык? поставил афганский пока"?><mentioned xml:lang="ps"><w type="rec">uvdəl</w></mentioned><?oxy_comment_end ?>), <mentioned xml:lang="mnj"><lang/> <w>wōf-</w></mentioned> : <mentioned xml:lang="mnj"><w>wēft</w></mentioned>, <mentioned xml:lang="ydg"><lang/> <w>wāf-</w></mentioned> :
<mentioned xml:lang="ydg"><w>waft</w></mentioned>, <mentioned xml:lang="yah"><lang/> <w>waf-</w></mentioned> : <mentioned xml:lang="yah"><w>waft</w></mentioned>
(<mentioned xml:lang="yah"><w>az-da wafīn</w> <gloss><q rend="#rend_doublequotes">я
тку</q></gloss></mentioned>), <mentioned xml:lang="isk" extralang="sgy"><lang/> <w>īf-</w></mentioned> : <mentioned xml:lang="isk" extralang="sgy"><w>ift</w></mentioned>, <mentioned xml:lang="sgh"><lang/> <w>wāf-</w></mentioned> :
<mentioned xml:lang="sgh"><w>wift</w></mentioned>, <mentioned xml:lang="srh"><lang/> <w>wof-</w></mentioned> : <mentioned xml:lang="srh"><lang/> <w>wift</w></mentioned>, <mentioned xml:lang="wbl"><lang/> <w>ůf-</w></mentioned>
: <mentioned xml:lang="wbl"><lang/> <w>oft</w></mentioned>, <mentioned xml:lang="yai"><lang/> <w>wāf-</w></mentioned>, <mentioned xml:lang="yai"><w>wof-</w></mentioned> :
<mentioned xml:lang="yai"><w>wofta</w></mentioned>, <mentioned xml:lang="sog"><lang/> <w type="rec">wāf</w></mentioned> : <mentioned xml:lang="sog"><w type="rec">waft-</w> <note type="comment">(<w>wʼf-</w> :
<w>wft-</w>)</note> <gloss><q>ткать</q></gloss>,
<gloss><q>плести</q></gloss></mentioned>, <mentioned xml:lang="sog"><w>wβtʼk</w> <gloss><q>ткать</q></gloss></mentioned> (=
<?oxy_comment_start author="elohim" timestamp="20230626T130534+0600" comment="перед этим ещё стоит ос., нужно ли это добавить?"?><oRef>wæftag</oRef><?oxy_comment_end ?>),
<mentioned xml:lang="sog"><w>wʼfnd</w> <gloss><q rend="#rend_doublequotes">они плели,
ткали</q></gloss></mentioned> (<bibl><author>Henning</author>, <ref type="bibl" target="#ref_AI"/> <biblScope>XV 98, прим. 6</biblScope></bibl>), <mentioned xml:lang="kho"><lang/> <w>auvya-</w> <gloss><q>вытканный</q></gloss></mentioned> из
<mentioned xml:lang="ira"><w type="rec">ā-vāf-</w></mentioned>
(<bibl><author>Bailey</author>, <ref type="bibl" target="#ref_AO"/> <biblScope>1966 XXX
26</biblScope></bibl>), <mentioned xml:lang="ae"><lang/> <w type="rec">ubda-</w> <gloss><q>тканный</q></gloss></mentioned> в <mentioned xml:lang="ae"><w>ubdaena-</w> <gloss><q>сделанный из ткани, сукна</q></gloss></mentioned>,
<mentioned xml:lang="inc-x-old"><lang/> <w type="rec">vabh-</w></mentioned> в <mentioned xml:lang="inc-x-old"><w>ūrnāvabhi-</w> <gloss><q>паук</q></gloss> (<gloss><q rend="#rend_doublequotes">ткач</q></gloss>)</mentioned>, <mentioned xml:lang="de"><lang/> <w>weben</w></mentioned>, <mentioned xml:lang="ang"><lang/> <w>wefan</w></mentioned>, <mentioned xml:lang="non"><lang/> <w>vefa</w> <gloss><q>ткать</q></gloss>,
<gloss><q>плести</q></gloss></mentioned>, <mentioned xml:lang="ang"><lang/> <w>weft</w> <gloss><q>уто́к ткани</q></gloss></mentioned>, <mentioned xml:lang="xto"><lang/> <w>wäp-</w></mentioned>, <mentioned xml:lang="txb"><lang/> <w>wāp-</w> <gloss><q>ткать</q></gloss></mentioned>, <mentioned xml:lang="txb"><lang/> <w>wapāttsa</w> <gloss><q>ткач</q></gloss></mentioned>, <mentioned xml:lang="grc"><lang/> <w>ὕφος</w></mentioned>, <mentioned xml:lang="grc"><lang/> <w>ὑφή</w> <gloss><q>ткань</q></gloss></mentioned>, <mentioned xml:lang="grc"><w>ὑφαίνω</w> <gloss><q>ткать</q></gloss></mentioned>. — Археологические данные
свидетельствуют о древности ткацкого дела у далеких предков осетин: <q rend="#rend_doublequotes">…изготовление шерстяных тканей было в то время самым
распространенным домашним делом женской половины каждой большой семьи, каждого рода</q>
(<bibl><author>Крупнов</author>. <title>Древняя история Северного Кавказа</title>.
