211 lines
15 KiB
XML
211 lines
15 KiB
XML
|
<TEI xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" xmlns:abv="http://ossetic-studies.org/ns/abaevdict" xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude">
|
|||
|
<teiHeader>
|
|||
|
<fileDesc>
|
|||
|
<titleStmt>
|
|||
|
<title>Abaev Dictionary: entry <hi rendition="#rend_italic">q˳yzyn</hi></title>
|
|||
|
</titleStmt>
|
|||
|
<publicationStmt xml:base="../pubstmt.xml"><p>Translated from Russian in 2020 by Oleg Belyaev (ed.), Irina Khomchenkova, Julia
|
|||
|
Sinitsyna and Vadim Dyachkov.</p></publicationStmt>
|
|||
|
<sourceDesc>
|
|||
|
<bibl xml:lang="ru"><author>Абаев, Василий Иванович</author>.
|
|||
|
<title>Историко-этимологический словарь осетинского языка</title>. Т. <biblScope unit="volume">I</biblScope>. A–Kʼ. <pubPlace>М.–Л.</pubPlace>:
|
|||
|
<publisher>Наука</publisher>, <date>1958</date>. С. <biblScope unit="page">??–??</biblScope>.</bibl>
|
|||
|
</sourceDesc>
|
|||
|
</fileDesc>
|
|||
|
<encodingDesc xml:base="../encodingdesc.xml">
|
|||
|
<tagsDecl>
|
|||
|
<rendition xml:id="rend_italic" scheme="css">font-variant: italic;</rendition>
|
|||
|
<rendition xml:id="rend_smallcaps" scheme="css">font-variant: small-caps;</rendition>
|
|||
|
<rendition xml:id="rend_singlequotes" scheme="css" scope="q">quotes: "‘" "’";</rendition>
|
|||
|
<rendition xml:id="rend_doublequotes" scheme="css" scope="q">quotes: "«" "»";</rendition>
|
|||
|
</tagsDecl>
|
|||
|
</encodingDesc>
|
|||
|
</teiHeader>
|
|||
|
<text>
|
|||
|
<body>
|
|||
|
<entry xml:id="entry_q0yzyn" xml:lang="os" abv:completeness="incomplete">
|
|||
|
<form xml:id="form_d2828e66" type="lemma" xml:lang="os-x-iron"><orth>q˳yzyn</orth><form xml:id="form_d2828e68" type="participle"><orth>q˳yzt</orth><form xml:id="form_d2828e70" type="variant" subtype="parens"><orth>q˳yzyd</orth></form></form></form>
|
|||
|
<form xml:id="form_d2828e73" xml:lang="os-x-digor" type="dialectal"><orth>ǧuzun</orth><form xml:id="form_d2828e75" type="participle"><orth>ǧuzt</orth></form></form>
|
|||
|
<sense xml:id="sense_d2828e78"><sense xml:id="sense_d2828e79"><abv:tr xml:lang="ru">
|
|||
|
<q>красться</q>
|
|||
|
</abv:tr><abv:tr xml:lang="en">
|
|||
|
<q>sneak</q>
|
|||
|
</abv:tr></sense><sense xml:id="sense_d2828e88"><abv:tr xml:lang="ru">
|
|||
|
<q>подкрадываться</q>
|
|||
|
</abv:tr><abv:tr xml:lang="en">
|
|||
|
<q>creep</q>
|
|||
|
</abv:tr></sense><sense xml:id="sense_d2828e97"><abv:tr xml:lang="ru">
|
|||
|
<q>пробираться тайком</q>
|
|||
|
</abv:tr><abv:tr xml:lang="en">
|
|||
|
<q>stalk</q>
|
|||
|
</abv:tr></sense></sense>
|
|||
|
<exampleGrp xmlns="http://ossetic-studies.org/ns/abaevdict" xml:id="exampleGrp_d2828e107">
|
|||
|
<example xml:id="example_d2828e109">
|
|||
|
<quote xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">wærtæ dyn īw læg fæq˳yzy</quote>
|
|||
|
<tr xml:lang="ru">
|
|||
|
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">вон один человек крадется</q>
|
|||
|
</tr>
|
|||
|
<tr xml:lang="en">
|
|||
|
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">there is a man sneaking around</q>
|
|||
|
</tr>
|
|||
|
<bibl xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0"><ref type="bibl" target="#src_Коста"/>
|
|||
|
<biblScope>96</biblScope></bibl>
|
|||
|
</example>
|
|||
|
<example xml:id="example_d2828e132">
|
|||
|
<quote xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">Tuǧan jæ topp je ʽfcæǵy aftydta æmæ syrdtæm
|
|||
|
æxst-bærc ysq˳yzyd</quote>
