abaev-xml/entries/abaev_ingæn.xml

89 lines
8 KiB
XML
Raw Normal View History

2025-03-21 13:42:40 +03:00
<TEI xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" xmlns:abv="http://ossetic-studies.org/ns/abaevdict" xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude">
<teiHeader>
<fileDesc>
<titleStmt>
<title>Abaev Dictionary: entry <hi rendition="#rend_italic">ingæn</hi></title>
</titleStmt>
<publicationStmt xml:base="../pubstmt.xml"><p>Translated from Russian in 2020 by Oleg Belyaev (ed.), Irina Khomchenkova, Julia
Sinitsyna and Vadim Dyachkov.</p></publicationStmt>
<sourceDesc>
<bibl xml:lang="ru"><author>Абаев, Василий Иванович</author>.
<title>Историко-этимологический словарь осетинского языка</title>. Т.
<biblScope unit="volume">I</biblScope>. AKʼ. <pubPlace>М.–Л.</pubPlace>:
<publisher>Наука</publisher>, <date>1958</date>. С. <biblScope unit="page">????</biblScope>.</bibl>
</sourceDesc>
</fileDesc>
<encodingDesc xml:base="../encodingdesc.xml">
<tagsDecl>
<rendition xml:id="rend_italic" scheme="css">font-variant: italic;</rendition>
<rendition xml:id="rend_smallcaps" scheme="css">font-variant: small-caps;</rendition>
<rendition xml:id="rend_singlequotes" scheme="css" scope="q">quotes: "" "";</rendition>
<rendition xml:id="rend_doublequotes" scheme="css" scope="q">quotes: "«" "»";</rendition>
</tagsDecl>
</encodingDesc>
</teiHeader>
<text>
<body>
<entry xml:id="entry_ingæn" xml:lang="os">
<form xml:id="form_d1829e66" type="lemma"><orth>ingæn</orth></form>
<sense xml:id="sense_d1829e69"><abv:tr xml:lang="ru">
<q>могила</q>
</abv:tr><abv:tr xml:lang="en">
<q>grave</q>
</abv:tr></sense>
<abv:exampleGrp xml:id="exampleGrp_d1829e79">
<abv:example xml:id="example_d1829e81">
<quote>sīʒærtæj fælyǧtæ ingænmæ</quote>
<abv:tr xml:lang="ru">
<q>от сирот ты убежал в могилу</q>
</abv:tr>
<abv:tr xml:lang="en">
<q>from orphans you ran into the grave</q>
</abv:tr>
<bibl><ref type="bibl" target="#src_Коста"/><biblScope>44</biblScope></bibl>
</abv:example>
<abv:example xml:id="example_d1829e100">
<quote>Azaw (Tajmurazy) ingænyl adælgom, jæ ʒyxy ʒag sygyt felvæsta, æmæ
bazyrzyr kodta, ærbatymbyl, stæj adarǧ ingæny wælæ æmæ jæ ūd
sīsta</quote>
<abv:tr xml:lang="ru">
<q>Азау повалилась вниз лицом на могилу (Таймураза), схватила полный рот
земли и затрепетала, скорчилась, потом вытянулась на могиле и
испустила дух</q>
</abv:tr>
<abv:tr xml:lang="en">
<q>Azau fell on her face to the grave (of Taymuraz), grabbed the
mouthful of earth and began to tremble, she writhed and then
stretched out on the grave and breathed her last breath</q>
</abv:tr>
<bibl><ref type="bibl" target="#src_Сека"/><biblScope>55</biblScope></bibl>
</abv:example>
</abv:exampleGrp>
<etym xml:lang="ru">Возводится к иран. *<hi rendition="#rend_italic">han-kana-</hi>, где <hi rendition="#rend_italic">han-</hi> (← <hi rendition="#rend_italic">ham-</hi>) —
приставка, <hi rendition="#rend_italic">kana-</hi> — от глагола <hi rendition="#rend_italic">kan-</hi> ‘копать’, сохранившегося в ос.
