181 lines
No EOL
14 KiB
XML
181 lines
No EOL
14 KiB
XML
<TEI xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" xmlns:abv="http://ossetic-studies.org/ns/abaevdict" xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude">
|
||
<teiHeader>
|
||
<fileDesc>
|
||
<titleStmt>
|
||
<title>Abaev Dictionary: entry <hi rendition="#rend_italic">wylyng</hi></title>
|
||
</titleStmt>
|
||
<publicationStmt xml:base="../pubstmt.xml"><p>Translated from Russian in 2020 by Oleg Belyaev (ed.), Irina Khomchenkova, Julia
|
||
Sinitsyna and Vadim Dyachkov.</p></publicationStmt>
|
||
<sourceDesc>
|
||
<bibl xml:lang="ru"><author>Абаев, Василий Иванович</author>.
|
||
<title>Историко-этимологический словарь осетинского языка</title>. Т. <biblScope unit="volume">I</biblScope>. A–Kʼ. <pubPlace>М.–Л.</pubPlace>:
|
||
<publisher>Наука</publisher>, <date>1958</date>. С. <biblScope unit="page">??–??</biblScope>.</bibl>
|
||
</sourceDesc>
|
||
</fileDesc>
|
||
<encodingDesc xml:base="../encodingdesc.xml">
|
||
<tagsDecl>
|
||
<rendition xml:id="rend_italic" scheme="css">font-variant: italic;</rendition>
|
||
<rendition xml:id="rend_smallcaps" scheme="css">font-variant: small-caps;</rendition>
|
||
<rendition xml:id="rend_singlequotes" scheme="css" scope="q">quotes: "‘" "’";</rendition>
|
||
<rendition xml:id="rend_doublequotes" scheme="css" scope="q">quotes: "«" "»";</rendition>
|
||
</tagsDecl>
|
||
</encodingDesc>
|
||
</teiHeader>
|
||
<text>
|
||
<body>
|
||
<entry xml:id="entry_wylyng" xml:lang="os" abv:completeness="incomplete">
|
||
<form xml:id="form_d255e66" type="lemma" xml:lang="os-x-iron"><orth>wylyng</orth></form>
|
||
<form xml:lang="os-x-digor" type="dialectal"><orth>ulinkʼæ</orth></form>
|
||
<sense xml:id="sense_d255e69">
|
||
<def xml:lang="ru">мера длины — расстояние между концами растянутых большого и
|
||
указательного пальцев, <q>пядь</q> (ок. 18 см)</def>
|
||
<def xml:lang="en">measure of length — distance between tips of a thumb and of a
|
||
forefinger of an open hand, <q>span</q> (nearly 18 cm)</def>
|
||
</sense>
|
||
<note xml:lang="ru" type="comment">; ср. <ref type="xr" target="#entry_wydīsn6y9"><w>wydīsn</w>
|
||
<gloss><q>четверть</q></gloss></ref></note>
|
||
<note xml:lang="en" type="comment">; cf. <ref type="xr" target="#entry_wydīsn6y9"><w>wydīsn</w>
|
||
<gloss><q>quarter</q></gloss></ref></note>
|
||
<exampleGrp xmlns="http://ossetic-studies.org/ns/abaevdict">
|
||
<example>
|
||
<quote xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">raǵy-ma raǵy wydī læg æmæ ūs; ūdonæn
|
||
rajg˳yrdīs īw læppū æmæ ræz næ xasta; aræx æj barstoj, æmæ dærǧmæ —
|
||
<oRef>wylyng</oRef>, wærxmæ — dīsny, ændær ræz næ xasta; jæ dærǧmæ gæsgæ jyl nom
|
||
sæværdtoj <oRef>Wylyng</oRef></quote>
|
||
<tr xml:lang="ru">
|
||
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">давно, давно были муж и жена; у них родился
|
||
один мальчик, но он не шел в рост; часто его мерили, и в длину — пядь, в ширину —
|
||
четверть, больше он не шел в рост; по длине ему дали имя <oRef>Wylyng</oRef></q>
|
||
</tr>
|
||
<tr xml:lang="en">
|
||
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">long ago, [there] were a husband and a wife;
|
||
they gave birth to a boy, but he didn't grow up; [they] often measured him, and [he
|
||
was] in length a span, in width — a quarter, [he] didn't grow up more; according to
|
||
the length, he was given the name <oRef>Wylyng</oRef></q>
|
||
</tr>
|
||
<bibl xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0"><ref type="bibl" target="#src_ИАС"/>
|
||
<biblScope>II 99</biblScope></bibl>
|
||
</example>
|
||
<example>
|
||
<quote xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">raǧy-ma raǵy wydī ’rtæ ævsymæry; xīstær wydī
|
||
Wydīsn, astæwkkag — <oRef>Wylyng</oRef>, kæstær — Sæstwylyng</quote>
|
||
<tr xml:lang="ru">
|
||
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">давно, давно были три брата; старший был
|
||
(назывался) <ref type="xr" target="#entry_wydīsn6y9">Wydīsn</ref>, средний —
|
||
<oRef>Wylyng</oRef>, младший — <emph>Šæstwylyng</emph> (?)</q>
|
||
</tr>
|
||
<tr xml:lang="en">
|
||
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">long, long ago, [there] were three brothers,
