271 lines
16 KiB
XML
271 lines
16 KiB
XML
|
<TEI xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" xmlns:abv="http://ossetic-studies.org/ns/abaevdict" xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude">
|
|||
|
<teiHeader>
|
|||
|
<fileDesc>
|
|||
|
<titleStmt>
|
|||
|
<title>Abaev Dictionary: entry <hi rendition="#rend_italic">s(y)max</hi></title>
|
|||
|
</titleStmt>
|
|||
|
<publicationStmt xml:base="../pubstmt.xml"><p>Translated from Russian in 2020 by Oleg Belyaev (ed.), Irina Khomchenkova, Julia
|
|||
|
Sinitsyna and Vadim Dyachkov.</p></publicationStmt>
|
|||
|
<sourceDesc>
|
|||
|
<bibl xml:lang="ru"><author>Абаев, Василий Иванович</author>.
|
|||
|
<title>Историко-этимологический словарь осетинского языка</title>. Т. <biblScope unit="volume">I</biblScope>. A–Kʼ. <pubPlace>М.–Л.</pubPlace>:
|
|||
|
<publisher>Наука</publisher>, <date>1958</date>. С. <biblScope unit="page">??–??</biblScope>.</bibl>
|
|||
|
</sourceDesc>
|
|||
|
</fileDesc>
|
|||
|
<encodingDesc xml:base="../encodingdesc.xml">
|
|||
|
<tagsDecl>
|
|||
|
<rendition xml:id="rend_italic" scheme="css">font-variant: italic;</rendition>
|
|||
|
<rendition xml:id="rend_smallcaps" scheme="css">font-variant: small-caps;</rendition>
|
|||
|
<rendition xml:id="rend_singlequotes" scheme="css" scope="q">quotes: "‘" "’";</rendition>
|
|||
|
<rendition xml:id="rend_doublequotes" scheme="css" scope="q">quotes: "«" "»";</rendition>
|
|||
|
</tagsDecl>
|
|||
|
</encodingDesc>
|
|||
|
</teiHeader>
|
|||
|
<text>
|
|||
|
<body>
|
|||
|
<entry xml:id="entry_s6y9max" xml:lang="os" abv:completeness="incomplete">
|
|||
|
<form xml:id="form_d5305e66" type="lemma" xml:lang="os-x-iron"><orth>s(y)max</orth></form>
|
|||
|
<form xml:lang="os-x-digor" type="dialectal"><orth>sumax</orth></form>
|
|||
|
<sense>
|
|||
|
<sense xml:id="sense_d5305e69">
|
|||
|
<abv:tr xml:lang="ru">
|
|||
|
<q>вы</q>
|
|||
|
</abv:tr>
|
|||
|
<abv:tr xml:lang="en">
|
|||
|
<q>ye</q>
|
|||
|
</abv:tr>
|
|||
|
</sense>
|
|||
|
<sense>
|
|||
|
<abv:tr xml:lang="ru">
|
|||
|
<q>вас</q>
|
|||
|
</abv:tr>
|
|||
|
<abv:tr xml:lang="en">
|
|||
|
<q>you</q>
|
|||
|
</abv:tr>
|
|||
|
</sense>
|
|||
|
<sense>
|
|||
|
<abv:tr xml:lang="ru">
|
|||
|
<q>ваш</q>
|
|||
|
</abv:tr>
|
|||
|
<abv:tr xml:lang="en">
|
|||
|
<q>your</q>
|
|||
|
</abv:tr>
|
|||
|
</sense>
|
|||
|
</sense>
|
|||
|
<re>
|
|||
|
<form type="lemma"><orth>smaxon</orth></form>
|
|||
|
<sense>
|
|||
|
<tr xmlns="http://ossetic-studies.org/ns/abaevdict" xml:lang="ru">
|
|||
|
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">ваш</q>
|
|||
|
</tr>
|
|||
|
<tr xmlns="http://ossetic-studies.org/ns/abaevdict" xml:lang="en">
|
|||
|
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">yours</q>
|
|||
|
</tr>
|
|||
|
<note xml:lang="ru" type="comment"> (субстантивно)</note>
|
|||
|
<note xml:lang="en" type="comment"> (substantive)</note>
|
|||
|
</sense>
|
|||
|
</re>
|
|||
|
<exampleGrp xmlns="http://ossetic-studies.org/ns/abaevdict">
|
|||
|
<example>
|
|||
|
<quote xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0"><oRef>smaxmæ</oRef> kæsynæj mæ cæstytæ