|
|||
|
<tr xml:lang="ru">
|
|||
|
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">Туган повесил ружье на шею и подкрался к зверям
|
|||
|
на расстояние выстрела</q>
|
|||
|
</tr>
|
|||
|
<tr xml:lang="en">
|
|||
|
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">Tugan hung the gun around his neck and crept up
|
|||
|
to the animals at a distance of a shot</q>
|
|||
|
</tr>
|
|||
|
<bibl xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0"><ref type="bibl" target="#src_Сека"/>
|
|||
|
<biblScope>98</biblScope></bibl>
|
|||
|
</example>
|
|||
|
<example xml:id="example_d2828e155">
|
|||
|
<quote xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">Bezan dardæj fedta læppūjy æmæ jæm q˳yzyn
|
|||
|
bajdydta; baq˳yzyd æmæ jæ fexsta</quote>
|
|||
|
<tr xml:lang="ru">
|
|||
|
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">Бежан издали увидел юношу и стал к нему
|
|||
|
красться; подкрался и выстрелил в него</q>
|
|||
|
</tr>
|
|||
|
<tr xml:lang="en">
|
|||
|
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">Bezhan saw the young man from afar and began to
|
|||
|
sneak up on him; he crept up and shot at him</q>
|
|||
|
</tr>
|
|||
|
<bibl xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0"><ref type="bibl" target="#src_ОЭ"/>
|
|||
|
<biblScope>I 78</biblScope></bibl>
|
|||
|
</example>
|
|||
|
<example xml:id="example_d2828e178">
|
|||
|
<quote xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">Ærx˳y mæsyǵy ræsuǧd x˳yssʒæn syntæǵy, susægæj
|
|||
|
baq˳yz watmæ æmæ jyn jæ syǧzærīn ʒykkūtæ fīdar babædd syntæǵy kʼūxtæm</quote>
|
|||
|
<tr xml:lang="ru">
|
|||
|
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">красавица Медной башни будет спать на кровати,
|
|||
|
ты проберись тайком в комнату и крепко привяжи ее золотые косы к ручкам кровати</q>
|
|||
|
</tr>
|
|||
|
<tr xml:lang="en">
|
|||
|
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">the beauty of the Copper Tower will sleep on
|
|||
|
the bed, you sneak into the room and tie her golden braids tightly to the bed
|
|||
|
handles</q>
|
|||
|
</tr>
|
|||
|
<bibl xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0"><ref type="bibl" target="#src_СОПам."/>
|
|||
|
<biblScope>IV 24</biblScope></bibl>
|
|||
|
</example>
|
|||
|
<example xml:id="example_d2828e201" xml:lang="os-x-digor">
|
|||
|
<usg xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0"><lang/></usg>
|
|||
|
<quote xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">sumax imæ fæstegæj baǧuzunmæ ǧavetæ qæmaj
|
|||
|
xæccæ</quote>
|
|||
|
<tr xml:lang="ru">
|
|||
|
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">вы постарайтесь подкрасться к нему сзади с
|
|||
|
кинжалом</q>
|
|||
|
</tr>
|
|||
|
<tr xml:lang="en">
|
|||
|
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">you try to sneak up on him from behind with a
|
|||
|
dagger</q>
|
|||
|
</tr>
|
|||
|
<bibl xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0"><note type="comment">from the archive of G. Kokiev</note></bibl>
|
|||
|
</example>
|
|||
|
<example xml:id="example_d2828e227" xml:lang="os-x-digor">
|
|||
|
<usg xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0"><lang/></usg>
|
|||
|
<quote xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">Alsaqmæ kedær arc wæd færsawwonæj ærǧuztæj,
|
|||
|
Alsaq ku ʽrxawdtæj ræxustæj</quote>
|
|||
|
<tr xml:lang="ru">
|
|||
|
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">чье-то копье из скрытого места прокралось к