|
||
the elder was [called] <ref type="xr" target="#entry_wydīsn6y9">Wydīsn</ref>, the
|
||
middle — <oRef>Wylyng</oRef>, the youngest — <emph>Šæstwylyng</emph> (?)</q>
|
||
</tr>
|
||
<bibl xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0"><ref type="bibl" target="#src_ЮОПам."/>
|
||
<biblScope>III 89</biblScope></bibl>
|
||
</example>
|
||
<example>
|
||
<quote xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">rakodta axæm dymgæ æmæ zæxxy cʼar
|
||
<oRef>wylynǵy</oRef> bærc xasta</quote>
|
||
<tr xml:lang="ru">
|
||
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">поднялся такой ветер, что сносил слой земли
|
||
(толщиной) в пядь</q>
|
||
</tr>
|
||
<tr xml:lang="en">
|
||
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">such a wind rose, that demolished a layer of a
|
||
ground [that was] in [thickness] a span</q>
|
||
</tr>
|
||
<bibl xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0"><ref type="bibl" target="#src_СОПам."/>
|
||
<biblScope>III 8</biblScope></bibl>
|
||
</example>
|
||
<example xml:lang="os-x-digor">
|
||
<usg xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0"><lang/></usg>
|
||
<quote xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">Ʒanbolat felvasta æ æxsargard æma ’j obæl
|
||
(īnnæ æxsargardbæl) rabarsta, æma æxe æxsargard adtæj omæj <oRef>ulinkʼæ</oRef>
|
||
æsturdær</quote>
|
||
<tr xml:lang="ru">
|
||
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">Дзанболат извлек свою шашку и примерил ее к ней
|
||
(другой шашке), и его шашка была длиннее той на пядь</q>
|
||
</tr>
|
||
<tr xml:lang="en">
|
||
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">Dzanbolat pulled out his saber and compared
|
||
it with it (the other saber), and his saber was longer than the other by a
|
||
span</q>
|
||
</tr>
|
||
<bibl xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0"><ref type="bibl" target="#src_Диг._сказ."/>
|
||
<biblScope>32</biblScope></bibl>
|
||
</example>
|
||
</exampleGrp>
|
||
<etym xml:lang="ru"><bibl><author>Вс. Миллер</author> (<ref type="bibl" target="#ref_Миллер_Вс._ОЭ"/>
|
||
<biblScope>II 55</biblScope>)</bibl> сопоставлял с <mentioned xml:lang="grc"><lang/>
|
||
<w>ὡλένη</w></mentioned>, <mentioned xml:lang="got"><lang/>
|
||
<w>aleina</w></mentioned>, <mentioned xml:lang="goh"><lang/>
|
||
<w>elina</w></mentioned>, <mentioned xml:lang="la"><lang/>
|
||
<w>ulna</w></mentioned>, <mentioned xml:lang="fa"><lang/>
|
||
<w>ārang</w>
|
||
<gloss><q>локоть</q></gloss></mentioned>. Но это этимологическое гнездо представлено в
|
||
древнеиранском словом <mentioned xml:lang="x-oldirn"><w>araθni-</w></mentioned>, что
|
||
закономерно дало в осетинском <w>ærin</w>, см. <ref type="xr" target="#entry_ælmærīn"/>.
|
||
Существование параллельно формы с начальным <c>u-</c> было бы невероятной аномалией.
|
||
Поэтому, не отрывая <oRef/> от данного гнезда (<bibl><ref type="bibl" target="#ref_Pokorny"/>
|
||
<biblScope>307—309</biblScope></bibl>), следует рассматривать его не как прямое
|
||
древнеиранское наследие, а как вторичную ареальную скифо-европейскую изоглоссу,
|
||
непосредственно примыкающую к <mentioned xml:lang="la"><lang/>
|
||
<w>ulna</w></mentioned>, отчасти <mentioned xml:lang="lt"><lang/>
|
||
<w>úolektis</w></mentioned>, <mentioned xml:lang="lv"><lang/>
|
||
<w>uōlekts</w>
|
||
<gloss><q>локоть</q></gloss></mentioned>. По образованию <oRef>wyl-yng</oRef> сближается
|
||
с <ref type="xr" target="#entry_aryng"><w>ar-yng</w>
|
||
<gloss><q>мучное корыто</q></gloss></ref>, <ref type="xr" target="#entry_rūʒyng"><w>rūʒ-yng</w>
|
||
<gloss><q>окно</q></gloss></ref>, <ref type="xr" target="#entry_talyng"><w>talyng</w>
|
||
<gloss><q>темный</q></gloss></ref>. — С другим формантом (<m>-čak</m>) ср. <mentioned xml:lang="sgh"><lang/>
|
||
<w>(w)ulčak</w>
|
||
<gloss><q>мера длины, несколько меньшая ¼ м</q></gloss></mentioned> (<bibl><ref type="bibl" target="#ref_Зарубин._Шугн."/>
|
||
<biblScope>260</biblScope></bibl>). Имеет ли сюда отношение <mentioned xml:lang="xcl"><lang/>
|
||
<w>ulukʼ</w>
|
||
<gloss><q>παλαιστή</q></gloss>, <gloss><q>Spanne</q></gloss></mentioned>
|
||
(<bibl><author>Liden</author>. <title>Armenische Studien</title>.
