263 lines
18 KiB
XML
263 lines
18 KiB
XML
|
<TEI xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" xmlns:abv="http://ossetic-studies.org/ns/abaevdict" xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude">
|
|||
|
<teiHeader>
|
|||
|
<fileDesc>
|
|||
|
<titleStmt>
|
|||
|
<title>Abaev Dictionary: entry <hi rendition="#rend_italic">tīw</hi></title>
|
|||
|
</titleStmt>
|
|||
|
<publicationStmt xml:base="../pubstmt.xml"><p>Translated from Russian in 2020 by Oleg Belyaev (ed.), Irina Khomchenkova, Julia
|
|||
|
Sinitsyna and Vadim Dyachkov.</p></publicationStmt>
|
|||
|
<sourceDesc>
|
|||
|
<bibl xml:lang="ru"><author>Абаев, Василий Иванович</author>.
|
|||
|
<title>Историко-этимологический словарь осетинского языка</title>. Т. <biblScope unit="volume">I</biblScope>. A–Kʼ. <pubPlace>М.–Л.</pubPlace>:
|
|||
|
<publisher>Наука</publisher>, <date>1958</date>. С. <biblScope unit="page">??–??</biblScope>.</bibl>
|
|||
|
</sourceDesc>
|
|||
|
</fileDesc>
|
|||
|
<encodingDesc xml:base="../encodingdesc.xml">
|
|||
|
<tagsDecl>
|
|||
|
<rendition xml:id="rend_italic" scheme="css">font-variant: italic;</rendition>
|
|||
|
<rendition xml:id="rend_smallcaps" scheme="css">font-variant: small-caps;</rendition>
|
|||
|
<rendition xml:id="rend_singlequotes" scheme="css" scope="q">quotes: "‘" "’";</rendition>
|
|||
|
<rendition xml:id="rend_doublequotes" scheme="css" scope="q">quotes: "«" "»";</rendition>
|
|||
|
</tagsDecl>
|
|||
|
</encodingDesc>
|
|||
|
</teiHeader>
|
|||
|
<text>
|
|||
|
<body>
|
|||
|
<entry xml:id="entry_tīw" xml:lang="os" abv:completeness="english-questions">
|
|||
|
<?oxy_comment_start author="oleg" timestamp="20230216T172534+0300" comment="Russian checked" flag="done"?>
|
|||
|
<form xml:id="form_d5271e66" type="lemma" xml:lang="os-x-iron"><orth>tīw</orth></form><?oxy_comment_end ?>
|
|||
|
<form xml:lang="os-x-digor" type="dialectal"><orth>tew</orth></form>
|
|||
|
<sense>
|
|||
|
<sense xml:id="sense_d5271e69">
|
|||
|
<abv:tr xml:lang="ru">
|
|||
|
<q>брат мужа</q>
|
|||
|
</abv:tr>
|
|||
|
<abv:tr xml:lang="en">
|
|||
|
<q>husband’s brother</q>
|
|||
|
</abv:tr>
|
|||
|
</sense>
|
|||
|
<sense>
|
|||
|
<abv:tr xml:lang="ru">
|
|||
|
<q>деверь</q>
|
|||
|
</abv:tr>
|
|||
|
<abv:tr xml:lang="en">
|
|||
|
<q>brother-in-law</q>
|
|||
|
</abv:tr>
|
|||
|
</sense>
|
|||
|
</sense>
|
|||
|
<exampleGrp xmlns="http://ossetic-studies.org/ns/abaevdict">
|
|||
|
<example>
|
|||
|
<quote xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">næ fæcī mæ madæn næ fajnūst, næ
|
|||
|
<oRef>tīw</oRef></quote>
|
|||
|
<tr xml:lang="ru">
|
|||
|
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">не оказалось у моей матери ни ятрови, ни
|
|||
|
деверя</q>
|
|||
|
</tr>
|
|||
|
<tr xml:lang="en">
|
|||
|
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">my mother did not have either sister-in-law or
|
|||
|
brother-in-law</q>
|
|||
|
</tr>
|
|||
|
<bibl xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0"><ref type="bibl" target="#src_Коста"/>
|
|||
|
<biblScope>53</biblScope></bibl>
|
|||
|
</example>
|
|||
|
<example>
|
|||
|
<quote xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">mæ særy xīcaw kæm īs æmæ mæ ʒæbæx
|
|||
|
<oRef>tīwtæ</oRef>, æz dær qwamæ ūm amælon</quote>
|
|||
|
<tr xml:lang="ru">
|
|||
|
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">где владыка моей головы (мой муж) и мои добрые
|
|||
|
деверья, там и я должна умереть</q>
|
|||
|
</tr>
|
|||
|
<tr xml:lang="en">
|
|||
|
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">where is the lord of my head (my husband) and
|
|||
|
my good brothers-in-law, there I must die</q>
|
|||
|
</tr>
|
|||
|
<bibl xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0"><ref type="bibl" target="#src_ИАА"/>
