526 lines
34 KiB
XML
526 lines
34 KiB
XML
|
<TEI xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" xmlns:abv="http://ossetic-studies.org/ns/abaevdict" xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude">
|
|||
|
<teiHeader>
|
|||
|
<fileDesc>
|
|||
|
<titleStmt>
|
|||
|
<title>Abaev Dictionary: entry <hi rendition="#rend_italic">sūr</hi></title>
|
|||
|
</titleStmt>
|
|||
|
<publicationStmt xml:base="../pubstmt.xml"><p>Translated from Russian in 2020 by Oleg Belyaev (ed.), Irina Khomchenkova, Julia
|
|||
|
Sinitsyna and Vadim Dyachkov.</p></publicationStmt>
|
|||
|
<sourceDesc>
|
|||
|
<bibl xml:lang="ru"><author>Абаев, Василий Иванович</author>.
|
|||
|
<title>Историко-этимологический словарь осетинского языка</title>. Т. <biblScope unit="volume">I</biblScope>. A–Kʼ. <pubPlace>М.–Л.</pubPlace>:
|
|||
|
<publisher>Наука</publisher>, <date>1958</date>. С. <biblScope unit="page">??–??</biblScope>.</bibl>
|
|||
|
</sourceDesc>
|
|||
|
</fileDesc>
|
|||
|
<encodingDesc xml:base="../encodingdesc.xml">
|
|||
|
<tagsDecl>
|
|||
|
<rendition xml:id="rend_italic" scheme="css">font-variant: italic;</rendition>
|
|||
|
<rendition xml:id="rend_smallcaps" scheme="css">font-variant: small-caps;</rendition>
|
|||
|
<rendition xml:id="rend_singlequotes" scheme="css" scope="q">quotes: "‘" "’";</rendition>
|
|||
|
<rendition xml:id="rend_doublequotes" scheme="css" scope="q">quotes: "«" "»";</rendition>
|
|||
|
</tagsDecl>
|
|||
|
</encodingDesc>
|
|||
|
</teiHeader>
|
|||
|
<text>
|
|||
|
<body>
|
|||
|
<entry xml:id="entry_sūr" xml:lang="os" abv:completeness="incomplete">
|
|||
|
<form xml:id="form_d5584e66" type="lemma" xml:lang="os-x-iron"><orth>sūr</orth></form>
|
|||
|
<form xml:lang="os-x-digor" type="dialectal"><orth>sor</orth></form>
|
|||
|
<sense xml:id="sense_d5584e69">
|
|||
|
<abv:tr xml:lang="ru">
|
|||
|
<q>сухой</q>
|
|||
|
</abv:tr>
|
|||
|
<abv:tr xml:lang="en">
|
|||
|
<q>dry</q>
|
|||
|
</abv:tr>
|
|||
|
</sense>
|
|||
|
<note xml:lang="ru" type="comment">; ср. <ref type="xr" target="#entry_xūs"/>, <ref type="xr" target="#entry_x0yskʼ"/>; <oRef/> и <ref type="xr" target="#entry_xūs"/> не
|
|||
|
являются синонимами: <mentioned xml:lang="os"><phr><ref type="xr" target="#entry_xūs"/>
|
|||
|
<ref type="xr" target="#entry_sūg"/></phr>
|
|||
|
<gloss><q>сухие дрова</q></gloss></mentioned>, <mentioned xml:lang="os"><phr><ref type="xr" target="#entry_xūs"/>
|
|||
|
<ref type="xr" target="#entry_kærʒyn"/></phr>
|
|||
|
<gloss><q>сухой хлеб</q></gloss></mentioned>, но <mentioned xml:lang="os"><phr><oRef/>
|
|||
|
<ref type="xr" target="#entry_zæxx"/></phr>
|
|||
|
<gloss><q>суша</q>, <q>сухая земля</q></gloss></mentioned>, <mentioned xml:lang="os"><phr>gærztæ <oRef>basūr</oRef> sty</phr>
|
|||
|
<gloss><q>белье высохло</q></gloss></mentioned>; <oRef/> = <mentioned xml:lang="os"><phr><w>ænæ</w>
|
|||
|
<w>x˳ylyʒ</w></phr>
|
|||
|
<gloss><q>не мокрый</q></gloss>
|
|||
|
<note type="bibl">(<bibl><ref type="bibl" target="#src_ИАА"/>
|
|||
|
<biblScope>II 203</biblScope></bibl>)</note></mentioned>, <ref type="xr" target="#entry_xūs"/> = <mentioned xml:lang="os"><phr><w>ænæ</w>
|
|||
|
<w>ūmæl</w></phr>
|
|||
|
<gloss><q>не влажный</q>, <q>не сырой</q>, <q>лишенный влаги</q></gloss></mentioned>;
|
|||
|
когда один писатель употребил <ref type="xr" target="#entry_xūs"><w>baxūs</w></ref> в
|
|||
|
применении к высохшим после крашения ниткам, рецензент справедливо указал, что здесь надо
|
|||
|
употребить <oRef/>, а не <ref type="xr" target="#entry_xūs"/> (<bibl><ref type="bibl" target="#ref_FL"/>
|
|||
|
<biblScope>1957 III 96</biblScope></bibl>). О семантике <label>ос.</label>
|
|||
|
<ref type="xr" target="#entry_xūs"/> и <oRef/> в сопоставлении с <mentioned xml:lang="ka"><lang/>
|
|||
|
<w>xmeli</w> и <w>mšrali</w></mentioned> см.: <bibl><title>Ibero-Caucasica XVIII</title>
|
|||
|
(Mélanges Čikobava). <pubPlace>Тбилиси</pubPlace>, <date>1973</date>, <biblScope>стр.