|
|||
|
nywwūrs sty</quote>
|
|||
|
<tr xml:lang="ru">
|
|||
|
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">в ожидании вас у меня глаза побелели</q>
|
|||
|
</tr>
|
|||
|
<tr xml:lang="en">
|
|||
|
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">while waiting for you, my eyes turned white</q>
|
|||
|
</tr>
|
|||
|
<bibl xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0"><ref type="bibl" target="#src_Коста"/>
|
|||
|
<biblScope>217</biblScope></bibl>
|
|||
|
</example>
|
|||
|
<example>
|
|||
|
<quote xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0"><oRef>smax</oRef> zonūt mæ ræstʒīnad</quote>
|
|||
|
<tr xml:lang="ru">
|
|||
|
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">вы знаете мою правоту</q>
|
|||
|
</tr>
|
|||
|
<tr xml:lang="en">
|
|||
|
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">you know I am right</q>
|
|||
|
</tr>
|
|||
|
<bibl xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0"><ref type="bibl" target="#src_Сека"/>
|
|||
|
<biblScope>30</biblScope></bibl>
|
|||
|
</example>
|
|||
|
<example>
|
|||
|
<quote xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0"><oRef>smax</oRef> næ fystat qalon</quote>
|
|||
|
<tr xml:lang="ru">
|
|||
|
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">вы не платили дани</q>
|
|||
|
</tr>
|
|||
|
<tr xml:lang="en">
|
|||
|
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">you didn't pay tribute</q>
|
|||
|
</tr>
|
|||
|
<bibl xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0"><ref type="bibl" target="#src_Брит."/>
|
|||
|
<biblScope>98</biblScope></bibl>
|
|||
|
</example>
|
|||
|
<example>
|
|||
|
<quote xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">ūj xīcæwtty ʒyrd <oRef>smaxmæ</oRef>,
|
|||
|
<oRef>smax</oRef> ʒyrd ta xīcæwttæm xæccæ kænʒæn</quote>
|
|||
|
<tr xml:lang="ru">
|
|||
|
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">он будет слово начальства доводить до вас, а
|
|||
|
ваше слово — до начальства</q>
|
|||
|
</tr>
|
|||
|
<tr xml:lang="en">
|
|||
|
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">he will bring the word of the authorities to
|
|||
|
you, and your word — to the authorities</q>
|
|||
|
</tr>
|
|||
|
<bibl xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0"><ref type="bibl" target="#src_Брит."/>
|
|||
|
<biblScope>98</biblScope></bibl>
|
|||
|
</example>
|
|||
|
<example>
|
|||
|
<quote xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0"><oRef>smax</oRef> ūdonæj bīræ xwyzdær ne
|
|||
|
stūt?</quote>
|
|||
|
<tr xml:lang="ru">
|
|||
|
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">вы не гораздо ли лучше их?</q>
|
|||
|
</tr>
|
|||
|
<tr xml:lang="en">
|
|||
|
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">are ye not much better than they?</q>
|
|||
|
</tr>
|
|||
|
<bibl xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0"><ref type="bibl" target="#src_Матфей"/>
|
|||
|
<biblScope><hi rendition="#rend_italic">6</hi> 26</biblScope></bibl>
|
|||
|
</example>
|
|||
|
<example xml:lang="os-x-digor">
|
|||
|
