abaev-xml/entries/abaev_īzgard.xml

76 lines
6.2 KiB
XML
Raw Normal View History

2025-03-21 13:42:40 +03:00
<TEI xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" xmlns:abv="http://ossetic-studies.org/ns/abaevdict" xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude">
<teiHeader>
<fileDesc>
<titleStmt>
<title>Abaev Dictionary: entry <hi rendition="#rend_italic">īzgard</hi></title>
</titleStmt>
<publicationStmt xml:base="../pubstmt.xml"><p>Translated from Russian in 2020 by Oleg Belyaev (ed.), Irina Khomchenkova, Julia
Sinitsyna and Vadim Dyachkov.</p></publicationStmt>
<sourceDesc>
<bibl xml:lang="ru"><author>Абаев, Василий Иванович</author>.
<title>Историко-этимологический словарь осетинского языка</title>. Т.
<biblScope unit="volume">I</biblScope>. AKʼ. <pubPlace>М.–Л.</pubPlace>:
<publisher>Наука</publisher>, <date>1958</date>. С. <biblScope unit="page">????</biblScope>.</bibl>
</sourceDesc>
</fileDesc>
<encodingDesc xml:base="../encodingdesc.xml">
<tagsDecl>
<rendition xml:id="rend_italic" scheme="css">font-variant: italic;</rendition>
<rendition xml:id="rend_smallcaps" scheme="css">font-variant: small-caps;</rendition>
<rendition xml:id="rend_singlequotes" scheme="css" scope="q">quotes: "" "";</rendition>
<rendition xml:id="rend_doublequotes" scheme="css" scope="q">quotes: "«" "»";</rendition>
</tagsDecl>
</encodingDesc>
</teiHeader>
<text>
<body>
<entry xml:id="entry_īzgard" xml:lang="os">
<form xml:id="form_d3315e66" xml:lang="os-x-iron" type="lemma"><orth>īzgard</orth></form>
<form xml:id="form_d3315e69" xml:lang="os-x-digor" type="dialectal"><orth>ezgard</orth></form>
<sense xml:id="sense_d3315e72"><abv:tr xml:lang="ru">
<q>изжога</q>
</abv:tr><abv:tr xml:lang="en">
<q>heartburn</q>
</abv:tr></sense>
<re xml:id="re_d3315e82">
<form xml:id="form_d3315e84" type="lemma"><orth>īzgard kænyn</orth></form>
<sense xml:id="sense_d3315e87"><abv:tr xml:lang="ru">
<q>иметь изжогу</q>
</abv:tr><abv:tr xml:lang="en">
<q>to have heartburn</q>
</abv:tr></sense>
</re>
<abv:exampleGrp xml:id="exampleGrp_d3315e98">
<abv:example xml:id="example_d3315e100" xml:lang="os-x-digor">
<usg><lang/></usg>
<quote>fur æzgardæj</quote>
<abv:tr xml:lang="ru">
<q>от крайнего омерзения</q>
</abv:tr>
<abv:tr xml:lang="en">
<q>because of extreme abhorrence</q>
</abv:tr>
<bibl><ref type="bibl" target="#src_Bes._Ka_ke"/><biblScope>30</biblScope></bibl>
</abv:example>
</abv:exampleGrp>
<etym xml:lang="ru"><hi rendition="#rend_smallcaps">Вс. Миллер</hi> (<bibl><ref type="bibl" target="#ref_Миллер_Вс._ОЭ"/><biblScope>II 67</biblScope></bibl>)
предполагает в начальном <hi rendition="#rend_italic">īz-</hi> преверб иран. <hi rendition="#rend_italic">uz-</hi>, а <hi rendition="#rend_italic">gard</hi> сближает с
корнем <hi rendition="#rend_italic">*gar-</hi> ‘глотать’. Первое невозможно, так как в дигорском имеем <hi rendition="#rend_italic">ez-</hi>
(а не <hi rendition="#rend_italic">iz-</hi>); <hi rendition="#rend_italic">-gard</hi> также не может происходить от иран. <hi rendition="#rend_italic">gar-</hi>, так как
в осетинском было бы закономерно <hi rendition="#rend_italic">*ǧard</hi>. Слово похоже на славянское
заимствование; древнерусский прототип мог быть <hi rendition="#rend_italic">*из-гаръ</hi> (<hi rendition="#rend_italic">гаръ</hi> от
<hi rendition="#rend_italic">гореть</hi>, как <hi rendition="#rend_italic">из-жога</hi> от <hi rendition="#rend_italic">жечь</hi>); для семантики ср. груз. <hi rendition="#rend_italic">gulis cʼva</hi>
‘изжога’, буквально „горение сердца“.</etym>
<etym xml:lang="en"><hi rendition="#rend_smallcaps">Ws. Miller</hi> (<bibl><ref type="bibl" target="#ref_Миллер_Вс._ОЭ"/><biblScope>II 67</biblScope></bibl>)
suggests that the initial <hi rendition="#rend_italic">īz-</hi> is related to Iranian preverb <hi rendition="#rend_italic">uz-</hi>, and
<hi rendition="#rend_italic">gard</hi> is related to the root <hi rendition="#rend_italic">*gar-</hi> to swallow. The first is not
possible, since Digor form starts with <hi rendition="#rend_italic">ez-</hi> (and not with <hi rendition="#rend_italic">iz-</hi>); <hi rendition="#rend_italic">-gard</hi>
also cannot be traced back to Iranian <hi rendition="#rend_italic">gar-</hi>, since the Ossetic form would
have looked like <hi rendition="#rend_italic">*ǧard</hi>. This word looks like a Slavic borrowing; the Old
Russian prototype might have been <hi rendition="#rend_italic">*iz-garъ</hi> (<hi rendition="#rend_italic">garъ</hi> from <hi rendition="#rend_italic">goretʼ</hi> to be
on fire, as <hi rendition="#rend_italic">iz-žoga</hi> from <hi rendition="#rend_italic">žečʼ</hi> to burn (sth.)); for semantics cf.
Georgian <hi rendition="#rend_italic">gulis cʼva</hi> hearthburn, literally “the burning of heart”.</etym>
</entry>
</body>
</text>
</TEI>