|
|||
|
33</biblScope></bibl></note>
|
|||
|
<note xml:lang="en" type="comment">; cf. <ref type="xr" target="#entry_xūs"/>, <ref type="xr" target="#entry_x0yskʼ"/>; <oRef/> and <ref type="xr" target="#entry_xūs"/> are
|
|||
|
not synonyms: <mentioned xml:lang="os"><phr><ref type="xr" target="#entry_xūs"/>
|
|||
|
<ref type="xr" target="#entry_sūg"/></phr>
|
|||
|
<gloss><q>dry wood</q></gloss></mentioned>, <mentioned xml:lang="os"><phr><ref type="xr" target="#entry_xūs"/>
|
|||
|
<ref type="xr" target="#entry_kærʒyn"/></phr>
|
|||
|
<gloss><q>dry bread</q></gloss></mentioned>, but <mentioned xml:lang="os"><phr><oRef/>
|
|||
|
<ref type="xr" target="#entry_zæxx"/></phr>
|
|||
|
<gloss><q>firm ground</q>, <q>dry land</q></gloss></mentioned>, <mentioned xml:lang="os"><phr>gærztæ <oRef>basūr</oRef> sty</phr>
|
|||
|
<gloss><q>the laundry dried</q></gloss></mentioned>; <oRef/> = <mentioned xml:lang="os"><phr><w>ænæ</w>
|
|||
|
<w>x˳ylyʒ</w></phr>
|
|||
|
<gloss><q>not wet</q></gloss>
|
|||
|
<note type="bibl">(<bibl><ref type="bibl" target="#src_ИАА"/>
|
|||
|
<biblScope>II 203</biblScope></bibl>)</note></mentioned>, <ref type="xr" target="#entry_xūs"/> = <mentioned xml:lang="os"><phr><w>ænæ</w>
|
|||
|
<w>ūmæl</w></phr>
|
|||
|
<gloss><q>not damp</q>, <q>not moist</q>, <q>lacking moisture</q></gloss></mentioned>;
|
|||
|
when one writer used <ref type="xr" target="#entry_xūs"><w>baxūs</w></ref> to describe
|
|||
|
threads dried after dyeing, the reviewer rightly pointed out that it is necessary to use
|
|||
|
<oRef/>, and not <ref type="xr" target="#entry_xūs"/> (<bibl><ref type="bibl" target="#ref_FL"/>
|
|||
|
<biblScope>1957 III 96</biblScope></bibl>). For the semantics of <lang>Ossetic</lang>
|
|||
|
<ref type="xr" target="#entry_xūs"/> and <oRef/> in comparison with <mentioned xml:lang="ka"><lang/>
|
|||
|
<w>xmeli</w> and <w>mšrali</w></mentioned> see: <bibl><bibl xml:lang="en"><title>Ibero-Caucasica XVIII</title> (Mélanges Čikobava).
|
|||
|
<pubPlace>Tbilisi</pubPlace>, <date>1973</date>, <biblScope>p.