|
|||
|
Алсаку, (и) Алсак упал пронзенный</q>
|
|||
|
</tr>
|
|||
|
<tr xml:lang="en">
|
|||
|
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">someone’s spear sneaked up to Alsak from a
|
|||
|
hidden place, (and) Alsak fell pierced</q>
|
|||
|
</tr>
|
|||
|
<bibl xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0"><ref type="bibl" target="#src_Iræf"/>
|
|||
|
<biblScope>75</biblScope></bibl>
|
|||
|
</example>
|
|||
|
<example xml:id="example_d2828e253" xml:lang="os-x-digor">
|
|||
|
<usg xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0"><lang/></usg>
|
|||
|
<quote xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">cuma ǧuzgæ estæmæ kodta, otæ saburgaj
|
|||
|
baburdæj æ fazæbæl</quote>
|
|||
|
<tr xml:lang="ru">
|
|||
|
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">как будто к чему-то подкрадываясь, он
|
|||
|
потихоньку подполз на боку</q>
|
|||
|
</tr>
|
|||
|
<tr xml:lang="en">
|
|||
|
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">as if creeping up on something, he slowly
|
|||
|
crawled on his side</q>
|
|||
|
</tr>
|
|||
|
<bibl xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0"><ref type="bibl" target="#src_Bes._Ka_ke"/>
|
|||
|
<biblScope>14</biblScope></bibl>
|
|||
|
</example>
|
|||
|
<example xml:id="example_d2828e279" xml:lang="os-x-digor">
|
|||
|
<usg xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0"><lang/></usg>
|
|||
|
<quote xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">ku bafunæj æncæ (ostitæ), wæd siaq baǧuztæj
|
|||
|
æma æ kard radavta</quote>
|
|||
|
<tr xml:lang="ru">
|
|||
|
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">когда (женщины) заснули, великан подкрался и
|
|||
|
утащил свой меч</q>
|
|||
|
</tr>
|
|||
|
<tr xml:lang="en">
|
|||
|
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">when (the women) fell asleep, the giant crept
|
|||
|
up and stole his sword</q>
|
|||
|
</tr>
|
|||
|
<bibl xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0"><ref type="bibl" target="#src_MSt."/>
|
|||
|
<biblScope>28<hi rendition="#rend_subscript">6</hi></biblScope></bibl>
|
|||
|
</example>
|
|||
|
</exampleGrp>
|
|||
|
<etym xml:lang="ru">Восходит к <mentioned corresp="#mentioned_d2828e441" xml:id="mentioned_d2828e311" xml:lang="x-oldirn"><lang/>
|
|||
|
<w type="rec">gauz-</w>, <w type="rec">guz-</w>
|
|||
|
<gloss><q>прятать</q>, <q>прятаться</q></gloss></mentioned>; ср. <mentioned corresp="#mentioned_d2828e455" xml:id="mentioned_d2828e325" xml:lang="sog"><lang/>
|
|||
|
<w>ɣōz-</w> в <w>ptɣwz-</w>
|
|||
|
<gloss><q>прятать</q></gloss></mentioned>, <mentioned corresp="#mentioned_d2828e465" xml:id="mentioned_d2828e335" xml:lang="xpr"><lang/>
|
|||
|
<w>niɣōz-</w> id. <note type="bibl">(<bibl><ref type="bibl" target="#ref_Ghilain"/>
|
|||
|
<biblScope>64</biblScope></bibl>)</note></mentioned>, <mentioned corresp="#mentioned_d2828e478" xml:id="mentioned_d2828e348" xml:lang="ae"><lang/>
|
|||
|
<w>guz-</w>, <w>gauz-</w>
|
|||
|
<gloss><q>прятать</q>, <q>прятаться</q></gloss>
|
|||
|
<note xml:lang="ru" type="comment">(<phr>azəm tanūm āguze</phr>
|
|||
|
<gloss><q>я спрятался</q></gloss>; <w>zəmargūz-</w>
|
|||
|
<gloss><q>прячущийся в земле</q></gloss>)</note></mentioned>, <mentioned corresp="#mentioned_d2828e503" xml:id="mentioned_d2828e373" xml:lang="peo"><lang/>
|
|||
|
<w>gaud-</w>
|
|||
|
<gloss><q>прятать</q>, <q>скрывать</q></gloss>
|
|||
|
<note xml:lang="ru" type="comment">(<w>mā apagaudaya</w>
