219 lines
No EOL
16 KiB
XML
219 lines
No EOL
16 KiB
XML
<TEI xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" xmlns:abv="http://ossetic-studies.org/ns/abaevdict" xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude">
|
||
<teiHeader>
|
||
<fileDesc>
|
||
<titleStmt>
|
||
<title>Abaev Dictionary: entry <hi rendition="#rend_italic">nywazyn</hi></title>
|
||
</titleStmt>
|
||
<publicationStmt xml:base="../pubstmt.xml"><p>Translated from Russian in 2020 by Oleg Belyaev (ed.), Irina Khomchenkova, Julia
|
||
Sinitsyna and Vadim Dyachkov.</p></publicationStmt>
|
||
<sourceDesc>
|
||
<bibl xml:lang="ru"><author>Абаев, Василий Иванович</author>.
|
||
<title>Историко-этимологический словарь осетинского языка</title>. Т. <biblScope unit="volume">I</biblScope>. A–Kʼ. <pubPlace>М.–Л.</pubPlace>:
|
||
<publisher>Наука</publisher>, <date>1958</date>. С. <biblScope unit="page">??–??</biblScope>.</bibl>
|
||
</sourceDesc>
|
||
</fileDesc>
|
||
<encodingDesc xml:base="../encodingdesc.xml">
|
||
<tagsDecl>
|
||
<rendition xml:id="rend_italic" scheme="css">font-variant: italic;</rendition>
|
||
<rendition xml:id="rend_smallcaps" scheme="css">font-variant: small-caps;</rendition>
|
||
<rendition xml:id="rend_singlequotes" scheme="css" scope="q">quotes: "‘" "’";</rendition>
|
||
<rendition xml:id="rend_doublequotes" scheme="css" scope="q">quotes: "«" "»";</rendition>
|
||
</tagsDecl>
|
||
</encodingDesc>
|
||
</teiHeader>
|
||
<text>
|
||
<body>
|
||
<entry xml:id="entry_nywazyn" xml:lang="os" abv:completeness="english-questions">
|
||
<form xml:id="form_d2233e66" type="lemma" xml:lang="os-x-iron"><orth>nywazyn</orth><form xml:id="form_d2233e68" type="variant"><orth>nwazyn</orth><form xml:id="form_d2233e70" type="participle"><orth>nywæzt</orth><form xml:id="form_d2233e72" type="variant"><orth>nozt</orth><form xml:id="form_d2233e74" type="variant"><orth>nyzt-</orth></form></form></form></form></form>
|
||
<form xml:id="form_d2233e77" xml:lang="os-x-digor" type="dialectal"><orth>niwazun</orth><form xml:id="form_d2233e79" type="participle"><orth>niwazt</orth></form></form>
|
||
<sense xml:id="sense_d2233e82"><abv:tr xml:lang="ru">
|
||
<q>пить</q>
|
||
</abv:tr><abv:tr xml:lang="en">
|
||
<q>drink</q>
|
||
</abv:tr></sense>
|
||
<re xml:id="re_d2233e92" xml:lang="os-x-iron">
|
||
<form xml:id="form_d2233e94" type="lemma"><usg><lang/></usg><orth>anazyn</orth><form xml:id="form_d2233e98" type="variant"><orth>banazyn</orth></form></form>
|
||
<sense xml:id="sense_d2233e101"><tr xmlns="http://ossetic-studies.org/ns/abaevdict" xml:lang="ru">
|
||
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">выпить</q>
|
||
</tr><tr xmlns="http://ossetic-studies.org/ns/abaevdict" xml:lang="en">
|
||
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">drink up</q>
|
||
</tr></sense>
|
||
</re>
|
||
<exampleGrp xmlns="http://ossetic-studies.org/ns/abaevdict" xml:id="exampleGrp_d2233e114">
|
||
<example xml:id="example_d2233e116">
|
||
<quote xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">Inal Xetægæn ralæværdta jæ kūvæggag, Xetæg ʒy
|
||
<oRef>anwæzta</oRef></quote>
|
||
<tr xml:lang="ru">
|
||
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">Инал передал Хетагу молитвенную (чашу), Хетаг
|
||
выпил из нее</q>
|
||
</tr>
|
||
<tr xml:lang="en">
|
||
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">Inal handed Khetag a prayer bowl, Khetag drank
|
||
from it</q>
|
||
</tr>
|
||
<bibl xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0"><ref type="bibl" target="#src_Коста"/>
|
||
<biblScope>221</biblScope></bibl>
|
||
</example>
|
||
<example xml:id="example_d2233e140">
|
||
<quote xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">xīstærtæ fændagsary <oRef>nwazæn</oRef>
|
||
nwæztoj</quote>
|
||
<tr xml:lang="ru">
|
||