|
|||
|
33</biblScope></bibl></bibl></note>
|
|||
|
<exampleGrp xmlns="http://ossetic-studies.org/ns/abaevdict">
|
|||
|
<note xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" xml:lang="ru" type="comment">В некоторых
|
|||
|
сочетаниях <oRef/> вообще нельзя переводить <q>сухой</q>: </note>
|
|||
|
<note xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" xml:lang="en" type="comment">In some
|
|||
|
combinations <oRef/> cannot be translated as <q>dry</q>: </note>
|
|||
|
<example>
|
|||
|
<quote xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0"><oRef/> kas</quote>
|
|||
|
<tr xml:lang="ru">
|
|||
|
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" rendition="#rend_singlequotes">крутая каша</q>
|
|||
|
</tr>
|
|||
|
<tr xml:lang="en">
|
|||
|
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" rendition="#rend_singlequotes">stiff
|
|||
|
porridge</q>
|
|||
|
</tr>
|
|||
|
</example>
|
|||
|
<example>
|
|||
|
<quote xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0"><oRef/> xīd</quote>
|
|||
|
<tr xml:lang="ru">
|
|||
|
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" rendition="#rend_singlequotes">холодный пот</q>
|
|||
|
</tr>
|
|||
|
<tr xml:lang="en">
|
|||
|
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" rendition="#rend_singlequotes">cold sweat</q>
|
|||
|
</tr>
|
|||
|
</example>
|
|||
|
<example>
|
|||
|
<quote xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0"><oRef>fæsūr</oRef> wyn</quote>
|
|||
|
<tr xml:lang="ru">
|
|||
|
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" rendition="#rend_singlequotes">потерять
|
|||
|
сознание</q>
|
|||
|
</tr>
|
|||
|
<tr xml:lang="en">
|
|||
|
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" rendition="#rend_singlequotes">fall
|
|||
|
unconscious</q>
|
|||
|
</tr>
|
|||
|
</example>
|
|||
|
<example>
|
|||
|
<quote xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0"><oRef>šūrtæ</oRef> kænyn</quote>
|
|||
|
<tr xml:lang="ru">
|
|||
|
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" rendition="#rend_singlequotes">иметь
|
|||
|
припадки</q>
|
|||
|
</tr>
|
|||
|
<tr xml:lang="en">
|
|||
|
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" rendition="#rend_singlequotes">have
|
|||
|
seizures</q>
|
|||
|
</tr>
|
|||
|
</example>
|
|||
|
</exampleGrp>
|
|||
|
<exampleGrp xmlns="http://ossetic-studies.org/ns/abaevdict">
|
|||
|
<example>
|
|||
|
<quote xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">ūj k˳yd nyxx˳ylyʒ dæ? — æmæ dy k˳yd
|
|||
|
<oRef>sūræj</oRef> ærcydtæ?</quote>
|
|||
|
<tr xml:lang="ru">
|
|||
|
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">как ты вымок? — а ты как пришел сухим?</q>
|
|||
|
</tr>
|
|||
|
<tr xml:lang="en">
|
|||
|
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">how did you get wet? — and how did you come
|
|||
|
dry?</q>
|
|||
|
</tr>
|
|||
|
<bibl xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0"><ref type="bibl" target="#src_ИАА"/>
|
|||
|
<biblScope>II 203</biblScope></bibl>
|
|||
|
</example>
|
|||
|
<example>
|
|||
|
<quote xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">xyssæjyl don ægær k˳y fæwa, wæd væjjy læqqīr
|
|||
|
xyssæ, ssad yl k˳y fæwa ægær, wæd ta <oRef>sūr</oRef> xyssæ</quote>
|
|||
|
<tr xml:lang="ru">
|
|||
|
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">если в тесте слишком много воды, то это жидкое
|
|||
|
тесто, если же слишком много муки, то — сухое тесто</q>
|
|||
|
</tr>
|
|||
|
<tr xml:lang="en">
|
|||
|
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">if there is too much water in the dough, then
|
|||
|
it is a liquid dough, if there is too much flour, then it is a dry dough</q>
|
|||
|
</tr>
|
|||
|
<bibl xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0"><ref type="bibl" target="#src_F."/>
|
|||
|
<biblScope>1969 I 80</biblScope></bibl>
|
|||
|
</example>
|
|||
|
<example>
|
|||
|
<quote xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">Syrdon je znyǧ jæ dælarmy ʒyqqy bambæxsta æmæ
|
|||
|
jyn <oRef>sūræj</oRef> bazzad</quote>
|
|||
|
<tr xml:lang="ru">
|
|||
|
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">Сырдон спрятал свой трут под мышкой, и он у
|
|||
|
него остался сухим</q>
|
|||
|
</tr>
|
|||
|
<tr xml:lang="en">
|
|||
|
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">Syrdon hid his tinder under his arm, and it
|
|||
|
remained dry</q>
|
|||
|
</tr>
|
|||
|
<bibl xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0"><ref type="bibl" target="#src_ЮОПам."/>
|
|||
|
<biblScope>I 42</biblScope></bibl>
|
|||
|
</example>
|
|||
|
<example>
|
|||
|
<quote xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">Azawæn jæ tænæg byltæ nyxxūs sty, je ’vzag
|
|||
|
<oRef>basūr</oRef></quote>
|
|||
