191 lines
No EOL
12 KiB
XML
191 lines
No EOL
12 KiB
XML
<TEI xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" xmlns:abv="http://ossetic-studies.org/ns/abaevdict" xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude">
|
||
<teiHeader>
|
||
<fileDesc>
|
||
<titleStmt>
|
||
<title>Abaev Dictionary: entry <hi rendition="#rend_italic">xaræ</hi></title>
|
||
</titleStmt>
|
||
<publicationStmt xml:base="../pubstmt.xml"><p>Translated from Russian in 2020 by Oleg Belyaev (ed.), Irina Khomchenkova, Julia
|
||
Sinitsyna and Vadim Dyachkov.</p></publicationStmt>
|
||
<sourceDesc>
|
||
<bibl xml:lang="ru"><author>Абаев, Василий Иванович</author>.
|
||
<title>Историко-этимологический словарь осетинского языка</title>. Т. <biblScope unit="volume">I</biblScope>. A–Kʼ. <pubPlace>М.–Л.</pubPlace>:
|
||
<publisher>Наука</publisher>, <date>1958</date>. С. <biblScope unit="page">??–??</biblScope>.</bibl>
|
||
</sourceDesc>
|
||
</fileDesc>
|
||
<encodingDesc xml:base="../encodingdesc.xml">
|
||
<tagsDecl>
|
||
<rendition xml:id="rend_italic" scheme="css">font-variant: italic;</rendition>
|
||
<rendition xml:id="rend_smallcaps" scheme="css">font-variant: small-caps;</rendition>
|
||
<rendition xml:id="rend_singlequotes" scheme="css" scope="q">quotes: "‘" "’";</rendition>
|
||
<rendition xml:id="rend_doublequotes" scheme="css" scope="q">quotes: "«" "»";</rendition>
|
||
</tagsDecl>
|
||
</encodingDesc>
|
||
</teiHeader>
|
||
<text>
|
||
<body>
|
||
<entry xml:id="entry_xaræ" xml:lang="os" abv:completeness="incomplete">
|
||
<form xml:id="form_d1184e66" type="lemma"><orth>xaræ</orth></form>
|
||
<sense xml:id="sense_d1184e69">
|
||
<def xml:lang="ru">название богатой муаровой шуршащей шелковой ткани</def>
|
||
<def xml:lang="en">name of an expensive scrooping moire silk fabric</def>
|
||
</sense>
|
||
<note xml:lang="ru" type="comment">; ср. <ref type="xr" target="#entry_zældag"/>, <ref type="xr" target="#entry_darī"/>, <ref type="xr" target="#entry_x0ysar_1"/>, <ref type="xr" target="#entry_gærnadur"/>, <ref type="xr" target="#entry_glazi"/></note>
|
||
<note xml:lang="en" type="comment">; cf. <ref type="xr" target="#entry_zældag"/>, <ref type="xr" target="#entry_darī"/>, <ref type="xr" target="#entry_x0ysar_1"/>, <ref type="xr" target="#entry_gærnadur"/>, <ref type="xr" target="#entry_glazi"/></note>
|
||
<exampleGrp xmlns="http://ossetic-studies.org/ns/abaevdict">
|
||
<example>
|
||
<quote xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">(Narty Soslanæn) syǧdæg syǧzærīnæj ḱyryn
|
||
wydī, syǧdæg <oRef>xaræjæ</oRef> mærdʒag</quote>
|
||
<tr xml:lang="ru">
|
||
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">(у Нартова Сослана) из чистого золота был гроб,
|
||
из чистого <oRef/> погребальная одежда</q>
|
||
</tr>
|
||
<tr xml:lang="en">
|
||
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">(Soslan of the Narts) had a coffin from pure
|
||
gold, burial clothes from <oRef/></q>
|
||
</tr>
|
||
<bibl xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0"><ref type="bibl" target="#src_ЮОПам."/>
|
||
<biblScope>I 114</biblScope></bibl>
|
||
</example>
|
||
<example>
|
||
<quote xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">Wyryzmæg raxæcy mælikkæn jæ <oRef>xaræ</oRef>
|
||
qæccūlyl</quote>
|
||
<tr xml:lang="ru">
|
||
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">Урызмаг стаскивает с князя его шелковое
|
||
одеяло</q>
|
||
</tr>
|
||
<tr xml:lang="en">
|
||
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">Wyryzmæg pulls the prince's silk blanket off
|
||
him</q>
|
||
</tr>
|
||
<bibl xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0"><ref type="bibl" target="#src_ОЭп."/>
|
||
<biblScope>28</biblScope></bibl>
|
||
</example>
|
||
<example xml:lang="os-x-digor">
|
||
<usg xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0"><lang/></usg>
|
||
<quote xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">kud dæmæ kæsuj mænæ aci <oRef>xari</oRef>
|
||
taj? æz din ard xwærun, awæxæn <oRef>xaræ</oRef> padcaxæn balævar kænunmæ dær
|
||
bæzzuj</quote>
|
||
<tr xml:lang="ru">
|
||
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">как тебе кажется этот отрез <oRef/>? клянусь
|
||
тебе, такой <oRef/> годится даже в подарок царю</q>
|
||
</tr>
|
||
<tr xml:lang="en">
|
||
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">how do you like this length of <oRef/>? I swear
|
||
you, such <oRef/> is suited even for a gift to the king</q>
|
||
</tr>
|
||
<bibl xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0"><biblScope>from the materials of <name>G.