<pubPlace>М.</pubPlace>, <date>1960</date>, <biblScope>стр. 329, глава <q rend="#rend_doublequotes">Ткачество</q></biblScope></bibl>). Вот почему почти вся
терминология, связанная с обработкой шерсти, прядением и ткачеством, отмечена чертами
глубокой древности, относится к исконному иранскому фонду. См. еще <ref type="xr" target="#entry_wævd"><w>wævd</w></ref>, <ref type="xr" target="#entry_wæfti"><w>wæfti</w></ref>, <ref type="xr" target="#entry_wyrd_2"><w>wyrdtæ</w></ref>, а
также <ref type="xr" target="#entry_ælvīsyn"><w>ælvīsyn</w></ref>, <ref type="xr" target="#entry_nyvændyn"><w>nyvændyn</w></ref>, <ref type="xr" target="#entry_7lx0yj"><w>ᵆlx˳yj</w></ref>, <ref type="xr" target="#entry_wædært"><w>wædært</w></ref>, <ref type="xr" target="#entry_q0yn"><w>q˳yn</w></ref>, <ref type="xr" target="#entry_fæsm"><w>fæsm</w></ref>, <ref type="xr" target="#entry_fīst"><w>fīst</w></ref>.<lb/><bibl><author>Вс. Миллер</author>. <ref type="bibl" target="#src_ОЭ"/> <biblScope>III 156</biblScope></bibl>; <bibl><ref type="bibl" target="#ref_Miller._Gr."/> <biblScope>24, 34, 59</biblScope></bibl>. — <bibl><ref type="bibl" target="#ref_Hübschmann._Oss."/> <biblScope>31</biblScope></bibl>. —
<bibl><ref type="bibl" target="#src_ОЯФ_I"/> <biblScope>54,
185</biblScope></bibl>.</etym>
<etym xml:lang="en">A common Indo-European verb with the root <mentioned xml:lang="ine"><lang/> <w type="rec">webh-</w></mentioned>. The pre-Iranic <c>bh</c>, here as well as
in some other cases, yielded <c>f</c> in Ossetic (and in a number of other Iranic
languages); see <ref type="xr" target="#entry_naf6f9æ"><w>naffæ</w></ref>, <ref type="xr" target="#entry_Naf"><w>Naf</w></ref>, <ref type="xr" target="#entry_7rfyg"><w>rfyg</w></ref>. Cf. <mentioned xml:lang="fa"><lang/> <w>bāftan</w></mentioned> :
<mentioned xml:lang="fa"><w>baf-</w></mentioned>, <mentioned xml:lang="pal"><lang/> <w>waf-</w></mentioned>, <mentioned xml:lang="x-balochi"><lang/> <w>gvafaγ</w></mentioned>, <mentioned xml:lang="x-balochi"><w>gvapag</w></mentioned>, <mentioned xml:lang="ps"><lang/> <w>ūdəl</w></mentioned> (←
<?oxy_comment_start author="elohim" timestamp="20230626T125652+0600" comment="какой это язык? поставил афганский пока"?><mentioned xml:lang="ps"><w type="rec">uvdəl</w></mentioned><?oxy_comment_end ?>), <mentioned xml:lang="mnj"><lang/> <w>wōf-</w></mentioned> : <mentioned xml:lang="mnj"><w>wēft</w></mentioned>, <mentioned xml:lang="ydg"><lang/> <w>wāf-</w></mentioned> :
<mentioned xml:lang="ydg"><w>waft</w></mentioned>, <mentioned xml:lang="yah"><lang/> <w>waf-</w></mentioned> : <mentioned xml:lang="yah"><w>waft</w></mentioned>
(<mentioned xml:lang="yah"><w>az-da wafīn</w> <gloss><q rend="#rend_doublequotes">I am
weaving</q></gloss></mentioned>), <mentioned xml:lang="isk" extralang="sgy"><lang/> <w>īf-</w></mentioned> : <mentioned xml:lang="isk" extralang="sgy"><w>ift</w></mentioned>, <mentioned xml:lang="sgh"><lang/> <w>wāf-</w></mentioned> :
<mentioned xml:lang="sgh"><w>wift</w></mentioned>, <mentioned xml:lang="srh"><lang/> <w>wof-</w></mentioned> : <mentioned xml:lang="srh"><lang/> <w>wift</w></mentioned>, <mentioned xml:lang="wbl"><lang/> <w>ůf-</w></mentioned>
: <mentioned xml:lang="wbl"><lang/> <w>oft</w></mentioned>, <mentioned xml:lang="yai"><lang/> <w>wāf-</w></mentioned>, <mentioned xml:lang="yai"><w>wof-</w></mentioned> :
<mentioned xml:lang="yai"><w>wofta</w></mentioned>, <mentioned xml:lang="sog"><lang/> <w type="rec">wāf</w></mentioned> : <mentioned xml:lang="sog"><w type="rec">waft-</w> <note type="comment">(<w>wʼf-</w> :
<w>wft-</w>)</note> <gloss><q>weave</q></gloss>,