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">старшие пили кубок за счастливый путь</q>
|
||
</tr>
|
||
<tr xml:lang="en">
|
||
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">the elders drank the cup to a happy journey</q>
|
||
</tr>
|
||
<bibl xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0"><ref type="bibl" target="#src_Коста"/>
|
||
<biblScope>229</biblScope></bibl>
|
||
</example>
|
||
<example xml:id="example_d2233e165">
|
||
<quote xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">Taǵi dojnyjæn bægæny <oRef>nwæzta</oRef>,
|
||
zærdæruxsæn ta araqq</quote>
|
||
<tr xml:lang="ru">
|
||
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">Таджи от жажды пил пиво, а для услады сердца —
|
||
араку</q>
|
||
</tr>
|
||
<tr xml:lang="en">
|
||
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">Taji drank beer from thirst, and araka for the
|
||
delight of the heart</q>
|
||
</tr>
|
||
<bibl xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0"><ref type="bibl" target="#src_Сека"/>
|
||
<biblScope>24</biblScope></bibl>
|
||
</example>
|
||
<example xml:id="example_d2233e190">
|
||
<quote xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">wæ, Nartæ, Nartæ! cy baxærat æmæ cy
|
||
<oRef>banazat</oRef> ūj wæm nal ī</quote>
|
||
<tr xml:lang="ru">
|
||
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">о Нарты, Нарты! у вас уже нечего есть и
|
||
пить</q>
|
||
</tr>
|
||
<tr xml:lang="en">
|
||
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">oh Narts, Narts! you have nothing to eat and
|
||
drink</q>
|
||
</tr>
|
||
<bibl xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0"><ref type="bibl" target="#src_ОТ"/>
|
||
<biblScope>71</biblScope></bibl>
|
||
</example>
|
||
<example xml:id="example_d2233e215">
|
||
<quote xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">dony bæsty sæn <oRef>banaz</oRef>; mojy bæsty
|
||
mæn bawarz</quote>
|
||
<tr xml:lang="ru">
|
||
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">вместо воды выпей вина; вместо мужа полюби
|
||
меня</q>
|
||
</tr>
|
||
<tr xml:lang="en">
|
||
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">drink wine instead of water; love me instead of
|
||
the husband</q>
|
||
</tr>
|
||
<bibl xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0"><biblScope>from a song</biblScope></bibl>
|
||
</example>
|
||
<example xml:id="example_d2233e239">
|
||
<quote xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">ūrs dony særmæ saw færdyg — bīræ ʒy ūmæn
|
||
<oRef>banozton</oRef>; ūrscong dæ, ḱyzgaj, sawærfyg — bīræ dæ umæn bawarzton</quote>
|
||
<tr xml:lang="ru">
|
||
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">над белой речкой черный самоцвет, поэтому я
|
||
много пил из нее; белорукая ты, девушка, чернобровая, поэтому я так сильно тебя
|
||
полюбил</q>
|
||
</tr>
|
||
<tr xml:lang="en">
|
||
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">there is a black gem above the white river, so
|
||
I drank a lot from it; white-armed you, girl, black-browed, thatʼs why I loved you
|
||
so much</q>
|
||
</tr>
|
||
<bibl xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0"><biblScope>from a song</biblScope>; <ref type="bibl" target="#src_Сека"/>
|
||
<biblScope>57</biblScope></bibl>
|
||
</example>
|
||
<example xml:id="example_d2233e266" xml:lang="os-x-digor">
|
||
<usg xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0"><lang/></usg>
|
||
<quote xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">kærʒin in baxwærun kodta,
|
||
<oRef>niwazun</oRef> dær in bakænun kodta</quote>
|
||
<tr xml:lang="ru">
|
||
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">накормил его хлебом и дал ему пить</q>
|
||
</tr>
|
||
<tr xml:lang="en">
|
||
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">fed him bread and gave him to drink</q>
|
||
</tr>
|
||
