abaev-xml/entries/abaev_znon.xml
2025-03-21 13:42:40 +03:00

210 lines
No EOL
16 KiB
XML
Raw Blame History

This file contains ambiguous Unicode characters

This file contains Unicode characters that might be confused with other characters. If you think that this is intentional, you can safely ignore this warning. Use the Escape button to reveal them.

<TEI xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" xmlns:abv="http://ossetic-studies.org/ns/abaevdict" xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude">
<teiHeader>
<fileDesc>
<titleStmt>
<title>Abaev Dictionary: entry <hi rendition="#rend_italic">znon</hi></title>
</titleStmt>
<publicationStmt xml:base="../pubstmt.xml"><p>Translated from Russian in 2020 by Oleg Belyaev (ed.), Irina Khomchenkova, Julia
Sinitsyna and Vadim Dyachkov.</p></publicationStmt>
<sourceDesc>
<bibl xml:lang="ru"><author>Абаев, Василий Иванович</author>.
<title>Историко-этимологический словарь осетинского языка</title>. Т. <biblScope unit="volume">I</biblScope>. AKʼ. <pubPlace>М.–Л.</pubPlace>:
<publisher>Наука</publisher>, <date>1958</date>. С. <biblScope unit="page">????</biblScope>.</bibl>
</sourceDesc>
</fileDesc>
<encodingDesc xml:base="../encodingdesc.xml">
<tagsDecl>
<rendition xml:id="rend_italic" scheme="css">font-variant: italic;</rendition>
<rendition xml:id="rend_smallcaps" scheme="css">font-variant: small-caps;</rendition>
<rendition xml:id="rend_singlequotes" scheme="css" scope="q">quotes: "" "";</rendition>
<rendition xml:id="rend_doublequotes" scheme="css" scope="q">quotes: "«" "»";</rendition>
</tagsDecl>
</encodingDesc>
</teiHeader>
<text>
<body>
<entry xml:id="entry_znon" xml:lang="os" abv:completeness="complete">
<form xml:id="form_d3660e66" type="lemma" xml:lang="os-x-iron"><orth>znon</orth></form>
<form xml:lang="os-x-digor" type="dialectal"><orth>æzinæ</orth></form>
<sense xml:id="sense_d3660e69">
<abv:tr xml:lang="ru">
<q>вчера</q>
</abv:tr>
<abv:tr xml:lang="en">
<q>yesterday</q>
</abv:tr>
</sense>
<re>
<form type="lemma" xml:lang="os-x-iron"><orth>znony</orth><form type="variant"><orth>znonykkon</orth></form></form>
<form xml:lang="os-x-digor" type="dialectal"><orth>æzinikkon</orth></form>
<sense>
<tr xmlns="http://ossetic-studies.org/ns/abaevdict" xml:lang="ru">
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">вчерашний</q>
</tr>
<tr xmlns="http://ossetic-studies.org/ns/abaevdict" xml:lang="en">
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">yesterdays</q>
</tr>
</sense>
</re>
<re>
<form type="lemma"><orth>znonæj abonmæ</orth></form>
<sense>
<tr xmlns="http://ossetic-studies.org/ns/abaevdict" xml:lang="ru">
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">со вчера до сегодня</q>
</tr>
<tr xmlns="http://ossetic-studies.org/ns/abaevdict" xml:lang="en">
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">from yesterday to today</q>
</tr>
</sense>
</re>
<exampleGrp xmlns="http://ossetic-studies.org/ns/abaevdict">
<example>
<quote xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">Kalaḱy æddijæ Diǧony narǵytæ.— Ærbacæwync dæm
de <oRef>znony</oRef> marǵytæ</quote>
<tr xml:lang="ru">
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">за Тбилиси — Дигомские теснины. — Идут к тебе
твои вчерашние убийцы</q>
</tr>
<tr xml:lang="en">
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">Beyond Tbilisi are the Digom narrows. — Your
murderers of yesterday are coming to you</q>
</tr>
<bibl xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0"><biblScope xml:lang="ru">из песни о Тотрадзе