<hi rendition="#rend_italic">nygænyn</hi> (*<hi rendition="#rend_italic">ni-kan-</hi>) ‘погребать’, <hi rendition="#rend_italic">nykkænd</hi> (*<hi rendition="#rend_italic">nikanta-</hi>) ‘погреб’ и
<hi rendition="#rend_italic">ævgænyn</hi> (*<hi rendition="#rend_italic">abi-kan-</hi>) ‘погружать’. Ср. <mentioned corresp="#mentioned_d1829e149" xml:id="mentioned_d1829e122" xml:lang="ae"><lang/>
<w>hankana-</w>
<gloss><q>подземелье</q></gloss></mentioned>. В иронском ожидали бы
*<hi rendition="#rend_italic">ængæn</hi> или *<hi rendition="#rend_italic">yngæn</hi> (ау, ср. <ref type="xr" target="#entry_yssyn"/> |
<hi rendition="#rend_italic">insun</hi>, <ref type="xr" target="#entry_fynddæs"/> | <hi rendition="#rend_italic">finddæs</hi> 15 из
<hi rendition="#rend_italic">fænʒ-dæs</hi>, <ref type="xr" target="#entry_tynʒyn_1"/> | <hi rendition="#rend_italic">itinʒun</hi> из
<hi rendition="#rend_italic">tanj-</hi>). Для дигорского колебание между начальным <hi rendition="#rend_italic">æ</hi> и <hi rendition="#rend_italic">i</hi> обычно. Форму
<hi rendition="#rend_italic">ingæn</hi> приходится поэтому рассматривать как „дигоризм“.%n<bibl><ref type="bibl" target="#ref_Миллер_Вс._ОЭ"/><biblScope>II
5657</biblScope></bibl>. — <bibl><author>Bailey,</author><ref type="bibl" target="#ref_BSOAS"/><biblScope>XII
331</biblScope></bibl>.</etym>
<etym xml:lang="en">It traces back to *<hi rendition="#rend_italic">han-kana-</hi>, where <hi rendition="#rend_italic">han-</hi> (← <hi rendition="#rend_italic">ham-</hi>) is
a prefix, <hi rendition="#rend_italic">kana-</hi> is derived from the verb <hi rendition="#rend_italic">kan-</hi> to dig, which is present
in Ossetic <hi rendition="#rend_italic">nygænyn</hi> (*<hi rendition="#rend_italic">ni-kan-</hi>) to bury, <hi rendition="#rend_italic">nykkænd</hi> (*<hi rendition="#rend_italic">nikanta-</hi>)
cellar and <hi rendition="#rend_italic">ævgænyn</hi> (*<hi rendition="#rend_italic">abi-kan-</hi>) to immerse. Cf. <mentioned corresp="#mentioned_d1829e122" xml:id="mentioned_d1829e149" xml:lang="ae"><lang/>
<w>hankana-</w>
<gloss><q>dungeon</q></gloss></mentioned>. In Iron forms like *<hi rendition="#rend_italic">ængæn</hi> or
*<hi rendition="#rend_italic">yngæn</hi> are expected (<hi rendition="#rend_italic">а</hi><hi rendition="#rend_italic">у</hi>, cf. <ref type="xr" target="#entry_yssyn"/> | <hi rendition="#rend_italic">insun</hi>, <ref type="xr" target="#entry_fynddæs"/> | <hi rendition="#rend_italic">finddæs</hi> 15 from
<hi rendition="#rend_italic">fænʒ-dæs</hi>, <ref type="xr" target="#entry_tynʒyn_1"/> | <hi rendition="#rend_italic">itinʒun</hi> из
<hi rendition="#rend_italic">tanj-</hi>). For Digor the hesitation between initial <hi rendition="#rend_italic">æ</hi> and <hi rendition="#rend_italic">i</hi> is usual.
The form <hi rendition="#rend_italic">ingæn</hi> should be viewed as „digorism“.%n<bibl><ref type="bibl" target="#ref_Миллер_Вс._ОЭ"/><biblScope>II 5657</biblScope></bibl>. —
<bibl><author>Bailey,</author><ref type="bibl" target="#ref_BSOAS"/><biblScope>XII 331</biblScope></bibl>.</etym>
</entry>
</body>
</text>
</TEI>