|
<tr xml:lang="ru">
|
|||
|
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">у Азау высохли (растаяли) ее тонкие губы, высох
|
|||
|
язык</q>
|
|||
|
</tr>
|
|||
|
<tr xml:lang="en">
|
|||
|
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">Azau’s thin lips dried up (melted), her tongue
|
|||
|
dried up</q>
|
|||
|
</tr>
|
|||
|
<bibl xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0"><ref type="bibl" target="#src_Сека"/>
|
|||
|
<biblScope>50</biblScope></bibl>
|
|||
|
</example>
|
|||
|
<example>
|
|||
|
<quote xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">fyr dojnyjæ mæ kom
|
|||
|
<oRef>nyssūr</oRef></quote>
|
|||
|
<tr xml:lang="ru">
|
|||
|
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">от жажды у меня высохло во рту</q>
|
|||
|
</tr>
|
|||
|
<tr xml:lang="en">
|
|||
|
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">tongue was desiccated from thirst</q>
|
|||
|
</tr>
|
|||
|
<bibl xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0"><ref type="bibl" target="#src_Xar._Zærdæ"/>
|
|||
|
<biblScope>32</biblScope></bibl>
|
|||
|
</example>
|
|||
|
<example>
|
|||
|
<quote xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">mæ kom <oRef>sūr</oRef> kæny</quote>
|
|||
|
<tr xml:lang="ru">
|
|||
|
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">у меня сохнет во рту</q>
|
|||
|
</tr>
|
|||
|
<tr xml:lang="en">
|
|||
|
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">my mouth is drying up</q>
|
|||
|
</tr>
|
|||
|
</example>
|
|||
|
<example>
|
|||
|
<quote xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">bælæǧ nyppyrx; ḱyzg <oRef>sūrmæ</oRef>
|
|||
|
fæxawdta, bælæǧtæræg ta dony aīrvæztī</quote>
|
|||
|
<tr xml:lang="ru">
|
|||
|
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">лодка разбилась; девушку выбросило на сушу, а
|
|||
|
лодочник погрузился в воду</q>
|
|||
|
</tr>
|
|||
|
<tr xml:lang="en">
|
|||
|
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">the boat crashed; the girl was thrown onto dry
|
|||
|
land, and the boatman plunged into the water</q>
|
|||
|
</tr>
|
|||
|
<bibl xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0"><ref type="bibl" target="#src_ИАА"/>
|
|||
|
<biblScope>II 96</biblScope></bibl>
|
|||
|
</example>
|
|||
|
<example>
|
|||
|
<quote xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">kalm <oRef>sūr</oRef> zæxmæ
|
|||
|
ærbabyrydīs</quote>
|
|||
|
<tr xml:lang="ru">
|
|||
|
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">змея выползла на сушу</q>
|
|||
|
</tr>
|
|||
|
<tr xml:lang="en">
|
|||
|
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">the snake crawled out onto dry land</q>
|
|||
|
</tr>
|
|||
|
<bibl xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0"><ref type="bibl" target="#src_Munk."/>
|
|||
|
<biblScope>32</biblScope></bibl>
|
|||
|
</example>
|
|||
|
<example>
|
|||
|
<quote xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">dony mīdæg ægas ū, <oRef>sūryl</oRef> —
|
|||
|
mard</quote>
|
|||
|
<tr xml:lang="ru">
|
|||
|
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">в воде жива, на суше мертва</q>
|
|||
|
</tr>
|
|||
|
<tr xml:lang="en">
|
|||
|
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">alive in the water, dead on the land</q>
|
|||
|
</tr>
|
|||
|
<bibl xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0"><note xml:lang="ru" type="comment">загадка,
|
|||
|
ответ — рыба; </note><note xml:lang="en" type="comment">riddle, the answer is fish;
|
|||
|
</note><ref type="bibl" target="#src_ОТ"/>
|
|||
|
<biblScope>31</biblScope></bibl>
|
|||
|
</example>
|
|||
|
<example>
|
|||
|
<quote xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">Qændīl jæ <oRef>sūr</oRef> xīdy ‘rtæxtæ
|
|||
|
asærfta</quote>
|
|||
|
<tr xml:lang="ru">
|
|||
|
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">Кандил отер капли холодного рота</q>
|
|||
|
</tr>
|
|||
|
<tr xml:lang="en">
|
|||
|
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">Kandil wiped away drops of cold sweat</q>
|
|||
|
</tr>
|
|||
|
<bibl xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0"><ref type="bibl" target="#src_Нафи"/>
|
|||
|
<biblScope>211</biblScope></bibl>
|
|||
|
</example>
|
|||
|
<example>
|
|||
|
<quote xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0"><oRef>sūrtæ</oRef> kodton, waʒg˳ytæ</quote>
|
|||
|
<tr xml:lang="ru">
|
|||
|
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">я теряла сознание, падала в обморок</q>
|
|||
|
</tr>
|
|||
|
<tr xml:lang="en">
|
|||
|
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">I lost consciousness, fainted</q>
|
|||
|
</tr>
|
|||
|
<bibl xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0"><ref type="bibl" target="#src_Munk."/>
|
|||
|