|
||
Kokiev</name></biblScope></bibl>
|
||
</example>
|
||
<example xml:lang="os-x-digor">
|
||
<usg xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0"><lang/></usg>
|
||
<quote xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">Aslænbeg æ xurʒintæ rajxaldta; etæ ba
|
||
razindtæncæ <oRef>xaræ</oRef> qumæctæj, zældagæ izælutæj... æmæ ænæoj silgojmagi
|
||
miwtæj tʼunsgæ-nængæ...</quote>
|
||
<tr xml:lang="ru">
|
||
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">Асланбег развязал свои хурджины; они оказались
|
||
плотно набиты тканями <oRef/>, шелковыми платками (шалями)... и другими женскими
|
||
предметами</q>
|
||
</tr>
|
||
<tr xml:lang="en">
|
||
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">Aslænbeg untied his bags; they turned out to be
|
||
densely packed with <oRef/> fabric, silk shawls... and with other woman items</q>
|
||
</tr>
|
||
<bibl xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0"><ref type="bibl" target="#src_MD"/>
|
||
<date>1949</date>
|
||
<biblScope>II 29—30</biblScope></bibl>
|
||
</example>
|
||
<example xml:lang="os-x-digor">
|
||
<usg xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0"><lang/></usg>
|
||
<quote xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">kizgæ in... qæmaj cæf æ <oRef>xaræ</oRef>
|
||
xædonæj ærbabasta</quote>
|
||
<tr xml:lang="ru">
|
||
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">девушка своей шелковой рубахой перевязала ему
|
||
кинжальную рану</q>
|
||
</tr>
|
||
<tr xml:lang="en">
|
||
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">a girl bandaged his dagger wound with her silk
|
||
blouse</q>
|
||
</tr>
|
||
<bibl xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0"><ref type="bibl" target="#src_Диг._сказ."/>
|
||
<biblScope>45</biblScope></bibl>
|
||
</example>
|
||
<example xml:lang="os-x-digor">
|
||
<usg xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0"><lang/></usg>
|
||
<quote xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">surx kʼoxmærzæn <oRef>xaræ</oRef> wævdæj, dæ
|
||
nombæl æj darʒænæn</quote>
|
||
<tr xml:lang="ru">
|
||
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">красный платок, сотканный (как) <oRef/>, я буду
|
||
носить на память о тебе</q>
|
||
</tr>
|
||
<tr xml:lang="en">
|
||
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">a red shawl, woven (as) <oRef/>, I will wear in
|
||
memory of you</q>
|
||
</tr>
|
||
<bibl xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0"><ref type="bibl" target="#src_Qazb."/>
|
||
<biblScope>54</biblScope></bibl>
|
||
</example>
|
||
<example xml:lang="os-x-digor">
|
||
<usg xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0"><lang/></usg>
|
||
<quote xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">ærttivta sæwæxsedi surx
|
||
<oRef>xaræ</oRef></quote>
|
||
<tr xml:lang="ru">
|
||
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">(подобно) красному <oRef/> сияла утренняя
|
||
заря</q>
|
||
</tr>
|
||
<tr xml:lang="en">
|
||
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">a morning dawn glowed (like) red <oRef/></q>
|
||
</tr>
|
||
<bibl xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0"><ref type="bibl" target="#src_Тайм._Ӕмдз."/>
|
||
<biblScope>47</biblScope></bibl>