|
|||
|
<biblScope>III 95</biblScope></bibl>
|
|||
|
</example>
|
|||
|
<example>
|
|||
|
<quote xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">kæd idæʒ ūsæn wydīs <oRef>tīwtæ</oRef>, wæd
|
|||
|
gænæn wyd, æmæ ūdonæj īskæmæj ysmoj kodtaid</quote>
|
|||
|
<tr xml:lang="ru">
|
|||
|
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">если у вдовствующей женщины были деверья, то
|
|||
|
допускалось, чтобы она вышла замуж за кого-нибудь из них</q>
|
|||
|
</tr>
|
|||
|
<tr xml:lang="en">
|
|||
|
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">if the widowed woman had brothers-in-law, then
|
|||
|
it was allowed for her to marry one of them</q>
|
|||
|
</tr>
|
|||
|
<bibl xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0"><ref type="bibl" target="#src_F."/>
|
|||
|
<biblScope>1973 VII 88</biblScope></bibl>
|
|||
|
</example>
|
|||
|
<example>
|
|||
|
<quote xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">kæd kæræʒī zærdæmæ fæcæwat, wæd me ʽvsymær
|
|||
|
dæwæn læg, dy ūman ūs, æz ta dæwæn <oRef>tīw</oRef></quote>
|
|||
|
<tr xml:lang="ru">
|
|||
|
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">если вы понравитесь друг другу, то мой брат
|
|||
|
тебе муж, ты ему жена, а я тебе деверь</q>
|
|||
|
</tr>
|
|||
|
<tr xml:lang="en">
|
|||
|
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">if you like each other, then my brother is your
|
|||
|
husband, you are his wife, and I am your brother-in-law</q>
|
|||
|
</tr>
|
|||
|
<bibl xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0"><ref type="bibl" target="#src_ЮОПам."/>
|
|||
|
<biblScope>III 15</biblScope></bibl>
|
|||
|
</example>
|
|||
|
<example>
|
|||
|
<quote xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">basaston, ḱynʒ æmæ <oRef>tīwy</oRef> ʽxsæn cy
|
|||
|
styr æfsarm īs, ūj</quote>
|
|||
|
<tr xml:lang="ru">
|
|||
|
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">я нарушил великий нравственный запрет, который
|
|||
|
существует между невесткой и деверем</q>
|
|||
|
</tr>
|
|||
|
<tr xml:lang="en">
|
|||
|
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">I violated the great moral prohibition that
|
|||
|
exists between a daughter-in-law and a brother-in-law</q>
|
|||
|
</tr>
|
|||
|
<bibl xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0"><ref type="bibl" target="#src_F."/>
|
|||
|
<biblScope>1957 X 75</biblScope></bibl>
|
|||
|
</example>
|
|||
|
<example>
|
|||
|
<quote xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">ūs jæ mojy fydy x˳ydta <q>næ xīcaw</q>,
|
|||
|
xīstær tīwy — <q>næ xīstær læppū</q>, īnnæ <oRef>tīwty</oRef> — <q>læppūtæ</q></quote>
|
|||
|
<tr xml:lang="ru">
|
|||
|
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">женщина отца мужа называла <q>наш господин</q>,
|
|||
|
старшего деверя — <q>наш старший юноша</q>, остальных деверей — <q>юношами</q></q>
|
|||
|
</tr>
|
|||
|
<tr xml:lang="en">
|
|||
|
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">a woman called her husband’s father <q>our
|
|||
|
master</q>, the elder brother-in-law – <q>our elder youth</q>, the rest of the
|
|||
|
brothers-in-law – <q>young men</q></q>
|
|||
|
</tr>
|
|||
|
<bibl xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0"><ref type="bibl" target="#src_F."/>
|
|||
|
<biblScope>1962 X 71</biblScope></bibl>
|
|||
|
</example>
|
|||
|
<example xml:lang="os-x-digor">
|
|||
|
<usg xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0"><lang/></usg>
|
|||
|
<quote xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">madæ, fidi cæstæ, ærvadæ, xwæri cæstæ, nostæ,
|
|||
|
<oRef>tewi</oRef> cæstæ...</quote>
|
|||
|
<tr xml:lang="ru">
|
|||
|
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">глаз матери, отца, глаз брата, сестры, глаз