<biblScope>196</biblScope></bibl>
|
|||
|
</example>
|
|||
|
<example>
|
|||
|
<quote xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">mæ zærdæ jyl <oRef>sūrtæ</oRef> kæny</quote>
|
|||
|
<tr xml:lang="ru">
|
|||
|
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">мое сердце замирает о нем</q>
|
|||
|
</tr>
|
|||
|
<tr xml:lang="en">
|
|||
|
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">my heart stops for him</q>
|
|||
|
</tr>
|
|||
|
<bibl xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0"><ref type="bibl" target="#src_ЮОПам."/>
|
|||
|
<biblScope>III 22—23</biblScope></bibl>
|
|||
|
</example>
|
|||
|
<example>
|
|||
|
<quote xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">Safiaty... ʒwarmæ ærkodtoj æmæ ʒwary cūr
|
|||
|
<oRef>basūr</oRef></quote>
|
|||
|
<tr xml:lang="ru">
|
|||
|
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">Сафиат привели к святилищу, и возле святилища
|
|||
|
она потеряла сознание</q>
|
|||
|
</tr>
|
|||
|
<tr xml:lang="en">
|
|||
|
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">Safiat was brought to the sanctuary, and near
|
|||
|
the sanctuary she lost consciousness</q>
|
|||
|
</tr>
|
|||
|
<bibl xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0"><ref type="bibl" target="#src_Сека"/>
|
|||
|
<biblScope>106</biblScope></bibl>
|
|||
|
</example>
|
|||
|
<example>
|
|||
|
<quote xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">tæssæj, ævæccægæn, <oRef>fæsūr</oRef></quote>
|
|||
|
<tr xml:lang="ru">
|
|||
|
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">от страха он, должно быть, лишился чувств</q>
|
|||
|
</tr>
|
|||
|
<tr xml:lang="en">
|
|||
|
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">he must have fainted because fear</q>
|
|||
|
</tr>
|
|||
|
<bibl xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0"><ref type="bibl" target="#src_Мысост"/>
|
|||
|
<biblScope>123</biblScope></bibl>
|
|||
|
</example>
|
|||
|
<example xml:lang="os-x-digor">
|
|||
|
<usg xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0"><lang/></usg>
|
|||
|
<quote xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">es ew rawæn i cægati desæ-mesæ
|
|||
|
<oRef>sor</oRef> lægæt</quote>
|
|||
|
<tr xml:lang="ru">
|
|||
|
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">есть в одном месте на северном склоне чудесная
|
|||
|
сухая пещера</q>
|
|||
|
</tr>
|
|||
|
<tr xml:lang="en">
|
|||
|
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">there is a wonderful dry cave on the northern
|
|||
|
slope</q>
|
|||
|
</tr>
|
|||
|
<bibl xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0"><ref type="bibl" target="#src_Iræf"/>
|
|||
|
<biblScope>51</biblScope></bibl>
|
|||
|
</example>
|
|||
|
<example xml:lang="os-x-digor">
|
|||
|
<usg xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0"><lang/></usg>
|
|||
|
<quote xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">mæ madæ, mæguræg... daridæ mæ cʼuxi æ
|
|||
|
<oRef>sor</oRef> rew ænævǧaw</quote>
|
|||
|
<tr xml:lang="ru">
|
|||
|
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">моя мать, бедняжка... безотказно держала у меня
|
|||
|
во рту (давала мне сосать) свою иссохшую грудь</q>
|
|||
|
</tr>
|
|||
|
<tr xml:lang="en">
|
|||
|
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">my mother, poor thing... she kept her (let me
|
|||
|
suck) withered breasts in my mouth flawlessly</q>
|
|||
|
</tr>
|
|||
|
<bibl xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0"><ref type="bibl" target="#src_Gurdž._Æmburdgond"/>
|
|||
|
<biblScope>72</biblScope></bibl>
|
|||
|
</example>
|
|||
|
<example xml:lang="os-x-digor">
|
|||
|
<usg xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0"><lang/></usg>
|
|||
|
<quote xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0"><oRef>sor</oRef> seræ isficinæ agi
|
|||
|
ʒag</quote>
|
|||
|
<tr xml:lang="ru">
|
|||
|
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">я сварил бы полный котел крутой каши</q>
|
|||
|
</tr>
|
|||
|
<tr xml:lang="en">
|
|||
|
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">I would cook a pot full of
|
|||
|
<?oxy_comment_start author="jvsin" timestamp="20230218T183113+0300" comment="????"?>stiff<?oxy_comment_end ?>
|
|||
|
porridge</q>
|
|||
|
</tr>
|
|||
|
<bibl xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0"><ref type="bibl" target="#src_Iræf"/>
|
|||
|
<biblScope>5</biblScope></bibl>
|
|||
|
</example>
|
|||
|
<example xml:lang="os-x-digor">
|
|||
|
<usg xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0"><lang/></usg>
|
|||
|
<quote xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">Qubadtæn sæ mexbæl <oRef>issor</oRef> æj dæ
|
|||
|
fidæn æ sær</quote>
|
|||
|
<tr xml:lang="ru">
|
|||
|