|
||
<pubPlace>Götenborg</pubPlace>, <date>1906</date>, <biblScope>стр.
|
||
97</biblScope></bibl>)? — Приводимое <name>Томашеком</name> как <q rendition="#rend_doublequotes">curiosum</q><?oxy_comment_start author="админ" timestamp="20230518T122605+0300" comment="язык?"?> енисейское<?oxy_comment_end ?>
|
||
<w>ȳleng-ät</w>
|
||
<gloss><q>локоть</q></gloss> (<bibl><ref type="bibl" target="#ref_Tomaschek"/>
|
||
<biblScope>785</biblScope></bibl>) по разительной близости к <oRef/> идет, быть может,
|
||
из скифо-сарматского.</etym>
|
||
<etym xml:lang="en"><bibl><author>Ws. Miller</author> (<ref type="bibl" target="#ref_Миллер_Вс._ОЭ"/>
|
||
<biblScope>II 55</biblScope>)</bibl> compared the word with <mentioned xml:lang="grc"><lang/>
|
||
<w>ὡλένη</w></mentioned>, <mentioned xml:lang="got"><lang/>
|
||
<w>aleina</w></mentioned>, <mentioned xml:lang="goh"><lang/>
|
||
<w>elina</w></mentioned>, <mentioned xml:lang="la"><lang/>
|
||
<w>ulna</w></mentioned>, <mentioned xml:lang="fa"><lang/>
|
||
<w>ārang</w>
|
||
<gloss><q>elbow</q></gloss></mentioned>. But this etymological complex was represented
|
||
in Old Iranian by the word <mentioned xml:lang="x-oldirn"><w>araθni-</w></mentioned>,
|
||
which resulted regularly in Ossetic <w>ærin</w>, see <ref type="xr" target="#entry_ælmærīn"/>. The existence, in parallel, of a form with an initial
|
||
<c>u-</c> would be an improbable anomaly. Thus, wirhout detaching <oRef/> from this
|
||
etymological complex (<bibl><ref type="bibl" target="#ref_Pokorny"/>
|
||
<biblScope>307—309</biblScope></bibl>), one should consider it not as a direct Old
|
||
Iranian heritage, but as a secondary areal Scythian-Sarmatian izogloss, direcltly close to
|
||
<mentioned xml:lang="la"><lang/>
|
||
<w>ulna</w></mentioned>, partly to <mentioned xml:lang="lt"><lang/>
|
||
<w>úolektis</w></mentioned>, <mentioned xml:lang="lv"><lang/>
|
||
<w>uōlekts</w>
|
||
<gloss><q>elbow</q></gloss></mentioned>. As for the derivation, <oRef>wyl-yng</oRef> is
|
||
close to <ref type="xr" target="#entry_aryng"><w>ar-yng</w>
|
||
<gloss><q>flour trough</q></gloss></ref>, <ref type="xr" target="#entry_rūʒyng"><w>rūʒ-yng</w>
|
||
<gloss><q>window</q></gloss></ref>, <ref type="xr" target="#entry_talyng"><w>talyng</w>
|
||
<gloss><q>dark</q></gloss></ref>. — With the other formant (<m>-čak</m>) cf. <mentioned xml:lang="sgh"><lang/>
|
||
<w>(w)ulčak</w>
|
||
<gloss><q>measure of length slightly lower than ¼ m</q></gloss></mentioned> (<bibl><ref type="bibl" target="#ref_Зарубин._Шугн."/>
|
||
<biblScope>260</biblScope></bibl>). Is the <mentioned xml:lang="xcl"><lang/>
|
||
<w>ulukʼ</w>
|
||
<gloss><q>παλαιστή</q></gloss>, <gloss><q>Spanne</q></gloss></mentioned>
|
||
(<bibl><author>Liden</author>. <title>Armenische Studien</title>.
|
||
<pubPlace>Götenborg</pubPlace>, <date>1906</date>, <biblScope>p.
|
||
97</biblScope></bibl>) a cognate? — The
|
||
<?oxy_comment_start author="админ" timestamp="20230615T121007+0300" comment="lang?"?>Yeniseian<?oxy_comment_end ?>
|
||
word <w>ȳleng-ät</w>
|
||
<gloss><q>elbow</q></gloss> (<bibl><ref type="bibl" target="#ref_Tomaschek"/>
|
||
<biblScope>785</biblScope></bibl>), cited by <name>Tomashek</name> as <q rendition="#rend_doublequotes">curiosum</q>, according to its striking closeness to
|
||
<oRef/>, goes, perhaps, from Scythian-Sarmatian.</etym>
|
||
</entry>
|
||
</body>
|
||
</text>
|
||
</TEI> |