|
|||
|
<gloss><q>не скрывай</q></gloss>)</note></mentioned>, <mentioned corresp="#mentioned_d2828e522" xml:id="mentioned_d2828e392" xml:lang="inc-x-old"><lang/>
|
|||
|
<w>guh-</w> id.</mentioned> — Возможно, что разновидностью этого же корня является
|
|||
|
<mentioned corresp="#mentioned_d2828e528" xml:id="mentioned_d2828e398" xml:lang="ira"><w type="rec">gud-</w>
|
|||
|
<gloss><q>покрывать</q></gloss></mentioned> и пр. (см. <ref type="xr" target="#entry_aǧūd"/>, <ref type="xr" target="#entry_aǧ0yndyn"/>) и что, стало быть,
|
|||
|
колебание <c>z</c> || <c>d</c>, характерное для древнеперсидского, в единичных случаях
|
|||
|
наблюдалось и в общеиранский период.<lb/><bibl><ref type="bibl" target="#ref_Миллер_Вс._ОЭ">Вс. <hi rendition="#rend_smallcaps">Миллер</hi>. ОЭ</ref>
|
|||
|
<biblScope>III 147</biblScope></bibl>; <bibl><ref type="bibl" target="#ref_Miller._Gr.">Gr.</ref>
|
|||
|
<biblScope>25</biblScope></bibl>. — <bibl><author>Bailey</author>, <title>Adyar Library
|
|||
|
Bulletin</title>
|
|||
|
<biblScope>XXV 5</biblScope></bibl>.</etym>
|
|||
|
<etym xml:lang="en">It traces back to <mentioned corresp="#mentioned_d2828e311" xml:id="mentioned_d2828e441" xml:lang="x-oldirn"><lang/>
|
|||
|
<w type="rec">gauz-</w>, <w type="rec">guz-</w>
|
|||
|
<gloss><q>hide</q>, <q>lurk</q></gloss></mentioned>; cf. <mentioned corresp="#mentioned_d2828e325" xml:id="mentioned_d2828e455" xml:lang="sog"><lang/>
|
|||
|
<w>ɣōz-</w> in <w>ptɣwz-</w>
|
|||
|
<gloss><q>hide</q></gloss></mentioned>, <mentioned corresp="#mentioned_d2828e335" xml:id="mentioned_d2828e465" xml:lang="xpr"><lang/>
|
|||
|
<w>niɣōz-</w> id. <note type="bibl">(<bibl><ref type="bibl" target="#ref_Ghilain"/>
|
|||
|
<biblScope>64</biblScope></bibl>)</note></mentioned>, <mentioned corresp="#mentioned_d2828e348" xml:id="mentioned_d2828e478" xml:lang="ae"><lang/>
|
|||
|
<w>guz-</w>, <w>gauz-</w>
|
|||
|
<gloss><q>hide</q>, <q>lurk</q></gloss>
|
|||
|
<note xml:lang="en" type="comment">(<phr>azəm tanūm āguze</phr>
|
|||
|
<gloss><q>I hid</q></gloss>; <w>zəmargūz-</w>
|
|||
|
<gloss><q>hiding in the ground</q></gloss>)</note></mentioned>, <mentioned corresp="#mentioned_d2828e373" xml:id="mentioned_d2828e503" xml:lang="peo"><lang/>
|
|||
|
<w>gaud-</w>
|
|||
|
<gloss><q>hide</q>, <q>conceal</q></gloss>
|
|||
|
<note xml:lang="en" type="comment">(<w>mā apagaudaya</w>
|
|||
|
<gloss><q>do not hide it</q></gloss>)</note></mentioned>, <mentioned corresp="#mentioned_d2828e392" xml:id="mentioned_d2828e522" xml:lang="inc-x-old"><lang/>
|
|||
|
<w>guh-</w> id.</mentioned> — It is possible that another variant of the same root is
|
|||
|
<mentioned corresp="#mentioned_d2828e398" xml:id="mentioned_d2828e528" xml:lang="ira"><w type="rec">gud-</w>
|
|||
|
<gloss><q>cover</q></gloss></mentioned> etc. (see <ref type="xr" target="#entry_aǧūd"/>,
|
|||
|
<ref type="xr" target="#entry_aǧ0yndyn"/>) and therefore a variation <c>z</c> ||
|
|||
|
<c>d</c>, which is typical for Old Persian, in isolated cases, it was also observed in
|
|||
|
the common Iranian period.<lb/><bibl><ref type="bibl" target="#ref_Миллер_Вс._ОЭ"/>
|
|||
|
<biblScope>III 147</biblScope></bibl>; <bibl><ref type="bibl" target="#ref_Miller._Gr.">Gr.</ref>
|
|||
|
<biblScope>25</biblScope></bibl>. — <bibl><author>Bailey</author>, <title>Adyar Library
|
|||
|
Bulletin</title>
|
|||
|
<biblScope>XXV 5</biblScope></bibl>.</etym>
|
|||
|
</entry>
|
|||
|
</body>
|
|||
|
</text>
|
|||
|
</TEI>
|