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">(насаженная) на кол Кубатиевых засохла голова
|
|||
|
твоего отца</q>
|
|||
|
</tr>
|
|||
|
<tr xml:lang="en">
|
|||
|
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">impaled on the Kubatiev’s stake, your father’s
|
|||
|
head withered</q>
|
|||
|
</tr>
|
|||
|
<bibl xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0"><ref type="bibl" target="#src_Bes."/>
|
|||
|
<biblScope>81</biblScope></bibl>
|
|||
|
</example>
|
|||
|
<example xml:lang="os-x-digor">
|
|||
|
<usg xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0"><lang/></usg>
|
|||
|
<quote xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">...kængæj æntæfi <oRef>sor</oRef> xed</quote>
|
|||
|
<tr xml:lang="ru">
|
|||
|
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">...покрываясь в жару холодным потом</q>
|
|||
|
</tr>
|
|||
|
<tr xml:lang="en">
|
|||
|
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">...getting covered in cold sweat in the
|
|||
|
heat</q>
|
|||
|
</tr>
|
|||
|
<bibl xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0"><ref type="bibl" target="#src_Gurdž._Æduli"/>
|
|||
|
<biblScope>91</biblScope></bibl>
|
|||
|
</example>
|
|||
|
<example xml:lang="os-x-digor">
|
|||
|
<usg xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0"><lang/></usg>
|
|||
|
<quote xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">Æfsatij kizgæ <oRef>bæsor</oRef> æj</quote>
|
|||
|
<tr xml:lang="ru">
|
|||
|
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">дочь Афсати потеряла сознание</q>
|
|||
|
</tr>
|
|||
|
<tr xml:lang="en">
|
|||
|
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">Æfsati’s daughter lost consciousness</q>
|
|||
|
</tr>
|
|||
|
<bibl xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0"><ref type="bibl" target="#src_DZ"/>
|
|||
|
<biblScope>4</biblScope></bibl>
|
|||
|
</example>
|
|||
|
<example xml:lang="os-x-digor">
|
|||
|
<usg xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0"><lang/></usg>
|
|||
|
<quote xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">donʒaw ostitæ æ windæj <oRef>sortæ</oRef> ku
|
|||
|
kænuncæ</quote>
|
|||
|
<tr xml:lang="ru">
|
|||
|
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">ведь от его вида женщины водоноски теряют
|
|||
|
сознание</q>
|
|||
|
</tr>
|
|||
|
<tr xml:lang="en">
|
|||
|
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">after all, women water carriers lose
|
|||
|
consciousness
|
|||
|
<?oxy_comment_start author="jvsin" timestamp="20230218T183346+0300" comment="????"?>from
|
|||
|
the sight of it<?oxy_comment_end ?></q>
|
|||
|
</tr>
|
|||
|
<bibl xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0"><ref type="bibl" target="#src_СОПам."/>
|
|||
|
<biblScope>II 55</biblScope></bibl>
|
|||
|
</example>
|
|||
|
</exampleGrp>
|
|||
|
<etym xml:lang="ru"><name>Bailey</name> сближает <oRef/> | <oRef>sor</oRef> с некоторыми
|
|||
|
иранскими словами со значением <q>соленый</q>: <mentioned xml:lang="fa"><lang/>
|
|||
|
<w>šōr</w></mentioned>, <mentioned xml:lang="pal"><lang/>
|
|||
|
<w>sōr</w></mentioned>, <mentioned xml:lang="kho"><lang/>
|
|||
|
<w>ṣura-</w></mentioned> (широко представлено также в тюркских языках: <bibl><ref type="bibl" target="#ref_Räsänen._Versuch"/>
|
|||
|
<biblScope>449</biblScope></bibl>), полагая, что первоначально имелась в виду
|
|||
|
соленая почва, которая бывает и сухой. Такое семантическое развитие, однако, не
|
|||
|
самоочевидно; в противопоставлении суши и моря соленость ассоциируется скорее с морской
|
|||
|
водой, чем с сушей: такие соответствия, как <mentioned xml:lang="cu"><lang/>
|
|||
|
<w>syrъ</w>
|
|||
|
<gloss><q>влажный</q></gloss></mentioned> — <mentioned xml:lang="lt"><lang/>
|
|||
|
<w>sū́ras</w>
|
|||
|
<gloss><q>соленый</q></gloss></mentioned> или <ref type="xr" target="#entry_swar" xml:lang="os"><lang/>
|
|||
|
<w>swar</w>
|
|||
|
<q>минеральный источник</q> — <q>рассол</q></ref>, говорят о том, что <q>соленое</q>
|
|||
|
тяготеет семантически скорее к <q>влажному</q>, чем к <q>сухому</q>. Привлечение сюда же
|
|||
|
<mentioned xml:lang="inc-x-old"><lang/>
|
|||
|
<w>kṣāra-</w>
|
|||
|
<gloss><q>едкий</q>, <q>жгучий</q>, <q>острый</q></gloss></mentioned> и <mentioned xml:lang="grc"><lang/>
|
|||
|
<w>ξηρός</w>
|
|||
|
<gloss><q>сухой</q></gloss></mentioned> вызвало возражения (см.:
|
|||
|
<bibl><author>Belardi</author>, <ref type="bibl" target="#ref_AION"/>
|
|||
|
<date>1961</date>
|
|||
|
<biblScope>III 32, прим.</biblScope></bibl>). Следует отметить и то, что предлагаемый
|
|||
|
<name>Bailey</name> этимон не позволяет привести к одному знаменателю значения
|
|||
|
<q>сухой</q> и <q>обморок</q>. Быть может, <oRef/> — субстратное, кавказское слово; ср.