<usg xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0"><lang/></usg>
|
|||
|
<quote xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">aboni <oRef>sumax</oRef> maxbæl ci bon
|
|||
|
skodtajtæ, omæj xwæzdær bon wæbæl makæd skænæd</quote>
|
|||
|
<tr xml:lang="ru">
|
|||
|
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">сегодня какой день вы для нас сделали, лучше
|
|||
|
такого дня для вас пусть никогда не настанет</q>
|
|||
|
</tr>
|
|||
|
<tr xml:lang="en">
|
|||
|
<?oxy_comment_start author="jvsin" timestamp="20230202T154235+0300" comment="???"?>
|
|||
|
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">today is what a day you have made for us, may a
|
|||
|
day better than this never come for you</q><?oxy_comment_end ?>
|
|||
|
</tr>
|
|||
|
<bibl xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0"><ref type="bibl" target="#src_Диг._сказ."/>
|
|||
|
<biblScope>2</biblScope></bibl>
|
|||
|
</example>
|
|||
|
<example xml:lang="os-x-digor">
|
|||
|
<usg xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0"><lang/></usg>
|
|||
|
<quote xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0"><oRef>sumax</oRef> atæ læwwetæ</quote>
|
|||
|
<tr xml:lang="ru">
|
|||
|
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">вы так стойте</q>
|
|||
|
</tr>
|
|||
|
<tr xml:lang="en">
|
|||
|
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">you just stand there</q>
|
|||
|
</tr>
|
|||
|
<bibl xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0"><ref type="bibl" target="#src_MSt."/>
|
|||
|
<biblScope>10<hi rendition="#rend_subscript">12</hi></biblScope></bibl>
|
|||
|
</example>
|
|||
|
<example xml:lang="os-x-digor">
|
|||
|
<usg xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0"><lang/></usg>
|
|||
|
<quote xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0"><oRef>sumax</oRef> ke agoretæ, oj win
|
|||
|
isserʒænæn</quote>
|
|||
|
<tr xml:lang="ru">
|
|||
|
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">я найду вам, кого вы ищете</q>
|
|||
|
</tr>
|
|||
|
<tr xml:lang="en">
|
|||
|
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">I will find you who you are looking for</q>
|
|||
|
</tr>
|
|||
|
<bibl xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0"><ref type="bibl" target="#src_MSt."/>
|
|||
|
<biblScope>13<hi rendition="#rend_subscript">4</hi></biblScope></bibl>
|
|||
|
</example>
|
|||
|
<example xml:lang="os-x-digor">
|
|||
|
<usg xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0"><lang/></usg>
|
|||
|
<quote xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">æz <oRef>sumax</oRef> xæccæ kosunmæ necibal
|
|||
|
bakænʒænæn</quote>
|
|||
|
<tr xml:lang="ru">
|
|||
|
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">я работать с вами больше не смогу</q>
|
|||
|
</tr>
|
|||
|
<tr xml:lang="en">
|
|||
|
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">I will not be able to work with you anymore</q>
|
|||
|
</tr>
|
|||
|
<bibl xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0"><ref type="bibl" target="#src_MSt."/>
|
|||
|
<biblScope>16<hi rendition="#rend_subscript">5</hi></biblScope></bibl>