|
||
</example>
|
||
</exampleGrp>
|
||
<etym xml:lang="ru">Из <mentioned xml:lang="fa"><lang/>
|
||
<w>xāra</w>
|
||
<gloss><q>сорт богатого волнистого шелка</q></gloss>, <gloss><q>дорогая муаровая
|
||
шелковая ткань</q></gloss></mentioned> (<bibl><ref type="bibl" target="#ref_Ягелло"/>
|
||
<biblScope>552</biblScope></bibl>; ср. также: <bibl><ref type="bibl" target="#ref_Vullers"/>
|
||
<biblScope>s. v. <w>dārāī</w></biblScope></bibl>). Слово вошло во многие языки Кавказа:
|
||
<mentioned xml:lang="ka"><lang/>
|
||
<w>xara</w>
|
||
<gloss><q>шелковая ткань</q></gloss></mentioned> (<bibl><ref type="bibl" target="#ref_Груз._сл."/>
|
||
<biblScope>VIII 1337</biblScope></bibl>), <mentioned xml:lang="lbe"><lang/>
|
||
<w>xara</w></mentioned> (<bibl><author>Хайдаков</author>. <title>Лак.-русск. сл.</title>
|
||
<pubPlace>М.</pubPlace>, <date>1962</date>, <biblScope>стр. 272</biblScope></bibl>),
|
||
<mentioned xml:lang="av"><lang/>
|
||
<w>xara</w></mentioned> (<bibl><ref type="bibl" target="#ref_Саидов"/>
|
||
<biblScope>511</biblScope></bibl>), <mentioned xml:lang="lez"><lang/>
|
||
<w>xara</w>
|
||
<gloss><q>шелковая ткань</q></gloss>, <gloss><q>муар</q></gloss></mentioned>
|
||
(<bibl><author>Талибов и Гаджиев</author>. <title>Лезг.-русск. сл</title>.
|
||
<pubPlace>М.</pubPlace>, <date>1966</date>, <biblScope>стр. 340</biblScope></bibl>) и
|
||
др. Сюда же <mentioned xml:lang="tr"><lang/>
|
||
<w>xarä</w>
|
||
<gloss><q>материя с волнистым лоском</q></gloss></mentioned> (<bibl><ref type="bibl" target="#ref_Радлов"/>
|
||
<biblScope>II 1668</biblScope></bibl>).</etym>
|
||
<etym xml:lang="en">From <mentioned xml:lang="fa"><lang/>
|
||
<w>xāra</w>
|
||
<gloss><q>sort of expensive moire silk</q></gloss>, <gloss><q>expensive moir silk
|
||
fabric</q></gloss></mentioned> (<bibl><ref type="bibl" target="#ref_Ягелло"/>
|
||
<biblScope>552</biblScope></bibl>; cf. also: <bibl><ref type="bibl" target="#ref_Vullers"/>
|
||
<biblScope>s. v. <w>dārāī</w></biblScope></bibl>). The word was borrowed into many
|
||
Caucasian languages: <mentioned xml:lang="ka"><lang/>
|
||
<w>xara</w>
|
||
<gloss><q>silk fabric</q></gloss></mentioned> (<bibl><ref type="bibl" target="#ref_Груз._сл."/>
|
||
<biblScope>VIII 1337</biblScope></bibl>), <mentioned xml:lang="lbe"><lang/>
|
||
<w>xara</w></mentioned> (<bibl><author>Xajdakov</author>. <title>Lak.-russk. sl.</title>
|
||
[Lak-Russian dictionary]. <pubPlace>Moscow</pubPlace>, <date>1962</date>, <biblScope>p.
|
||
272</biblScope></bibl>), <mentioned xml:lang="av"><lang/>
|
||
<w>xara</w></mentioned> (<bibl><ref type="bibl" target="#ref_Саидов"/>
|
||
<biblScope>511</biblScope></bibl>), <mentioned xml:lang="lez"><lang/>
|
||
<w>xara</w>
|
||
<gloss><q>silk fabric</q></gloss>, <gloss><q>moir</q></gloss></mentioned>
|
||
(<bibl><author>Talibov i Godžibov</author>. <title>Lezg.-russk. sl.</title>.
|
||
<pubPlace>Moscow</pubPlace>, <date>1966</date>, <biblScope>p. 340</biblScope></bibl>),
|
||
etc. Cognate is <mentioned xml:lang="tr"><lang/>
|
||
<w>xarä</w>
|
||
<gloss><q>fabric with moir gloss</q></gloss></mentioned> (<bibl><ref type="bibl" target="#ref_Радлов"/>
|
||
<biblScope>II 1668</biblScope></bibl>).</etym>
|
||
</entry>
|
||
</body>
|
||
</text>
|
||
</TEI> |