|
|||
|
картвельскую базу <mentioned xml:lang="ccs"><w type="rec">šwr-</w>
|
|||
|
<gloss><q>сохнуть</q>, <q>гаснуть</q>, <q>уставать</q></gloss></mentioned> в <mentioned xml:lang="ka"><lang/>
|
|||
|
<w>mšrali</w> (<m>m</m>-<w>šur</w>-<m>ali</m>) <gloss><q>сухой</q></gloss>,
|
|||
|
<w>šuroma</w>
|
|||
|
<gloss><q>уставать</q></gloss></mentioned>, <mentioned xml:lang="lzz"><lang/>
|
|||
|
<w>skur-</w>
|
|||
|
<gloss><q>гаснуть</q></gloss>
|
|||
|
<note type="bibl">(<bibl><ref type="bibl" target="#ref_Климов"/>
|
|||
|
<biblScope>216</biblScope></bibl>)</note></mentioned>. Значения <q>лишаться сил</q>,
|
|||
|
<q>гаснуть</q> подводят к значению <q>терять сознание</q> (<mentioned xml:lang="os"><lang/>
|
|||
|
<phr><oRef>fæsūr</oRef>
|
|||
|
<w>wyn</w></phr></mentioned> и пр.). Ср. <mentioned xml:lang="de"><lang/>
|
|||
|
<w>Ohnmacht</w>
|
|||
|
<gloss><q>бессилие</q></gloss> → <gloss><q>обморок</q></gloss></mentioned>. В значении
|
|||
|
<q>густой</q>, <q>крутой</q> (о каше) <oRef/> сближается также с <mentioned xml:lang="hu"><lang/>
|
|||
|
<w>sűrű</w></mentioned>: <mentioned xml:lang="hu"><lang/>
|
|||
|
<phr><w>sűrű</w>
|
|||
|
<w>kása</w></phr></mentioned> — <mentioned xml:lang="os"><lang/>
|
|||
|
<phr><oRef>sūr</oRef>
|
|||
|
<w>kas</w></phr>
|
|||
|
<gloss><q>крутая каша</q></gloss></mentioned>; дальнейшее не ясно (см.: <bibl><ref type="bibl" target="#ref_Gombocz"/>
|
|||
|
<biblScope>118</biblScope></bibl>). В сочетании <mentioned xml:lang="os"><phr><oRef/>
|
|||
|
<w>xīd</w></phr>
|
|||
|
<gloss><q>холодный пот</q></gloss></mentioned>, если это не своеобразное расширение
|
|||
|
понятия <q>сухой</q>, <oRef/> можно возводить к <mentioned xml:lang="ira"><w type="rec">saru-</w>, <w type="rec">sauru-</w></mentioned> от корня <mentioned xml:lang="ira"><w type="rec">sar-</w></mentioned>, <mentioned xml:lang="ine"><lang/>
|
|||
|
<w>ḱel-</w>
|
|||
|
<gloss><q>холодный</q></gloss></mentioned>’, см. <ref type="xr" target="#entry_sælyn"/>,
|
|||
|
<ref type="xr" target="#entry_sald"/>. Возможно, в <lang>ос.</lang>
|
|||
|
<oRef/> совпали два или три разных этимона.<lb/><bibl><author>Bailey</author>, <ref type="bibl" target="#ref_BSOAS"/>
|
|||
|
<date>1949</date>
|
|||
|
<biblScope>ХIII 136—138</biblScope></bibl>; <bibl><ref type="bibl" target="#ref_Bailey._KhT">Kht</ref>
|
|||
|
<biblScope>VI 345</biblScope></bibl>.</etym>
|
|||
|
<etym xml:lang="en"><name>Bailey</name> brings <oRef/> | <oRef>sor</oRef> closer to some
|
|||
|
Iranian words with the meaning <q>salty</q>: <mentioned xml:lang="fa"><lang/>
|
|||
|
<w>šōr</w></mentioned>, <mentioned xml:lang="pal"><lang/>
|
|||
|
<w>sōr</w></mentioned>, <mentioned xml:lang="kho"><lang/>
|
|||
|
<w>ṣura-</w></mentioned> (it is widely represented in the Turkic languages: <bibl><ref type="bibl" target="#ref_Räsänen._Versuch"/>
|
|||
|
<biblScope>449</biblScope></bibl>), assuming that originally meant salty soil, which can
|
|||
|
also be dry. This semantic development, however, is not self-evident; in contrast to land
|
|||
|
and sea, salinity is associated with seawater rather than with land: such correspondances
|
|||
|
as <mentioned xml:lang="cu"><lang/>
|
|||
|
<w>syrъ</w>
|
|||
|
<gloss><q>wet</q></gloss></mentioned> — <mentioned xml:lang="lt"><lang/>
|
|||
|
<w>sū́ras</w>
|
|||
|
<gloss><q>salty</q></gloss></mentioned> or <ref type="xr" target="#entry_swar" xml:lang="os"><lang/>
|
|||
|
<w>swar</w>
|
|||
|
<q>mineral spring</q> — <q>brine</q></ref>, show that <q>salt</q> is rather closer
|
|||
|
semantically to <q>wet</q>, than to <q>dry</q>. Mentioning also here <mentioned xml:lang="inc-x-old"><lang/>
|
|||
|
<w>kṣāra-</w>
|
|||
|
<gloss><q>acid</q>, <q>burning</q>, <q>spicy</q></gloss></mentioned> and <mentioned xml:lang="grc"><lang/>
|
|||
|
<w>ξηρός</w>
|
|||
|
<gloss><q>dry</q></gloss></mentioned> raised objections (see:
|
|||
|
<bibl><author>Belardi</author>, <ref type="bibl" target="#ref_AION"/>
|
|||
|
<date>1961</date>
|
|||
|
<biblScope>III 32, fn.</biblScope></bibl>). It should also be noted that the etymon
|
|||
|
proposed by <name>Bailey</name> does not allow to find to a single consequent of the
|
|||
|
meaning <q>dry</q> and <q>faint</q>. Perhaps <oRef/> is a substratum Caucasian word; cf.