|
|||
|
</example>
|
|||
|
<example>
|
|||
|
<quote xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0"><oRef>sumax-a</oRef> ne stur agæ artbæl
|
|||
|
bajværetæ</quote>
|
|||
|
<tr xml:lang="ru">
|
|||
|
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">вы же наш большой котел поставьте на огонь</q>
|
|||
|
</tr>
|
|||
|
<tr xml:lang="en">
|
|||
|
<q xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">you put our big cattle on the fire</q>
|
|||
|
</tr>
|
|||
|
<bibl xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0"><ref type="bibl" target="#src_MSt."/>
|
|||
|
<biblScope>33<hi rendition="#rend_subscript">4—5</hi></biblScope></bibl>
|
|||
|
</example>
|
|||
|
</exampleGrp>
|
|||
|
<etym xml:lang="ru">Восходит к <mentioned xml:lang="ira"><lang>иран.</lang>
|
|||
|
<w type="rec">yušmākam</w>, или <w type="rec">xšmākam</w>, или <w type="rec">xšmāxam</w>
|
|||
|
<note type="bibl">(<bibl><author>Bartholomae</author>, <ref type="bibl" target="#ref_GIPh."/>
|
|||
|
<biblScope>I <hi rendition="#rend_italic">1</hi> 141</biblScope></bibl>)</note>, или
|
|||
|
<w type="rec">šmāxam</w>
|
|||
|
<note xml:lang="ru" type="comment">(все эти варианты реальны)</note>, род. падежу местоимения <w type="rec">yuš-</w>
|
|||
|
<gloss><q>вы</q></gloss></mentioned>. Как и в случае с <ref type="xr" target="#entry_max"><w>max</w>
|
|||
|
<q>мы</q></ref>, род. падеж стал в осетинском и в ряде других средне- и новоиранских
|
|||
|
языков основной формой. Ср. <mentioned xml:lang="fa"><lang/>
|
|||
|
<w>šumā</w></mentioned>, <mentioned xml:lang="pal"><lang/>
|
|||
|
<w>smāh</w>, <w>šmāk</w></mentioned>, <mentioned xml:lang="bgn"><lang/>
|
|||
|
<w>šumā</w>, <w>šmā</w></mentioned>, <mentioned xml:lang="bgp"><lang>(вост.)</lang>
|
|||
|
<w>šawā</w></mentioned>, <mentioned xml:lang="yai"><lang/>
|
|||
|
<w>šumāx</w></mentioned>, <mentioned xml:lang="sog"><lang/>
|
|||
|
<w>šᵘmāx</w> (<w>šmʼx</w>, <w>šmʼɣw</w>) <gloss><q>вы</q>, <q>вас</q>,
|
|||
|
<q>ваш</q></gloss>, <phr><w>šmʼx</w>
|
|||
|
<w>frnyy</w></phr>
|
|||
|
<note xml:lang="ru" type="comment">(— <mentioned xml:lang="os"><lang>ос.</lang>
|
|||
|
<phr><oRef>smax</oRef>
|
|||
|
<ref type="xr" target="#entry_farn">farn</ref></phr></mentioned>)</note>
|
|||
|
<gloss>почтительное обращение <q rendition="#rend_doublequotes">your
|
|||
|
Ехcellеncy</q></gloss>
|
|||
|
<note type="bibl">(<bibl><author>Henning</author>, <ref type="bibl" target="#ref_BSOS">BSOS</ref>
|
|||
|
<date>1943</date>
|
|||
|
<biblScope>XI 474—475</biblScope></bibl>)</note></mentioned>, <mentioned xml:lang="ae"><lang/>
|
|||
|
<w>yušmāka-</w></mentioned>, <mentioned xml:lang="ae-x-gth"><lang>(гаты)</lang>
|
|||
|
<w>xšmāka-</w></mentioned>, <mentioned xml:lang="inc-x-old"><lang>др.инд.</lang>
|
|||
|
<w>yuṣmāka-</w>
|
|||
|
<gloss><q>ваш</q></gloss></mentioned>, <mentioned xml:lang="hit"><lang/>
|
|||
|
<w>šumēš</w>, <w>šumāš-</w>
|
|||
|
<gloss><q>вы</q>, <q>вас</q>, <q>вам</q></gloss></mentioned>. — Ср. <ref type="xr" target="#entry_max"/>; ср. <ref type="xr" target="#entry_wæ"/>.<lb/><bibl>Вс.