|
|||
|
невестки, деверя...</q>
|
|||
|
</tr>
|
|||
|
<tr xml:lang="en">
|
|||
|
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">mother’s eye, father’s eye, brother’s eye,
|
|||
|
sister’s eye, sister-in-law’s eye, brother-in-law’s eye...</q>
|
|||
|
</tr>
|
|||
|
<bibl xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0"><note xml:lang="ru" type="comment">из заговора
|
|||
|
против дурного глаза; </note><note xml:lang="en" type="comment">from a spell against
|
|||
|
the evil eye; </note><ref type="bibl" target="#src_СОПам."/>
|
|||
|
<biblScope>II 172</biblScope></bibl>
|
|||
|
</example>
|
|||
|
<example xml:lang="os-x-digor">
|
|||
|
<usg xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0"><lang/></usg>
|
|||
|
<quote xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">næwæg nostæ æ <oRef>tewtæmæ</oRef> næ
|
|||
|
fæʒʒoruj æ cʼūxæj</quote>
|
|||
|
<tr xml:lang="ru">
|
|||
|
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">молодая невестка (по обычаю) не говорит своими
|
|||
|
устами со своими деверьями</q>
|
|||
|
</tr>
|
|||
|
<tr xml:lang="en">
|
|||
|
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">a young daughter-in-law, by custom, does not
|
|||
|
<?oxy_comment_start author="irina" timestamp="20230308T113518+0300" comment="своими устами? with her lips?))"?>speak<?oxy_comment_end ?>
|
|||
|
to her brothers-in-law</q>
|
|||
|
</tr>
|
|||
|
<bibl xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0"><ref type="bibl" target="#src_Qazb."/>
|
|||
|
<biblScope>10</biblScope></bibl>
|
|||
|
</example>
|
|||
|
</exampleGrp>
|
|||
|
<etym xml:lang="ru">Индоевропейский термин родства со значением <q>брат мужа</q>
|
|||
|
восстанавливается в виде <mentioned xml:lang="ine"><w type="rec">daiwer-</w></mentioned>,
|
|||
|
чему на иранской почве должно отвечать <mentioned xml:lang="ira"><w type="rec">daiwar-</w></mentioned>. Однако иранские факты склоняют к выводу о параллельном
|
|||
|
существовании варианта <mentioned xml:lang="ira"><w type="rec">θaiwar-</w></mentioned> из
|
|||
|
<mentioned xml:lang="ine"><w type="rec">dhaiwar-</w></mentioned>, который дал в
|
|||
|
отдельных языках формы с начальным <c>t-</c>, <c>s-</c>, <c>h-</c>:<note type="footnote">Подобно тому как <mentioned xml:lang="iir"><lang/>
|
|||
|
<c>bh</c></mentioned> давало иногда в иранском <mentioned xml:lang="ira"><c>l</c></mentioned> (<mentioned xml:lang="ae"><lang/>
|
|||
|
<w>nāfa-</w>
|
|||
|
<gloss><q>пупок</q></gloss></mentioned>, <mentioned xml:lang="ae"><w>waf-</w>
|
|||
|
<gloss><q>ткать</q></gloss></mentioned>, ос. <ref type="xr" target="#entry_7rfyg"><w>rfyg</w>
|
|||
|
<gloss><q>бровь</q></gloss></ref>), так <mentioned xml:lang="iir"><c>dh</c></mentioned> → <mentioned xml:lang="ira"><c>θ</c></mentioned>; ср.
|
|||
|
<mentioned xml:lang="ae"><lang/>
|
|||
|
<w>uruθəm</w>
|
|||
|
<gloss><q>рост</q></gloss></mentioned> при <mentioned xml:lang="inc-x-old"><lang/>
|
|||
|
<w>rodhati</w></mentioned>, <mentioned xml:lang="ae"><lang/>
|
|||
|
<w>ərəθwə̄ng</w>
|
|||
|
<gloss><q>справедливые</q></gloss></mentioned> при <mentioned xml:lang="inc-x-old"><lang/>
|
|||
|
<w>rādhas</w></mentioned> (<bibl><ref type="bibl" target="#ref_GIPh."/>
|
|||
|
<biblScope>I 1, § 23b</biblScope></bibl>). О колебании типа <w>daiwar-</w> ||
|
|||
|
<w>dhaiwar-</w> (<c>d</c> || <c>dh</c>, <c>b</c> || <c>bh</c>, <c>g</c> || <c>gh</c>)
|
|||
|
см.: <bibl><ref type="bibl" target="#ref_Brugmann"/>
|
|||
|
<biblScope>I 633, § 704</biblScope></bibl>; <bibl><ref type="bibl" target="#ref_Wackernagel-Debrunner"/>
|
|||
|
<biblScope>I 118</biblScope></bibl> (со ссылкой на:
|
|||
|
<bibl><author>Pischel—Geldner</author>. <title>Vedische Studien, I—III</title>.