<gloss><q>braid</q></gloss></mentioned>, <mentioned xml:lang="sog"><w>wβtʼk</w> <gloss><q>weave</q></gloss></mentioned> (=
<?oxy_comment_start author="elohim" timestamp="20230626T130534+0600" comment="перед этим ещё стоит ос., нужно ли это добавить?"?><oRef>wæftag</oRef><?oxy_comment_end ?>),
<mentioned xml:lang="sog"><w>wʼfnd</w> <gloss><q rend="#rend_doublequotes">they were
braiding, weaving</q></gloss></mentioned> (<bibl><author>Henning</author>, <ref type="bibl" target="#ref_AI"/> <biblScope>XV 98, footnote 6</biblScope></bibl>),
<mentioned xml:lang="kho"><lang/> <w>auvya-</w> <gloss><q>woven</q></gloss></mentioned>
from <mentioned xml:lang="ira"><w type="rec">ā-vāf-</w></mentioned>
(<bibl><author>Bailey</author>, <ref type="bibl" target="#ref_AO"/> <biblScope>1966 XXX
26</biblScope></bibl>), <mentioned xml:lang="ae"><lang/> <w type="rec">ubda-</w> <gloss><q>woven</q></gloss></mentioned> in <mentioned xml:lang="ae"><w>ubdaena-</w> <gloss><q>made from textiles, cloth</q></gloss></mentioned>,
<mentioned xml:lang="inc-x-old"><lang/> <w type="rec">vabh-</w></mentioned> in <mentioned xml:lang="inc-x-old"><w>ūrnāvabhi-</w> <gloss><q>spider</q></gloss> (<gloss><q rend="#rend_doublequotes">weaver</q></gloss>)</mentioned>, <mentioned xml:lang="de"><lang/> <w>weben</w></mentioned>, <mentioned xml:lang="ang"><lang/> <w>wefan</w></mentioned>, <mentioned xml:lang="non"><lang/> <w>vefa</w> <gloss><q>weave</q></gloss>,
<gloss><q>braid</q></gloss></mentioned>, <mentioned xml:lang="ang"><lang/> <w>weft</w> <gloss><q>weft of cloth</q></gloss></mentioned>, <mentioned xml:lang="xto"><lang/> <w>wäp-</w></mentioned>, <mentioned xml:lang="txb"><lang/> <w>wāp-</w> <gloss><q>weave</q></gloss></mentioned>, <mentioned xml:lang="txb"><lang/> <w>wapāttsa</w> <gloss><q>weaver</q></gloss></mentioned>, <mentioned xml:lang="grc"><lang/> <w>ὕφος</w></mentioned>, <mentioned xml:lang="grc"><lang/> <w>ὑφή</w> <gloss><q>cloth</q></gloss></mentioned>, <mentioned xml:lang="grc"><w>ὑφαίνω</w> <gloss><q>weave</q></gloss></mentioned>. — Archeological data suggests
that the distant ancestors of Ossetians were doing weaving for a very long time: <q rend="#rend_doublequotes">…producing woolen fabrics was at that time the most common
house chore of the female half of every large household, of every family</q>
(<bibl><author>Krupnov</author>. <title>Drevnyaya istoriya Severnogo Kavkaza</title>.
<pubPlace>Moscow</pubPlace>, <date>1960</date>, <biblScope>p. 329, chapter <q rend="#rend_doublequotes">Weaving</q></biblScope></bibl>). This is why almost all
terminology related to wool processing, spinning and weaving has features of high
antiquity, derived using native Iranic roots. See also <ref type="xr" target="#entry_wævd"><w>wævd</w></ref>, <ref type="xr" target="#entry_wæfti"><w>wæfti</w></ref>, <ref type="xr" target="#entry_wyrd_2"><w>wyrdtæ</w></ref>, as well as <ref type="xr" target="#entry_ælvīsyn"><w>ælvīsyn</w></ref>, <ref type="xr" target="#entry_nyvændyn"><w>nyvændyn</w></ref>, <ref type="xr" target="#entry_7lx0yj"><w>ᵆlx˳yj</w></ref>,
<ref type="xr" target="#entry_wædært"><w>wædært</w></ref>, <ref type="xr" target="#entry_q0yn"><w>q˳yn</w></ref>, <ref type="xr" target="#entry_fæsm"><w>fæsm</w></ref>, <ref type="xr" target="#entry_fīst"><w>fīst</w></ref>.<lb/><bibl><author>Ws. Miller</author>. <ref type="bibl" target="#src_ОЭ"/> <biblScope>III 156</biblScope></bibl>; <bibl><ref type="bibl" target="#ref_Miller._Gr."/> <biblScope>24, 34, 59</biblScope></bibl>. — <bibl><ref type="bibl" target="#ref_Hübschmann._Oss."/> <biblScope>31</biblScope></bibl>. —
<bibl><ref type="bibl" target="#src_ОЯФ_I"/> <biblScope>54,
185</biblScope></bibl>.</etym>
</entry>
</body>
</text>
</TEI>