|
|||
|
<author>Миллер</author>. <ref type="bibl" target="#ref_Миллер_Вс._ОЭ">ОЭ</ref>
|
|||
|
<biblScope>II 49, III 153</biblScope></bibl>; <bibl><ref type="bibl" target="#ref_Miller._Gr.">Gr.</ref>
|
|||
|
<biblScope>51</biblScope></bibl>. — <bibl><ref type="bibl" target="#ref_Hübschmann._Oss."/>
|
|||
|
<biblScope>55</biblScope></bibl>. — <bibl><ref type="bibl" target="#ref_ОЯФ_I"/>
|
|||
|
<biblScope>22</biblScope></bibl>.</etym>
|
|||
|
<etym xml:lang="en">Goes back to <mentioned xml:lang="ira"><lang/>
|
|||
|
<w type="rec">yušmākam</w>, or <w type="rec">xšmākam</w>, or <w type="rec">xšmāxam</w>
|
|||
|
<note type="bibl">(<bibl><author>Bartholomae</author>, <ref type="bibl" target="#ref_GIPh."/>
|
|||
|
<biblScope>I <hi rendition="#rend_italic">1</hi> 141</biblScope></bibl>)</note>, or
|
|||
|
<w type="rec">šmāxam</w>
|
|||
|
<note xml:lang="en" type="comment">(all of these variants are real)</note>, a genetive case of the pronoun
|
|||
|
<w type="rec">yuš-</w>
|
|||
|
<gloss><q>ye</q></gloss></mentioned>. As well as in the case of <ref type="xr" target="#entry_max"><w>max</w>
|
|||
|
<q>we</q></ref>, genitive case has become the main form in Ossetic and in a number of
|
|||
|
other Middle and New Iranian languages. Cf. <mentioned xml:lang="fa"><lang/>
|
|||
|
<w>šumā</w></mentioned>, <mentioned xml:lang="pal"><lang/>
|
|||
|
<w>smāh</w>, <w>šmāk</w></mentioned>, <mentioned xml:lang="bgn"><lang/>
|
|||
|
<w>šumā</w>, <w>šmā</w></mentioned>, <mentioned xml:lang="bgp"><lang/>
|
|||
|
<w>šawā</w></mentioned>, <mentioned xml:lang="yai"><lang/>
|
|||
|
<w>šumāx</w></mentioned>, <mentioned xml:lang="sog"><lang/>
|
|||
|
<w>šᵘmāx</w> (<w>šmʼx</w>, <w>šmʼɣw</w>) <gloss><q>ye</q>, <q>you</q>,
|
|||
|
<q>your</q></gloss>, <phr><w>šmʼx</w>
|
|||
|
<w>frnyy</w></phr>
|
|||
|
<note xml:lang="en" type="comment">(— <mentioned xml:lang="os"><lang/>
|
|||
|
<phr><oRef>smax</oRef>
|
|||
|
<ref type="xr" target="#entry_farn">farn</ref></phr></mentioned>)</note>
|
|||
|
<gloss>honorific <q rendition="#rend_singlequotes">your Excellency</q></gloss>
|
|||
|
<note type="bibl">(<bibl><author>Henning</author>, <ref type="bibl" target="#ref_BSOS">BSOS</ref>
|
|||
|
<date>1943</date>
|
|||
|
<biblScope>XI 474—475</biblScope></bibl>)</note></mentioned>, <mentioned xml:lang="ae"><lang/>
|
|||
|
<w>yušmāka-</w></mentioned>, <mentioned xml:lang="ae-x-gth"><lang/>
|
|||
|
<w>xšmāka-</w></mentioned>, <mentioned xml:lang="inc-x-old"><lang/>
|
|||
|
<w>yuṣmāka-</w>
|
|||
|
<gloss><q>your</q></gloss></mentioned>, <mentioned xml:lang="hit"><lang/>
|
|||
|
<w>šumēš</w>, <w>šumāš-</w>
|
|||
|
<gloss><q>ye</q>, <q>you</q></gloss></mentioned>. — See <ref type="xr" target="#entry_max"/>; cf. <ref type="xr" target="#entry_wæ"/>.<lb/><bibl>Ws.
|
|||
|
<author>Miller</author>. <ref type="bibl" target="#ref_Миллер_Вс._ОЭ">OE</ref>
|
|||
|
<biblScope>II 49, III 153</biblScope></bibl>; <bibl><ref type="bibl" target="#ref_Miller._Gr.">Gr.</ref>
|
|||
|
<biblScope>51</biblScope></bibl>. — <bibl><ref type="bibl" target="#ref_Hübschmann._Oss."/>
|
|||
|
<biblScope>55</biblScope></bibl>. — <bibl><ref type="bibl" target="#ref_ОЯФ_I"/>
|
|||
|
<biblScope>22</biblScope></bibl>.</etym>
|
|||
|
</entry>
|
|||
|
</body>
|
|||
|
</text>
|
|||
|
</TEI>
|