<bibl xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0"><ref type="bibl" target="#src_ОЭ"/>
|
||
<biblScope>I 92</biblScope></bibl>
|
||
</example>
|
||
<example xml:id="example_d2233e294" xml:lang="os-x-digor">
|
||
<usg xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0"><lang/></usg>
|
||
<quote xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">rawajaj, siaxs, mæ <oRef>niwazæn</oRef>
|
||
raniwazæ</quote>
|
||
<tr xml:lang="ru">
|
||
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">подойди, зять, выпей мой кубок</q>
|
||
</tr>
|
||
<tr xml:lang="en">
|
||
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">come here, son-in-law, and drink my cup</q>
|
||
</tr>
|
||
<bibl xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0"><ref type="bibl" target="#src_Диг._сказ."/>
|
||
<biblScope>42</biblScope></bibl>
|
||
</example>
|
||
<example xml:id="example_d2233e322" xml:lang="os-x-digor">
|
||
<usg xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0"><lang/></usg>
|
||
<quote xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">hæjdæ, bælccon, niwazgæ!</quote>
|
||
<tr xml:lang="ru">
|
||
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">ну же, путник, пей!</q>
|
||
</tr>
|
||
<tr xml:lang="en">
|
||
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">come on, traveler, drink!</q>
|
||
</tr>
|
||
<bibl xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0"><ref type="bibl" target="#src_Iræf"/>
|
||
<biblScope>26</biblScope></bibl>
|
||
</example>
|
||
</exampleGrp>
|
||
<etym xml:lang="ru">Сращение преверба <mentioned corresp="#mentioned_d2233e484" xml:id="mentioned_d2233e352" xml:lang="ira"><c>ni-</c></mentioned> с
|
||
основой <mentioned corresp="#mentioned_d2233e487" xml:id="mentioned_d2233e355" xml:lang="ira"><w>waz-</w>
|
||
<note xml:lang="ru" type="comment">(<mentioned corresp="#mentioned_d2233e492" xml:id="mentioned_d2233e360" xml:lang="ine"><lang/>
|
||
<w type="rec">weǵh-</w></mentioned>)</note>, в данном случае в значении
|
||
<gloss><q>течь</q></gloss></mentioned>, в каузативе <mentioned corresp="#mentioned_d2233e502" xml:id="mentioned_d2233e370" xml:lang="ira">(<w>wczaya-</w>) — <gloss><q>заставлять течь</q></gloss>, <gloss><q>вбирать жидкость
|
||
в себя</q></gloss>
|
||
<note xml:lang="ru" type="comment">(первоначально, может быть, шутливое
|
||
выражение)</note></mentioned>. Ср. <mentioned corresp="#mentioned_d2233e515" xml:id="mentioned_d2233e383" xml:lang="kho"><lang/>
|
||
<w>nuvays-</w> (<w>ni-waz-</w>) <gloss><q>течь вниз</q></gloss></mentioned>, <mentioned corresp="#mentioned_d2233e525" xml:id="mentioned_d2233e393" xml:lang="ae"><lang/>
|
||
<w>nivaz-</w>
|
||
<gloss><q>уносить вниз течением</q></gloss></mentioned>, <mentioned corresp="#mentioned_d2233e534" xml:id="mentioned_d2233e402" xml:lang="inc-x-old"><lang/>
|
||
<w>nivah-</w>
|
||
<gloss><q>течь</q></gloss></mentioned>. Эта же основа с превербом <mentioned corresp="#mentioned_d2233e542" xml:id="mentioned_d2233e410" xml:lang="ira"><c>ā-</c></mentioned> (<mentioned corresp="#mentioned_d2233e545" xml:id="mentioned_d2233e413" xml:lang="ira"><w>ā-wāzaya-</w></mentioned>) дала <ref type="xr" target="#entry_awazyn"><w>awazyn</w>
|
||
<gloss><q>прудить</q></gloss></ref>; см. под этим словом дальнейшие соответствия. —
|
||
Скифское имя из Ольвии <mentioned corresp="#mentioned_d2233e554" xml:id="mentioned_d2233e422" xml:lang="xsc"><w>Άβνωζος</w></mentioned>
|
||
<hi rendition="#rend_smallcaps">Вс. Миллер</hi> (<bibl><ref type="bibl" target="#ref_ЖМНП"/>
|
||
<biblScope>1886, окт., стр. 253</biblScope></bibl>) разлагает на <mentioned corresp="#mentioned_d2233e567" xml:id="mentioned_d2233e434" xml:lang="xsc"><c>ab</c></mentioned> (<mentioned corresp="#mentioned_d2233e570" xml:id="mentioned_d2233e437" xml:lang="ira"><lang/>
|
||
<w>ap-</w>
|
||