|
|||
|
Kartvelian stem <mentioned xml:lang="ccs"><w type="rec">šwr-</w>
|
|||
|
<gloss><q>get dry</q>, <q>fade</q>, <q>get tired</q></gloss></mentioned> in <mentioned xml:lang="ka"><lang/>
|
|||
|
<w>mšrali</w> (<m>m</m>-<w>šur</w>-<m>ali</m>) <gloss><q>dry</q></gloss>, <w>šuroma</w>
|
|||
|
<gloss><q>get tired</q></gloss></mentioned>, <mentioned xml:lang="lzz"><lang/>
|
|||
|
<w>skur-</w>
|
|||
|
<gloss><q>fade</q></gloss>
|
|||
|
<note type="bibl">(<bibl><ref type="bibl" target="#ref_Климов"/>
|
|||
|
<biblScope>216</biblScope></bibl>)</note></mentioned>. The meanings <q>deaden</q>,
|
|||
|
<q>fade</q> lead to the meaning <q>faint</q> (<mentioned xml:lang="os"><lang/>
|
|||
|
<phr><oRef>fæsūr</oRef>
|
|||
|
<w>wyn</w></phr></mentioned> etc.). Cf. <mentioned xml:lang="de"><lang/>
|
|||
|
<w>Ohnmacht</w>
|
|||
|
<gloss><q>debility</q></gloss> → <gloss><q>faint</q></gloss></mentioned>. In the meaning
|
|||
|
<q>thick</q>, <q>stiff</q> (of porridge) <oRef/> is close to <mentioned xml:lang="hu"><lang/>
|
|||
|
<w>sűrű</w></mentioned>: <mentioned xml:lang="hu"><lang/>
|
|||
|
<phr><w>sűrű</w>
|
|||
|
<w>kása</w></phr></mentioned> — <mentioned xml:lang="os"><lang/>
|
|||
|
<phr><oRef>sūr</oRef>
|
|||
|
<w>kas</w></phr>
|
|||
|
<gloss><q>stiff porridge</q></gloss></mentioned>; the further is unclear (see:
|
|||
|
<bibl><ref type="bibl" target="#ref_Gombocz"/>
|
|||
|
<biblScope>118</biblScope></bibl>). In the expression <mentioned xml:lang="os"><phr><oRef/>
|
|||
|
<w>xīd</w></phr>
|
|||
|
<gloss><q>cold sweat</q></gloss></mentioned>, if this is not a kind of extension of the
|
|||
|
concept <q>dry</q>, <oRef/> can go back to <mentioned xml:lang="ira"><w type="rec">saru-</w>, <w type="rec">sauru-</w></mentioned> from the stem <mentioned xml:lang="ira"><w type="rec">sar-</w></mentioned>, <mentioned xml:lang="ine"><lang/>
|
|||
|
<w>ḱel-</w>
|
|||
|
<gloss><q>cold</q></gloss></mentioned>, see <ref type="xr" target="#entry_sælyn"/>, <ref type="xr" target="#entry_sald"/>. Probably, in <lang>Ossetic</lang>
|
|||
|
<oRef/> two or three different etymons coincided.<lb/><bibl><author>Bailey</author>, <ref type="bibl" target="#ref_BSOAS"/>
|
|||
|
<date>1949</date>
|
|||
|
<biblScope>XIII 136—138</biblScope></bibl>; <bibl><ref type="bibl" target="#ref_Bailey._KhT">Kht</ref>
|
|||
|
<biblScope>VI 345</biblScope></bibl>.</etym>
|
|||
|
</entry>
|
|||
|
</body>
|
|||
|
</text>
|
|||
|
</TEI>
|