Берозове</biblScope><biblScope xml:lang="en">from the song about Totradz
Berozov</biblScope></bibl>
</example>
<example xml:lang="os-x-digor">
<usg xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0"><lang/></usg>
<quote xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">næ wælinʒæbæl <oRef>æzinæ</oRef> æz sundakʼæ
ælviston</quote>
<tr xml:lang="ru">
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">на нашей крыше я вчера пряла шерсть</q>
</tr>
<tr xml:lang="en">
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">I was spinning wool on our roof yesterday</q>
</tr>
<bibl xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0"><ref type="bibl" target="#src_Iræf"/>
<biblScope>10</biblScope></bibl>
</example>
<example xml:lang="os-x-digor">
<usg xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0"><lang/></usg>
<quote xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">æz æj <oRef>æzinæ</oRef> Stur Digori bæxbæl
ǧæzgæ fæwwidton</quote>
<tr xml:lang="ru">
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">я видел его вчера в Стур Дигоре джигитовавшим
на коне</q>
</tr>
<tr xml:lang="en">
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">I saw him yesterday in Stur Digor riding a
horse</q>
</tr>
<bibl xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0"><ref type="bibl" target="#src_DZ"/>
<biblScope>175</biblScope></bibl>
</example>
<example xml:lang="os-x-digor">
<usg xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0"><lang/></usg>
<quote xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0"><oRef>azinikkon</oRef> kosgutæn, næ ewnægi æz
ne ʽskænʒænæn akkag</quote>
<tr xml:lang="ru">
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">вчерашним батракам я считаю неподобающим
(отдать) нашу единственную (дочь)</q>
</tr>
<tr xml:lang="en">
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">I consider it inappropriate to (give) our only
(daughter) to yesterdays farmhands</q>
</tr>
<bibl xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0"><ref type="bibl" target="#src_Gurdž._Æduli"/>
<biblScope>96</biblScope></bibl>
</example>
</exampleGrp>
<etym xml:lang="ru">И. <oRef>znon</oRef> восстанавливается в виде <w type="rec">zynon</w>
<w type="rec">zinon</w>. В д. <oRef>æzinæ</oRef> начальный <c>æ</c> следует считать
протетическим (ср. <ref type="xr" target="#entry_dyson"><w xml:lang="os-x-iron">dyson</w><w xml:lang="os-x-digor">ædosæ</w>
<gloss><q>вчера вечером</q></gloss></ref>). Таким образом, для обеих диалектальных форм
устанавливается одна и та же основа <w>zin-</w>. Она восходит к <mentioned xml:lang="ira"><w type="rec">zi-na-</w></mentioned>. Ср. <mentioned><mentioned xml:lang="fa"><lang/>
<w></w>, <w>dīna</w>, <w>dīg</w></mentioned>, <mentioned><mentioned xml:lang="fa-x-dial"><note type="comment">(диал.)</note>
<w>izī́</w>, <w>ezé</w></mentioned>
<gloss><q>вчера</q></gloss></mentioned></mentioned><mentioned>, <mentioned xml:lang="fa-x-dial"><w>ezǰina</w>
<gloss><q>вчерашний</q></gloss></mentioned>
<note type="bibl">(<bibl><ref type="bibl" target="#ref_Жуковский"/>
<biblScope>I 130, II 226</biblScope></bibl>)</note></mentioned>, <mentioned xml:lang="fa-x-dial"><w>di-rūz</w>
<gloss><q>вчера днем</q></gloss></mentioned>, <mentioned xml:lang="fa-x-dial"><w>di-šab</w>
<gloss><q>вчера ночью</q></gloss></mentioned>, <mentioned><mentioned xml:lang="pal"><lang/>
<w>dīk</w></mentioned>, <mentioned xml:lang="tly"><lang/>
<w>zina</w>, <w>zinä</w>
<note type="bibl">(<bibl><ref type="bibl" target="#ref_Миллер_Б."/>
<biblScope>260</biblScope></bibl>. — <bibl><author>Пирейко</author>.