|
|||
|
<pubPlace>Stuttgart</pubPlace>, <date>1889–1901</date>,
|
|||
|
<biblScope>passim</biblScope></bibl>).</note> ос. <oRef>tīw</oRef> |
|
|||
|
<oRef>tew</oRef>, <mentioned xml:lang="sgy"><lang/>
|
|||
|
<w>tēw</w></mentioned>, <mentioned xml:lang="ku"><lang/>
|
|||
|
<w>ti</w></mentioned>, <mentioned xml:lang="isk"><lang/>
|
|||
|
<w>sew</w></mentioned>, <mentioned xml:lang="yai"><lang/>
|
|||
|
<w>sewir</w>, <w>siwir</w></mentioned>, <mentioned xml:lang="tly"><lang/>
|
|||
|
<w>hiv</w></mentioned>, <mentioned xml:lang="prc"><lang/>
|
|||
|
<w>hīwar</w></mentioned>, <mentioned xml:lang="tg-x-se"><lang/>
|
|||
|
<w>hewar</w>, <w>ewar</w></mentioned>. <mentioned xml:lang="ps"><lang>Афг.</lang>
|
|||
|
<w>lēwər</w></mentioned> может восходить как к <mentioned xml:lang="ira"><w type="rec">θaiwar-</w></mentioned>, так и к <mentioned xml:lang="ira"><w type="rec">daiwar-</w></mentioned>. За пределами иранского: <mentioned xml:lang="inc-x-old"><lang/>
|
|||
|
<w>devar-</w></mentioned>, <mentioned xml:lang="cu"><lang/>
|
|||
|
<w>děverь</w></mentioned>, <mentioned xml:lang="ru"><lang/>
|
|||
|
<w>деверь</w></mentioned>, <mentioned xml:lang="lt"><lang/>
|
|||
|
<w>dieverìs</w></mentioned>, <mentioned xml:lang="la"><lang/>
|
|||
|
<w>levir</w>
|
|||
|
<note type="comment">(<c>d</c> → <c>l</c>, как в афганском)</note></mentioned>,
|
|||
|
<mentioned xml:lang="grc"><lang/>
|
|||
|
<w>δαήρ</w></mentioned>, <mentioned xml:lang="xcl"><lang/>
|
|||
|
<w>tʼaigr</w></mentioned>.<lb/><bibl><ref type="bibl" target="#ref_Miller_IF_21"/>,
|
|||
|
<biblScope>стр. 331</biblScope></bibl>. — <bibl><ref type="bibl" target="#ref_Morgenstierne._Shughni"/>
|
|||
|
<biblScope>83</biblScope></bibl>.</etym>
|
|||
|
<etym xml:lang="en">The Indo-European term of kinship with the meaning <q>brother of the
|
|||
|
husband</q> is reconstructed in the form <mentioned xml:lang="ine"><w type="rec">daiwer-</w></mentioned>,
|
|||
|
<?oxy_comment_start author="irina" timestamp="20230308T113641+0300" comment="????????????/"?>which
|
|||
|
in Iranian context should be<?oxy_comment_end ?>
|
|||
|
<mentioned xml:lang="ira"><w type="rec">daiwar-</w></mentioned>. However, the Iranian
|
|||
|
facts lead to the conclusion about the parallel existence of the variant <mentioned xml:lang="ira"><w type="rec">θaiwar-</w></mentioned> from <mentioned xml:lang="ine"><w type="rec">dhaiwar-</w></mentioned>, which gave in some languages forms with initial
|
|||
|
<c>t-</c>, <c>s-</c>, <c>h-</c>:<note type="footnote"><mentioned xml:lang="iir"><lang/>
|
|||
|
<c>bh</c></mentioned> sometimes resulted in <mentioned xml:lang="ira"><c>l</c></mentioned> in Iranian (<mentioned xml:lang="ae"><lang/>
|
|||
|
<w>nāfa-</w>
|
|||
|
<gloss><q>navel</q></gloss></mentioned>, <mentioned xml:lang="ae"><w>waf-</w>
|
|||
|
<gloss><q>weave</q></gloss></mentioned>, Ossetic <ref type="xr" target="#entry_7rfyg"><w>rfyg</w>
|
|||
|