<gloss><q>вода</q></gloss></mentioned>) и <mentioned corresp="#mentioned_d2233e578" xml:id="mentioned_d2233e445" xml:lang="xsc"><w>noz</w>
|
||
<gloss><q>пьющий</q></gloss></mentioned> = <q rendition="#rend_doublequotes">водопийца</q>. — См. также <ref type="xr" target="#entry_nozt"/>, <ref type="xr" target="#entry_nywazæn"/>, <ref type="xr" target="#entry_nywazīnag"/>.<lb/><bibl><ref type="bibl" target="#ref_Miller_IF_21"/>, <biblScope>стр. 330</biblScope></bibl>. —
|
||
<bibl><ref type="bibl" target="#ref_Benveniste._Etudes"/>
|
||
<biblScope>118</biblScope></bibl>. — <bibl><author>Mayrhofer</author>,
|
||
<title>Bibliotheca Orientalis</title>
|
||
<pubPlace>(Leiden)</pubPlace>
|
||
<biblScope>XVIII 5/6 274—275</biblScope></bibl>.</etym>
|
||
<etym xml:lang="en">Fusion of the preverb <mentioned corresp="#mentioned_d2233e352" xml:id="mentioned_d2233e484" xml:lang="ira"><c>ni-</c></mentioned>
|
||
with the stem <mentioned corresp="#mentioned_d2233e355" xml:id="mentioned_d2233e487" xml:lang="ira"><w>waz-</w>
|
||
<note xml:lang="en" type="comment">(<mentioned corresp="#mentioned_d2233e360" xml:id="mentioned_d2233e492" xml:lang="ine"><lang/>
|
||
<w type="rec">weǵh-</w></mentioned>)</note>, meaning
|
||
<gloss><q>flow</q></gloss></mentioned> in this case, causative <mentioned corresp="#mentioned_d2233e370" xml:id="mentioned_d2233e502" xml:lang="ira">(<w>wczaya-</w>) — <gloss><q>make flow</q></gloss>, <gloss><q>take in
|
||
liquid</q></gloss>
|
||
<note xml:lang="en" type="comment">(originally, perhaps, a playful
|
||
expression)</note></mentioned>. Cf. <mentioned corresp="#mentioned_d2233e383" xml:id="mentioned_d2233e515" xml:lang="kho"><lang/>
|
||
<w>nuvays-</w> (<w>ni-waz-</w>) <gloss><q>flow down</q></gloss></mentioned>, <mentioned corresp="#mentioned_d2233e393" xml:id="mentioned_d2233e525" xml:lang="ae"><lang/>
|
||
<w>nivaz-</w>
|
||
<gloss><q>drift downstream</q></gloss></mentioned>, <mentioned corresp="#mentioned_d2233e402" xml:id="mentioned_d2233e534" xml:lang="inc-x-old"><lang/>
|
||
<w>nivah-</w>
|
||
<gloss><q>flow</q></gloss></mentioned>. The same base with the preverb <mentioned corresp="#mentioned_d2233e410" xml:id="mentioned_d2233e542" xml:lang="ira"><c>ā-</c></mentioned> (<mentioned corresp="#mentioned_d2233e413" xml:id="mentioned_d2233e545" xml:lang="ira"><w>ā-wāzaya-</w></mentioned>) gave rise to <ref type="xr" target="#entry_awazyn"><w>awazyn</w>
|
||
<gloss><q>dam up</q></gloss></ref>; see this word for further correspondences. — The
|
||
Scythian name from Olbia <mentioned corresp="#mentioned_d2233e422" xml:id="mentioned_d2233e554" xml:lang="xsc"><w>Άβνωζος</w></mentioned>
|
||
<hi rendition="#rend_smallcaps">Ws. Miller</hi> (<bibl><ref type="bibl" target="#ref_ЖМНП"/>
|
||
<biblScope xml:lang="en">1886, Oct., p. 253</biblScope></bibl>) decomposes into
|
||
<mentioned corresp="#mentioned_d2233e434" xml:id="mentioned_d2233e567" xml:lang="xsc"><c>ab</c></mentioned> (<mentioned corresp="#mentioned_d2233e437" xml:id="mentioned_d2233e570" xml:lang="ira"><lang/>
|
||
<w>ap-</w>
|
||
<gloss><q>water</q></gloss></mentioned>) and <mentioned corresp="#mentioned_d2233e445" xml:id="mentioned_d2233e578" xml:lang="xsc"><w>noz</w>
|
||
<gloss><q>drinking</q></gloss></mentioned> = <q rendition="#rend_doublequotes">water-drinker</q>. — See also <ref type="xr" target="#entry_nozt"/>, <ref type="xr" target="#entry_nywazæn"/>, <ref type="xr" target="#entry_nywazīnag"/>.<lb/><bibl><ref type="bibl" target="#ref_Miller_IF_21"/>, <biblScope xml:lang="en">p.
|
||
330</biblScope></bibl>. — <bibl><ref type="bibl" target="#ref_Benveniste._Etudes"/>
|
||
<biblScope>118</biblScope></bibl>. — <bibl><author>Mayrhofer</author>,
|
||
<title>Bibliotheca Orientalis</title>
|
||
<pubPlace>(Leiden)</pubPlace>
|
||
<biblScope>XVIII 5/6 274—275</biblScope></bibl>.</etym>
|
||
</entry>
|
||
</body>
|
||
</text>
|
||
</TEI> |