<title>Тал</title>. <biblScope>106</biblScope></bibl>)</note></mentioned>
<gloss><q>вчера</q></gloss></mentioned>, <mentioned xml:lang="x-balochi"><lang/>
<w></w>, <w>zīk</w></mentioned>, <mentioned xml:lang="prc"><lang/>
<w>aze</w>
<note type="bibl">(<bibl><ref type="bibl" target="#ref_Morgenstierne._IIFL"/>
<biblScope>I 238</biblScope></bibl>)</note></mentioned>, <mentioned xml:lang="wbl"><lang/>
<w>yez</w>
<gloss><q>вчера</q></gloss></mentioned>, <mentioned xml:lang="wbl"><w>yezüng</w>
<gloss><q>вчерашний</q></gloss></mentioned>, <mentioned xml:lang="ydg"><lang/>
<w>iziko</w>
<gloss><q>вчера вечером</q></gloss></mentioned>, <mentioned><mentioned xml:lang="x-oldirn"><lang/>
<w type="rec">zyah</w></mentioned>, <mentioned xml:lang="inc-x-old"><lang/>
<w>hyas</w></mentioned>
<gloss><q>вчера</q></gloss></mentioned>. Общеиндоевропейское <mentioned xml:lang="ine"><w><?oxy_comment_start author="irina" timestamp="20230424T142640+0300" comment="этот символ?" id="qyb_4zp_byb" flag="done"?><?oxy_comment_start author="oleg" timestamp="20230710T122837+0300" parentID="qyb_4zp_byb" comment="ой, у него действительно циркумфлекс в и.е.…" flag="done" mid="1"?>ĝ<?oxy_comment_end mid="1"?><?oxy_comment_end ?>hies</w>
<gloss><q>вчера</q></gloss></mentioned> распознается также в <mentioned><mentioned xml:lang="la"><lang/>
<w>heri</w></mentioned>, <mentioned xml:lang="gem"><lang/>
<w type="rec">gestra</w></mentioned>
<note type="comment">и др. (<bibl><ref type="bibl" target="#ref_Pokorny"/>
<biblScope>416</biblScope></bibl>)</note></mentioned>. — Формант <mentioned xml:lang="os"><m>-on</m></mentioned>, обычно образующий прилагательные, в
<oRef>znon</oRef> имеет наречное значение, как и в <ref type="xr" target="#entry_dyson"><w>dyson</w>
<gloss><q>вчера вечером</q></gloss></ref>, <ref type="xr" target="#entry_faron"><w>faron</w>
<gloss><q>в прошлом году</q></gloss></ref>. Во всех этих случаях дигорский обходится без
форманта <mentioned xml:lang="os"><m>-on</m></mentioned>: <oRef>æzinæ</oRef>, <ref type="xr" target="#entry_dyson"><w>ædosæ</w></ref>, <ref type="xr" target="#entry_faron"><w>faræ</w></ref>.<lb/><bibl><ref type="bibl" target="#ref_Миллер_Вс._ОЭ"/>
<biblScope>II 83, III 154</biblScope></bibl>; <bibl><ref type="bibl" target="#ref_Miller._Gr.">Gr.</ref>
<biblScope>18, 32</biblScope></bibl>. — <bibl><ref type="bibl" target="#ref_Tomaschek"/>
<biblScope>750</biblScope></bibl>. — <bibl><ref type="bibl" target="#ref_Benveniste._Etudes"/>
<biblScope>109</biblScope></bibl>.</etym>
<etym xml:lang="en">Iron <oRef>znon</oRef> is reconstructed as <w type="rec">zynon</w><w type="rec">zinon</w>. In Digor <oRef>æzinæ</oRef> the initial <c>æ</c> should be
considered prosthetic (cf. <ref type="xr" target="#entry_dyson"><w xml:lang="os-x-iron">dyson</w><w xml:lang="os-x-digor">ædosæ</w>
<gloss><q>yesterday evening</q></gloss></ref>). Thus, the same stem <w>zin-</w> is
established for both dialectal forms. It goes back to <mentioned xml:lang="ira"><w type="rec">zi-na-</w></mentioned>. Cf. <mentioned><mentioned xml:lang="fa"><lang/>
<w></w>, <w>dīna</w>, <w>dīg</w></mentioned>, <mentioned><mentioned xml:lang="fa-x-dial"><note type="comment">(dialectal)</note>
<w>izī́</w>, <w>ezé</w></mentioned>
<gloss><q>yeasterday</q></gloss></mentioned></mentioned><mentioned>, <mentioned xml:lang="fa-x-dial"><w>ezǰina</w>
<gloss><q>yesterdays</q></gloss></mentioned>
<note type="bibl">(<bibl><ref type="bibl" target="#ref_Жуковский"/>
<biblScope>I 130, II 226</biblScope></bibl>)</note></mentioned>, <mentioned xml:lang="fa-x-dial"><w>di-rūz</w>
<gloss><q>yesterday afternoon</q></gloss></mentioned>, <mentioned xml:lang="fa-x-dial"><w>di-šab</w>
<gloss><q>yesterday night</q></gloss></mentioned>, <mentioned><mentioned xml:lang="pal"><lang/>
<w>dīk</w></mentioned>, <mentioned xml:lang="tly"><lang/>
<w>zina</w>, <w>zinä</w>
<note type="bibl">(<bibl><ref type="bibl" target="#ref_Миллер_Б."/>
<biblScope>260</biblScope></bibl>. — <bibl><author>Pirejko</author>.