<gloss><q>eyebrow</q></gloss></ref>), <?oxy_comment_start author="irina" timestamp="20230308T113935+0300" comment="очень криво получилось"?>similarly,<?oxy_comment_end ?>
|
|||
|
<mentioned xml:lang="iir"><c>dh</c></mentioned> → <mentioned xml:lang="ira"><c>θ</c></mentioned>; cf. <mentioned xml:lang="ae"><lang/>
|
|||
|
<w>uruθəm</w>
|
|||
|
<gloss><q>height</q></gloss></mentioned> next to <mentioned xml:lang="inc-x-old"><lang/>
|
|||
|
<w>rodhati</w></mentioned>, <mentioned xml:lang="ae"><lang/>
|
|||
|
<w>ərəθwə̄ng</w>
|
|||
|
<gloss><q>fair (pl.)</q></gloss></mentioned> next to <mentioned xml:lang="inc-x-old"><lang/>
|
|||
|
<w>rādhas</w></mentioned> (<bibl><ref type="bibl" target="#ref_GIPh."/>
|
|||
|
<biblScope>I 1, § 23b</biblScope></bibl>). About the variation <w>daiwar-</w> ||
|
|||
|
<w>dhaiwar-</w> (<c>d</c> || <c>dh</c>, <c>b</c> || <c>bh</c>, <c>g</c> || <c>gh</c>)
|
|||
|
see: <bibl><ref type="bibl" target="#ref_Brugmann"/>
|
|||
|
<biblScope>I 633, § 704</biblScope></bibl>; <bibl><ref type="bibl" target="#ref_Wackernagel-Debrunner"/>
|
|||
|
<biblScope>I 118</biblScope></bibl> (with reference to:
|
|||
|
<bibl><author>Pischel—Geldner</author>. <title>Vedische Studien, I—III</title>.
|
|||
|
<pubPlace>Stuttgart</pubPlace>, <date>1889–1901</date>,
|
|||
|
<biblScope>passim</biblScope></bibl>).</note> Ossetic <oRef>tīw</oRef> |
|
|||
|
<oRef>tew</oRef>, <mentioned xml:lang="sgy"><lang/>
|
|||
|
<w>tēw</w></mentioned>, <mentioned xml:lang="ku"><lang/>
|
|||
|
<w>ti</w></mentioned>, <mentioned xml:lang="isk"><lang/>
|
|||
|
<w>sew</w></mentioned>, <mentioned xml:lang="yai"><lang/>
|
|||
|
<w>sewir</w>, <w>siwir</w></mentioned>, <mentioned xml:lang="tly"><lang/>
|
|||
|
<w>hiv</w></mentioned>, <mentioned xml:lang="prc"><lang/>
|
|||
|
<w>hīwar</w></mentioned>, <mentioned xml:lang="tg-x-se"><lang/>
|
|||
|
<w>hewar</w>, <w>ewar</w></mentioned>. <mentioned xml:lang="ps"><lang/>
|
|||
|
<w>lēwər</w></mentioned> can go back both to <mentioned xml:lang="ira"><w type="rec">θaiwar-</w></mentioned>, and to <mentioned xml:lang="ira"><w type="rec">daiwar-</w></mentioned>. Outside of Iranian languages: <mentioned xml:lang="inc-x-old"><lang/>
|
|||
|
<w>devar-</w></mentioned>, <mentioned xml:lang="cu"><lang/>
|
|||
|
<w>děverь</w></mentioned>, <mentioned xml:lang="ru"><lang/>
|
|||
|
<w>dever'</w></mentioned>, <mentioned xml:lang="lt"><lang/>
|
|||
|
<w>dieverìs</w></mentioned>, <mentioned xml:lang="la"><lang/>
|
|||
|
<w>levir</w>
|
|||
|
<note type="comment">(<c>d</c> → <c>l</c>, as in Pashto)</note></mentioned>, <mentioned xml:lang="grc"><lang/>
|
|||
|
<w>δαήρ</w></mentioned>, <mentioned xml:lang="xcl"><lang/>
|
|||
|
<w>tʼaigr</w></mentioned>.<lb/><bibl><ref type="bibl" target="#ref_Miller_IF_21"/>,
|
|||
|
<biblScope>p. 331</biblScope></bibl>. — <bibl><ref type="bibl" target="#ref_Morgenstierne._Shughni"/>
|
|||
|
<biblScope>83</biblScope></bibl>.</etym>
|
|||
|
</entry>
|
|||
|
</body>
|
|||
|
</text>
|
|||
|
</TEI>
|