<title>Тал</title>. <biblScope>106</biblScope></bibl>)</note></mentioned>
<gloss><q>yesterday</q></gloss></mentioned>, <mentioned xml:lang="x-balochi"><lang/>
<w></w>, <w>zīk</w></mentioned>, <mentioned xml:lang="prc"><lang/>
<w>aze</w>
<note type="bibl">(<bibl><ref type="bibl" target="#ref_Morgenstierne._IIFL"/>
<biblScope>I 238</biblScope></bibl>)</note></mentioned>, <mentioned xml:lang="wbl"><lang/>
<w>yez</w>
<gloss><q>yesterday</q></gloss></mentioned>, <mentioned xml:lang="wbl"><w>yezüng</w>
<gloss><q>yesterdays</q></gloss></mentioned>, <mentioned xml:lang="ydg"><lang/>
<w>iziko</w>
<gloss><q>yesterday evening</q></gloss></mentioned>, <mentioned><mentioned xml:lang="x-oldirn"><lang/>
<w type="rec">zyah</w></mentioned>, <mentioned xml:lang="inc-x-old"><lang/>
<w>hyas</w></mentioned>
<gloss><q>yesterday</q></gloss></mentioned>. The common Indo-European <mentioned xml:lang="ine"><w><?oxy_comment_start author="irina" timestamp="20230424T142640+0300" comment="этот символ?" id="qyb_4zp_byb" flag="done"?><?oxy_comment_start author="oleg" timestamp="20230710T122837+0300" parentID="qyb_4zp_byb" comment="ой, у него действительно циркумфлекс в и.е.…" flag="done" mid="3"?>ĝ<?oxy_comment_end mid="3"?><?oxy_comment_end ?>hies</w>
<gloss><q>yesterday</q></gloss></mentioned> is also recognized in <mentioned><mentioned xml:lang="la"><lang/>
<w>heri</w></mentioned>, <mentioned xml:lang="gem"><lang/>
<w type="rec">gestra</w></mentioned>
<note type="comment">etc. (<bibl><ref type="bibl" target="#ref_Pokorny"/>
<biblScope>416</biblScope></bibl>)</note></mentioned>. — The formant <mentioned xml:lang="os"><m>-on</m></mentioned>, which usually forms adjectives, in
<oRef>znon</oRef> has an adverbial meaning, like in <ref type="xr" target="#entry_dyson"><w>dyson</w>
<gloss><q>yesterday evening</q></gloss></ref>, <ref type="xr" target="#entry_faron"><w>faron</w>
<gloss><q>last year</q></gloss></ref>. In all these cases Digor manages without the
formant <mentioned xml:lang="os"><m>-on</m></mentioned>: <oRef>æzinæ</oRef>, <ref type="xr" target="#entry_dyson"><w>ædosæ</w></ref>, <ref type="xr" target="#entry_faron"><w>faræ</w></ref>.<lb/><bibl><ref type="bibl" target="#ref_Миллер_Вс._ОЭ"/>
<biblScope>II 83, III 154</biblScope></bibl>; <bibl><ref type="bibl" target="#ref_Miller._Gr.">Gr.</ref>
<biblScope>18, 32</biblScope></bibl>. — <bibl><ref type="bibl" target="#ref_Tomaschek"/>
<biblScope>750</biblScope></bibl>. — <bibl><ref type="bibl" target="#ref_Benveniste._Etudes"/>
<biblScope>109</biblScope></bibl>.</etym>
</entry>
</body>
</text>
</TEI>